&& گنبدهای نمکی ایران &&

[ناجی دلها]

گنبد نمکی خورموج

​

نام انگلیسی: Khourmoj Salt Dome
نام فارسی : گنبد نمکی خورموج

گنبد نمکی خورموج در موقعیت جغرافیایی N2838 E5131 در استان بوشهر واقع است. گنبد خورمج در جنوبى ترين بخش ميانى کمربند چين و تراست زاگرس و در حاشيه جنوبى طاقديس کوه بيرامى به صورت کوهستانى صعب العبور يک گنبد فرسوده ایجاد کرده است. گنبد خورمج در 80 کيلومترى شرق بندر بوشهر و در 10 کيلومترى شمال شرق شهرستان خورموج قرار دارد. دسترسى به اين گنبد از طريق جاده شهرک شهيد مدرس به لاور امکانپذير است. به علت توپوگرافى خشن دسترسى به بسيارى از ارتفاعات دشوار است. از طريق آبراهه هايى که پيرامون اين گنبد وجود دارد و همچنين آبراهه اصالى که از شمال به جنوب سر تا سر کوهستان را طى مى کند مى توان به تمام قسمتهاى گنبد دسترسى داشت.

وسعت گنبد حدود 50 کيلومتر مربع است. بلندترين نقطه کوه از سطح دريا 700 متر ارتفاع دارد و ارتفاع پايينترين رخنمون هرمز از سطح دريا حدود 200 متر است. درجه حرارت در روزهاى تيرماه گاهى به 50 درجه مى رسد اما حداقل دما در بهمن ماه گاهى کمتر از 5 درجه است. بارش هر سال در فصلهاى زمستان و در بهار اتفاق مى افتد و در صورت وقوع به شکل رگبارهاى تند است که باعث جريان سيلاب در آبراههها مىشود. فرسايش توسط آب باران انجام مى شود. با توجه به شرايط زمين شناسى و ژئومرفولوژى منطقه، جريان آبراهه ها از ديواره هاى پيرامون گنبد به سمت اطراف و در نهايت به سمت جنوب است. صدها آبراهه کوچک و بزرگ با طرح دندريتى کوهستان را زهکش مىکنند و انحلال ناشى از بارندگى هاى پياپى هيچ رخنمونى از نمک را باقى نگذاشته است.

زمين شناسى عمومى گنبد خورمج

گنبد خورمج يک خروجى قديمى از نمک هرمز در ميانه طاقديس کوه بيرامى است. مجموعه رسوبات بدون ارتباط با نمک هرمز شامل رسوبات جوان بستر رودخانه و آبرفتهاى کواترنر (Qt) که به علت فرسايش شديد گنبد و سازندهاى هرمز گسترش قابل توجهى دارند و گاهى تراس هاى رودخانهاى عظيمى ايجاد مىکنند. خاک هاى برجا به همراه برونزدهاى محدود و ناچيزى از اکسيد آهن يکى از مهمترين و وسيعترين واحدهاى سنگ شناسى جوان را در گنبد تشکيل مى دهد البته در ديواره هاى پرشيب اين واحد، گاهى گچ هاى سازند هرمز نيز رخنمون دارد. بر اساس بازديدهاى صحرايى اين واحد 90 درصد از خاک رس تشکيل شده و 10 درصد ديگر شامل اکسيدهاى آهن و گچ است.

ليتولوژى بخش اصلى گنبد و مرتبط با سازند هرمز عبارتست از کوهستانى با وسعت بسيار زياد به ترتيب فراوانى متشکل از شيلهاى سياه، سنگ آهکهاى شيلى تا تودهاى به رنگهاى خاکسترى روشن تا تيره و گاهى قهوهاى، شيلهايى با رنگ روشن کرمى تا قهوهاى،رخنمونهايى از گچ به رنگ سفيد تا خاکسترى روشن در زير پوششى از خاکها و پوشش گياهى ناچيز سطحى و بالاخره رخنمونهايى از مواد ولکانيکى چه به صورت توف هاى داراى لايه بندى در ميان طبقات رسوبى هرمز و چه به صورت قطعات ولکانيکى منفرد که توسط نمک هرمز به سطح راه يافته اند. به علت انحلال هيچ رخنمونى از نمک مشاهده نمىشود و تنها رخنمونهايى از گچ تنها واحد تبخيرى از سازند هرمز است. براى اطمينان از انحلال کامل نمک بسيارى از آبراهه ها و چشمه ها مورد بررسى قرار گرفت که در هيچ مورد از آنها نه تنها ميزان نمک به حد اشباع نمىرسد، بلکه آب فقط اندکى شورى دارد. بر اساس تحقيق از ساکنين محلى گنبد خورمج به کوه شيرين معروف است.

ساختمان گنبد خورمج و پى جويى

نمک هرمز پس از حرکت به طرف بالا و خروج از راس طاقديس کوه بايرامى به طرف جنوب بر روى يال طاقديس جارى شده و نتيجه تشکيل روانهاى عظيم از نمک بوده است. حرکت نمک با ايجاد ساختمانهاى متنوعى همراه است که مهمترين آن ساختمانهاى چين خورده از نوع تايت در ساير واحدهاى نامحلول سازند هرمز خواهد بود که پس از انحلال نمک مى تواند طرح حرکت آن را نمايش دهد. همچنين ميتوان تغيير شکلهاى حاصل از فرايندهاى تشکيل گنبد نمکى را در سنگ هاى رسوبى نامحلول و سخت سازند هرمز بررسى کرد. شکل 3-14 نماى عمومى از رخنمونهاى هرمز را در روانههاى گنبد خورمج نشان مىدهد. در اين شکل چين هاى تايت که در زمان تشکيل از نوع خوابيده بوده اند معرف جريان قديمه نمک هستند اما در حال حاضر شيب عمومى سطح محورى چينها به طرف جنوب و نشانه تاثير فرايندهاى حاصل از انتشار زاگرس بر گنبد نمکى است.

با وجود اطمينان از عدم دستيابى به پتاس برنامه پى جويى درگنبد خورمج به طور گسترده پيگيرى شد. از آنجايى که شيلهاى سازند ه مز در گنبد خورمج مملو ازگوگرد و احتمالا مواد آلى است لذا بنظر مى رسد بايد براى وجود انواع کاتيون ها و بويژه اورانيوم بررسى شود. وضعيت اين گنبد از نظر عدم وجود رخنمون نمکى به اطلاع ناظر محترم پروژه رسانيده شد . پس از انجام هماهنگى هاى لازم با مديريت محترم گروه اکتشاف عمومى سازمان زمينشناسى برنمه سنتيلومترى براى بخش کوچکى از گنبد اجرا گرديد. نتايج سنتيلومترى نشان مىدهد که شيلهاى سياه رنگ و همچنين آهکهاى هرمز هيچ آنومالى ندارند اما رخنمونهاى کوچکى از شيلهاى زرد تا قهوهاى روشن تا 4 برابر مقدار متوسط سنگ هاى گرانيتى پالس توليد مىکند.

 

[ناجی دلها]

گنبد نمکی دارابگرد (دارابجرد)، داراب


دکتر علی رحمانی

نام انگلیسی: Darabgerd Salt Dome

نام فارسی : گنبد نمکی دارابگرد


گنبد نمکی دارابگرد در موقعیت جغرافیایی N284126 E542841 در استان فارس واقع است. گنبد نمکی دارابگرد یا دارابجرد در وسط دشت سرسبز و پهناور داراب سر از خاک بر آورده است. این کوه نمکی مرکز شهر باستانی دارابگرد می باشد که دیواری حلقوی آن را در برگرفته است. این مجموعه گردشگری باستان - زمین شناسی کم نظیر یکی از جمله آثار جذاب، دیدنی و تماشایی حوضه زاگرس در استان فارس می باشد که در این مقاله به معرفی آن پرداخته می شود.

از شهر امروزی داراب، شهر نخل های بلند قامت و بید های مجنون افشان تا شهر تاریخی دارابگرد (گنبد نمکی دارابگرد) فاصله ای نیست. این شهر باستانی در فاصله 6 کیلومتری جنوب شهر فعلی داراب در کنار جاده جدید داراب - شیراز به مختصات جغرافیایی"37،'28،o54 طول شرقی و "28،'41،o28 عرض شمالی واقع شده است. موقعیت این گنبد نمکی و راه دسترسی به آن در آورده شده است.

سابقه تاریخی گنبد نمکی دارابگرد

در برخی آثار و متون قدیمی به وجود کوه نمک و انواع نمک های سفید، سیاه، زرد، سرخ و سبز در دارابگرد و پیرامون آن اشاره شده است اما به نقش اصلی گنبد نمکی بعنوان مرکز شهر و محلی که قصر اصلی حاکم شهر بر روی آن بنا شده است، کمتر سخن به میان آمده است. همچنین در بیشتر منابع موجود نقش دیوار و خندق پیرامون گنبد نمکی، حفاظت از شهر و جلوگیری از هجوم دشمن ذکر شده، در حالی که یکی از نقش های مهم آن جلوگیری از شور شدن خاکهای زراعی و آبهای سطحی اطراف شهر می باشد. در اطرف تمامی گنبدهای نمکی موجود در زاگرس کفه های نمکی گسترش پیدا کرده اند، زمین ها به شوره زار تبدیل شده اند و آبها سطحی شور شده اند و تا شعاعی از گنبد هیچ پوشش گیاهی به چشم نمی خورد. اما یکی از خصوصیات منحصر به فرد گنبد نمکی دارابگرد که آن را از سایر گنبد ها متمایز می کند، آن است که مزارع سرسبز این گنبد نمکی را در آغوش گرفته اند.

سابقه تاریخی شهر دارابگرد

درفاصله ۶ کیلومتری شهر فعلی داراب آثار شهر تاریخی دارابگرد نخستین پایتخت سلسله ساسانیان و یکی از قدیمی ترین شهرهای ایران باستان قرار دارد. این شهر که قدمت آن به عصر هخامنشیان می رسد، در میان دشت وسیع و حاصلخیز داراب به دلیل شرایط امنیتی آن زمان و اهمیت شهر به صورت مدور بنا گردیده است و از این جهت در ردیف اولین شهرهای مدور داخل فلات ایران محسوب می گردد. پیرامون شهر دیوار مخروطی عظیمی از گل رس و سنگ و ملاط آهک ساخته شده است که ارتفاع آن به بیش از۱۰متر می رسد. این دیوار در طول زمان دچار فرسایش شده و ارتفاع آن اکنون به حدود ۷ متر می رسد. وجود ماده چسبنده ای در میان ملاط و گل به کار رفته در دیوار، سبب شده با گذشت بیش از۲۶۰۰سال این دیوار با تخریب کم پا برجا و استوار باقی بماند. پشت دیوار خندق بزرگی برای حفاظت بیشتر از شهر ایجاد نموده بودند.

ژئوتوریسم گنبد نمکی دارابگرد

گنبد نمکی دارابگرد بر روی نقشه زمین شناسی به شکل یک دایره قرمز رنگ (رنگ ویژه رسوبات سری هرمز) بین رسوبات عهد حاضر (رنگ سفید) خود نمایی می کند بر روی عکس های هوایی و تصاویر ماهواره ای به صورت تپه ای بر آمده از دل زمین می باشد که در مرکز دایره ای وسیع به دام افتاده است.

موقعيت جغرافيايي و راه دسترسي

از شهر امروزی داراب، شهر نخل های بلند قامت و بید های مجنون افشان تا شهر تاریخی دارابگرد (گنبد نمکی دارابگرد) فاصله ای نیست. این شهر باستانی در فاصله 6 كيلومتري جنوب شهر فعلی داراب در كنار جاده جديد داراب - شيراز به مختصات جغرافيايي"37،'28،[SUP]o[/SUP]54 طول شرقي و "28،'41،[SUP]o[/SUP]28 عرض شمالي واقع شده است.​

 

[ناجی دلها]

گنبد نمکی داربست، بستک

​

نام انگلیسی: Darbast Salt Dome

نام فارسی : گنبد نمکی داربست

گنبد نمکی داربست در موقعیت جغرافیایی N265810 E540523 در استان هرمزگان واقع است. این گنبد نمکی در فاصله 4 کیلومتری جنوب شرقی روستای داربست از توابع شهرستان بستک واقع است. گنبد در یک محیط دایره ای شکل به قطر 4 کیلومتر گسترده شده است. نمك در اين گنبد مانند ديگر گنبدهاي نمكي است و واجد ميان لايه هايي از اكسيد آهن و ديگر ناخالصي ها مي باشد . در برخي قسمت ها نمك تبلور مجدد يافته و كاملا شفاف و خالص و گاه شكل سيستم تبلوري مكعبي را كاملا نشان مي دهد . تبلور نمك حاصل دگرگوني نمك است كه در گنبدهاي ديگر هم به طور مشخص قابل مشاهده است. با توجه به ضخامت لايه هاي نمك در اين گنبد استخراج نمك از آن قابل بررسي است. ارتفاع بلندترین قسمت گنبد 1350 متر است که با توجه به ارتفاع 350 متری دشت جنوبی در حدود 1000 متر از تراز دشت بالاتر است.

اين گنبد با قطع کردن رسوبات حاشیه و شيبدار نمودن اين رسوبات زمان سربر آوردن خود را معين مي کند به لحاظ وجود قطعات گنبدي و رسوبات بالا نشان مي دهد که در زمان اواخر دوران سوم گنبد شروع به نمايان شدن مي کند ، که اين شواهد در حاشيه شمالي و شرقي گنبد ديده مي شود. واريزه هاي گنبد نمکي يا به اصطلاح پوش سنگ در اطرف گنبد ديده مي شود اما مخلوطي از خاکهاي سرخ ، نمک ، مارن ، سنگهاي آتش فشاني اسيدي و سنگهاي سازند هرمز است که بر اثر فرسايش سنگهاي گنبدي و تجمع در ناوديس هاي حاشيه گنبد و يا به صورت تراس هايي در اطراف رودخانه جاري گنبد به وجود آمده اندو داراي سن مشخص و زمان مشخصي نيستند.

 

[ناجی دلها]

گنبد نمکی داش اسپیران، تبریز

​

نام انگلیسی: Dash Isparan Salt Dome
نام فارسی : گنبد نمکی داش ایسپران

گنبد داش اسپيران در 6 كيلومتري جنوب باختري آبادي داش اسپيران در كنار آبراهه اي در داخل مارن هاي مربوط به ميوسن مياني وجود دارد . نمك اين گنبد در گذشته مورد بهره برداري اهالي محل واقع گرديده است.

 

[ناجی دلها]

گنبد نمکی دشتی (جاشک)، دیر


حمید زارعی

نام انگلیسی: Dashti Salt Dome

نام فارسی : گنبد نمکی دشتی


گنبد نمکی دشتی در موقعیت جغرافیایی N281442 E514114 در استان بوشهر واقع است. گنبد نمکي دشتي در استان بوشهر و در نزديکي روستاي گنخک و در فاصله ي 144 کيلومتري جنوب شرقي بندر بوشهر و 64 کيلومتري شهر خورموج قرار دارد و بزرگترين و زيباترين گنبد نمکي ايران و خاورميانه به شمار مي آيد.وسعت گنبد در حدود 3666 هکتار بوده و ارتفاع قله ي آن 1490 متر از سطح دريا مي باشد , و حدااقل ارتفاع آن از سطح دريا نيز 70 متر است.تشکيل گنبد شمال غربي به جنوب شرقي بوده و از سمت غرب به روستاي گنخک و روستاي جاشک کشيده شده و از سمت شرق از روستاي باغان تا روستاي درويشي ادامه دارد و راه دسترسي به گنبد از سمت شرقي از فاصله ي 3 کيلومتري بعد از روستاي گنخک از طريق جاده خاکي معدن قديمي سنگ نمک که در منطقه فعاليت مي کرده است و از سمت شرقي گنبد بعد از پل روستاي کردلان جاده ي خاکي را به سمت گنبد پيش گرفته تا به پاي کوهپايه هاي گنبد برسيم.موقعيت خاص گنبد نمکي دشتي که باعث شوري آب رودخانه مند گشته است شايد تنها عامل زيان رسان به منطقه باشد زيرا رودخانه تا قبل از روستاي باغان شيرين و قابل شرب و استفاده کشاورزي مي باشد.اما پس از عبور از کنار گنبد و دور زدن آن آب رودخانه با درصد زيادي شوري همراه مي شود که نشان از فعاليت زياد گنبد و روان بودن آب آن تا بستر رودخانه مند مي باشد ودر فصل پر بارش آب رودخانه سطح دشت هاي چغابور و دشتي را فرا گرفته وبه علت تبخير زياد نمک بر روي سطح خاک باقي مانده و باعث شوري زمين هاي منطقه مي گردد.

پوشش گياهي


سطح گنبد نمکي دشتي از لحاظ پوشش گياهي تقريبا در اغلب نقاط به دليل درصد بالاي نمک تهي از هر نوع رويش بوده اما در برخي از نقاط گنبد وجود مناطق بزرگ و کوچک آهکي به چشم مي خورد که بر روي اين سطوح گياهاني مانند گون،گيشدارا و قيج و همچنين در فصل زمستان و بهار انواع گياهان يکساله روي سطح آهکي گنبد را پوشانده و زيباي خاصي را به آن منطقه مي بخشد. همينطور دره هايي که از وجود نمک شارها در امان مانده اند در آنها درختچه هاي کُنار،اشک و بادام کوهي و همچنين گل سنگ هاي زيباي چند متري که بر روي ديواره هاي دره سبز شده اند و بيشتر در ناحيه ي شمال شرقي گنبد ديده مي شوند نيز از مناظر خاص منطقه محسوب مي شوند.


حيات وحش


از نظر حيات وحش در فصل تابستان که معمولاً از اواخر ارديبهشت در منطقه آغاز و تا پايان مهر ماه ادامه دارد خالي از حيات وحش مي باشد به جز چند گونه از مارمولکها و خفاشها که ساکنان دائمي گنبد محسوب مي شوند،در سطح گنبد جنبنده اي ديگر ديده نمي شود اما بعضي از موجودات نيز در کوهپايه ها و دره هاي شيرين پايين دست گنبد نيز ديده مي شوند که از جمله به کبک،تيهو،گنجشکها،جغد،کبوتر چاهي و بعضي از شکاريها و روباه و کفتار مي توان اشاره کرد.البته گنبد نمکي به خاطر قرار گرفتن در مسير سلسله کوه زاگرس وبين دو کوه شيرين که داراي چشمه هاي آب شيرين مي باشد و وجود گنبد که سرشار از نمک بوده و همين طور که اغلب طبيعت دوستان مي دانند نمک يکي از غذاهاي وحوشي همچون قوچ و ميش و کل و بز مي باشد از اين رو در گذشته اين منطقه يکي از شکارگاه هاي بزرگ محسوب مي شده که امروزه به دليل شکار بي رويه و بي رحمانه شايد تعداد کمي کل و بز در منطقه باقي مانده باشد.

موقعيت گردشگري گنبد نمکي دشتي


گنبد از نظر گردشگري داراي جاذبه ها و قابليت هاي فراوان مي باشد که از آن جمله مي توان به 1- آبشارهاي نمکي
2- غارهاي نمکي
3- چالها و يخچالهاي نمکي
4- تخت ديو يا دودکش جن
5-دره گل کلم
6- چشمه هاي نمکي ،نمک شارها و نمک فشان ها و سطح زيبا و رنگارنگ گنبد اشاره نمود.

آبشارهاي نمکي


آبشارهاي طبيعي که در مسير طبيعي آب راههاي گنبد و در کوهپايه هاي پايين دست به شکل هاي مختلف و در اندازه هاي متفاوت زيباي خاصي به منطقه بخشيده است و در فصل گرم به واسطه تبخير زياد آب،بلورهاي نمکي ضخيمي در مسير آبشارها ايجاد کرده که با لغزش آب بر روي بلورهاي نمکي و تابش آفتاب منظره اي شگرف و زيبا ايجاد نموده است.

غارهاي نمکي


يکي ديگر از جاذبه هاي گردشگري گنبد وجود غارهاي نمکي فراوان که با انحلال رسوبات نمکي و معدن ايجاد شده و در درون غارها بلورهاي زيبا به صورت استلاگميت و استلاکميت يا همان قنديل با اشکال متفاوت مي باشد.قنديل ها به اشکال متفاوت به قدري زيبا تشکيل گشته اند که اغلب غارها با استفاده از اشکال همين قنديلها نامگذاري شده اند.مثلا در غار انگوري که در درون آن قنديل هاي فراوان به صورت خوشه هاي انگور از سقف و ديواره ي غار آويزان شده اند که شما هنگام حضور در اين غار گويي به يک تاکستان پربار پا گذاشته ايد.يا غار شاخه نبات که وجود قنديل هاي سفيد و يک دست که به صورت شاخه اي از سقف غار آويزان مي باشند نظر هر بيننده اي را به خود جلب مي کنند.غار سدنمکي يا غار پنجه عقاب نيز به همين صورت مي باشند.تعدد غارها به قدري زياد است که نامگذاري بعضي از غارها را سخت کرده است.طول غارها از غارهاي کوچک 30 تا 50 متري تا غارهاي 300 متري و 500 متري و بزرگترين انها تا 1500 متري نيز مي باشد که به غار پلکاني معروف شده است.

نمک چالها و يخچال هاي نمکي


يخچالهاي نمکي از جاذبه هاي خاص گنبد نمکي دشتي مي باشند که در سطح شيب دار و حرکت ثقلي توده هاي نمک و در جهت شيب گنبد و به صورت پلکاني تشکيل شده اند و در سطح خود با اشکالي زيبا رنگهاي متحيرانه را به وجود آورده اند که چشم نوازي مي کند و به دليل اينکه به يخچالهاي يخي شبيه بوده اند به اين نام ناميده شده اند. نمک چالها را نيز بايد از جاذبه هاي گنبد نمکي دشتي دانست.چاله هاي بزرگ و کوچکي که در مسير آبهاي روان و چشمه هاي نمکي ايجاد شده و با تبخير آب آنها اشکال مختلف نمکي درکف اين چاله ها چونان الماس مي درخشند.

تخت ديو يا دودکش جن


تخت ديو يا دودکش جن نيز يکي ديگر از جاذبه هاي گنبد نمکي دشتي مي باشد که به دليل اختلاف در ميزان فرسايش سنگها و به صورت ستونهاي کوچک و بزرگي بر روي گنبد خودنمايي مي کنند که بعضاً به خاطر شکلشان نامگذاري هم شده اند مثلاً ستون انگشت خدا يا کلاه به سر را مي توان از اين جمله دانست.ستون ها همانند نگهباناني استوار و هميشگي براي گنبد محسوب مي شوند.

دره گل کلم


مي توان شگفت انگيزترين بخش گنبد را اين دره زيبا و منحصر به فرد دانست.دره اي که سطح ان يکدست با نمکي که به صورت گل کلم در آمده فرش شده است.نمک ها به صورت غنچه هايي کنار هم باز شده و به صورت کاملاً زيبايي در آمده اند .گويي که در آنجا نمک گل کرده و شکوفه داده است.وجود چشمه هاي نمکي و روان بودن آب آنها با صداي بسيار ملايم و ديواره هاي زيبا رنگ دره ، به دره زيبايي بيشتري مي بخشد.

چشمه هاي نمکي


چشمه هاي نمکي که به فراواني در درون غارها و در سطح دره ها به چشم مي خورد نيز از جاذبه هاي گنبد نمکي دشتي به شمار مي آيند.اين چشمه ها بعضاً به صورت نمک فشان نيز در منطقه ديده مي شوند که نمک را به صورت خميري فشرده و همراه با آب از درون آنها به بيرون راه مي يابند و در سطح گنبد به جريان مي افتد.به دليل بالا بودن درصد نمک در آب که حدود 350 برابر بيشتر از آب دريا مي باشد و تبخير زياد در کنار چشمه هاي نمکي معمولا نمک شارها به اشکال متفاوت ديده مي شوند.

سطح زيبا و رنگارنگ گنبد

مهمترين جاذبه گردشگري گنبد نمکي دشتي ساختار گنبد بوده به طوري که هر رهگذري که در حال عبور از جاده ي خورموج به سمت کنگان باشد از فاصله ي دور سفيدي گنبد پوشيده از نمک را مي بيند و در نظر اول به اين فکر مي کند که کوهي پوشيده از برف را مشاهده مي کند.وجود نمک هاي طعام و صنعتي با رنگهاي بسيار زيبا که شامل قرمز،سبز،سفيد،سياه،نارنجي،قهوه اي و ترکيب اين رنگها در ديواره ها و سنگ فرشها و وجود کانيهاي زياد در منطقه که از جمله ي آنها مي توان به وجود مقدار زياد گوگرد که با رنگ زرد طلايي يا وجود پتا سيم با رنگ نارنجي وآهن با رنگ قرمز و قهوه اي وترکيب اين مواد معدني با هم که مي توان از پيريت يا همان طلاي کاذب(طلاي احمقها) که در سطح گنبد به وفور يافت مي شود که از ترکيب گوگرد با آهن تشکيل مي گردد و داراي جلاي فلزي براقي مي باشد.همچنين وجود بلورهاي زيباي سيليکاته و فسفاته با جلاي فلزي و غير فلزي با تنوع رنگها پديده اي شگفت انگيز و متحير کننده اي است که شايد در هيچ جا نتوان همانند آن را نظاره کرد.گنبد نمکي دشتي در بهمن ماه سال 1386 به عنوان اثر ملي طبيعي ثبت گرديد اما متاسفانه از آن تاريخ به بعد هيچ اقدامي از طرف مسئولان استان و شهرستان براي حفاظت از گنبد و جذب گردشگر صورت نگرفته و اين مسئله در حد يک اسم اثر ملي طبيعي باقي مانده است که همت مسئولان استان و شهرستان را براي بهبود وضع گنبد و جذب گردشگر را مي طلبد.البته لازم به ذکر است که هيئت کوهنوردي شهرستان دشتي با کشف غارهاي نمکي در سال86 و پيمايش ان ها و مهمتر از همه در رأس خبر قرار دادن گنبد تاکنون بيش از صد گروه کوهنوردي از استان هاي گامي بلند جهت معرفي گنبد نمکي دشتي برداشته است که باز با حمايت مسئولان شهرستان اميد به معرفي بهتر و شايشته تر اين اثر ملي خداداي براي عموم مردم و طبيعت گردان مي رود.​

 

[ناجی دلها]

تصاویر گنبد نمکی دشتی

ع

 

[ناجی دلها]

 

[ناجی دلها]

گنبد نمکی رستاق، بندر چارک

​

نام انگلیسی: Rastagh Salt Dome

نام فارسی : گنبد نمکی رستاق

گنبد نمکی رستاق در موقعیت جغرافیایی N2647 E5354 در استان هرمزگان واقع است. اين گنبد در فاصله 54 كيلومتري شرق بندر چارك قرار گرفته و بزرگترين گنبد در حاشيه ساحلي است . گنبدي است تقريبا مدور و در حاشيه شمالي آن داراي تناوبي از ژيپس ، مارن ، ماسه سنگ در زير و طبقات آهكي و كربناته كه ارتفاعات را ساخته است مي باشد . كلريت ، اپيدوت و كريستال هاي بزرگ ژيپس ( احتمالا انيدريت ) از جمله اجزاي سنگ دگرگونه اي است كه به شدت چين خورده و ميلونيتي شده است . در اين گنبد ، نمك جز اندكي در حاشيه شمالي و در قسمت زيرن ديده نشده و به نظر مي رسد كه در اين گنبد گسترش طبقات گچي مويد جانشيني گچ به جاي نمك در حوضه تبخيري بوده است و بر روي طبقه گچي يك طبقه كم ضخامت 1 تا 2 متري از ماسه سنگ هاي قرمز قرار گرفته و سپس طبقات آهك هاي سياهرنگ بد بو به صورت هم شيب روي طبقه فوق قرار گرفته است .

 

[ناجی دلها]

گنبد نمکی رمقان، شیراز


دکتر علی رحمانی

نام انگلیسی: Ramaghan Salt Dome

نام فارسی : گنبد نمکی رمقان​

گنبد نمکی رمقان در موقعیت جغرافیایی N292144 E520834 در استان فارس واقع است. گنبد نمکی رمقان بین دو کوه سلامتی و مروک در دره گسلی کره بس که رودخانه خروشان جره در آن جریان دارد، سر از خاک بر آورده است. این کوه نمکی در منطقه کوهمره سرخی در کنار روستای رمقان واقع شده است و در بین اهالی محلی به تل نمکدان معروف می باشد. این پديده رمين شناسي زيبا از نظر تکتونیکی و همچنین دارا بودن اشکال رسوبی یکی از جمله آثار جذاب، دیدنی و تماشایی ژئوتوريستي حوضه زاگرس در شهرستان شیراز می باشد که در این مقاله به معرفی آن پرداخته می شود.


سابقه تاریخی گنبد نمکی رمقانگنبد نمکی رمقان (رونغون، رونقون يا رومقون) در بین اهالی منطقه کوهمره سرخی به تل نمکدان معروف می باشد. در سال های نه چندان دور مردم روستاهای همجوار با راه اندازی قافله های به اين تل می رفتند و بلورهای ریز و درشت نمک را برای مصرف سالانه خود حمل می کردند. بلور نمک این نمکدان در بین مردم از قداستی ویژه برخوردار بود، به طوری که هرکس با دیدن تکه ای بلور نمک که در جایی افتاده بود، آن را می بوسد و در جایی امن می گذاشت. معمولا گهواره تمامی کودکان منطقه برای جلوگیری از چشم زخم آراسته به بلور های نمک بود. اگر مزرعه ای خوب محصول می داد، بوستانی پر ثمر می شد و کشتزاری سر سبز می شد، مالکش دور تا دور آن نمک می گذاشت. اگر گاو یا گوسفندی دو قلو می زائید، صاحبش بر گردن آن بلورهای نمک می آویخت. امروزه باورهاي مردم رنگ باخته، با ورود نمك صنعتي قافله هاي نمكي بي رونق شده و تل نمكدان ميزبان سود جوياني شده است، كه بلورهاي مكعبي شكل زيباي نمك را به بهاي ناچيز مي فروشند.


زمين شناسي گنبد نمکی رمقاندر تقسیم بندی زمین شناسی ساختمانی، کوهمره سرخی در کمربند چین-گسل خورده زاگرس، زیر واحد زاگرس چین خورده ساده واقع گردیده است. مهمترین قضیه ساختاری در ارتباط با اين منطقه وجود گسل امتداد لغز باراستای شمالی- جنوبی به نام گسل کره بس در میان منطقه می باشد. این گسل باعث ایجاد دره ای عریض با راستای شمالی- جنوبی در میانه منطقه گردیده که اغلب روستاهای کوهمره سرخی در آن ساخته شده اند. گسل کره بس امتداد لغز و راستگرد است و سبب جابجایی تاقدیس های منطقه شده است. این گسل از نظر لرزه ای فعال و مولد زلزله است (از جمله زلزله کره بس در 17 اردیبهشت سال 1378). چندین دیاپیر نمکی هرمز نیز از محصولات این گسل عمیق می باشد كه يكي از آنها گنبد نمكي رمقان مي باشد.از دیدگاه سنگ شناسی اين گنبد در بر دارنده مجموعه ی درهمی از مارن اليژيست دار صورتی، نمک و سنگ آهک های سیاه رنگ با لایه بندی ظریف و دولومیت های سياه تکتونیزه می باشد.


ژئوتوريسم گنبد نمكي رمقانگنبد نمكي رمقان در منطقه با چشم انداز مارن هاي سرخ رنگ ديده مي شود. اين گنبد در بخش هاي توسط رسوبات و پوشش جنگلي پوشيده شده و در برخي قسمت ها به هم ريخته و تنوع رنگي و سنگي زيادي از خود نشان مي دهد. در محل عبور رودخانه جره، مارن هاي قرمز رنگ به خوبي رخنمون دارند و مناظر زيبايي را خلق كرده اند. شكل گنبدي اين توده نمكي از روستاهاي سبوك، فتح آباد و شكفت كه در دامنه كوه قرار گرفته اند، قابل مشاهده مي باشد. در سه محل كه به تل نمكدان معروف مي باشد توده هاي نمكي از دل زمين بيرون زده اند. اين نمكدان ها دنيايي از عجايب و شگفتي هاي انحلال و رسوبگذاري دارند كه براي ژئوتوريست ها و حتي گردشگران عادي نيز جالب و ديدني مي باشند.


موقعيت جغرافيايي و راه دسترسيگنبد نمکی رمقان در قسمت غربی روستای رمقان در منطقه کوهمره سرخی رخنمون يافته است. این جاذبه زمین شناسی در فاصله 60 كيلومتري جنوب غرب شهر شیراز در كنار جاده آسفالته شيراز – روستای بیگدانه واقع شده است.

 

[ناجی دلها]

گنبد نمکی زنجیره، خوی

​

نام انگلیسی: Zanjireh Salt Dome
نام فارسی : گنبد نمکی زنجیره

گنبد زنجيره در 5/2 كيلومتري جنوب خاوري معدن قاپولوق قرار دارد و در واقع ادامه همان گنبد نمكي قاپولوق است . در داخل مارن هاي قرمز و خاكستري مربوط به ميوسن مي باشد . معدن سابقاً فعال بوده و لايه هاي نمكي به رنگ هاي قرمز ، خاكستري ، سفيد و قهوه اي است .