گنبد نمکی جزیره فرور در موقعیت جغرافیایی N2617 E5430 در استان هرمزگان واقع است. جزيره فارور كه به نام هاي فرور و فارور بزرگ نيز ناميده مي شود در شمال جزيره سيري و جنوب غربي بندر لنگه در طول جغرافيايي 36 در جه و 15 دقيقه و عرض شمالي 54 درجه و 25 دقيقه قرار گرفته است . طول اين جزيره در امتداد شمالي-جنوبي حدود 5/7 كيلومتر و عرض آن در جهت شرقي-غربي در حدود 5/4 كيلومتر و مساحت آن بالغ بر 2620 هكتار مي گردد . بلندترين ارتفاع جزيره 145 متر از سطح دريا ارتفاع دارد .
در جزيره فارور آب سطحي نظير چشمه و قنات وجود ندارد . اما در گذشته كه جزيره مسكوني بوده ساكنان آن آب خود را از چاه هايي كه حفر نموده اند تامين مي كردند . اثرات اين چاه ها هم اكنون در دره ناخدا در شرق جزيره ديده مي شود و آب آن لب شور و سطح آب در عمق 3 متري است .
در جزيره فارور نمك ظاهر نشده است اما سنگ هاي آذرين ماگمايي و طبقات كربناتي رديف هاي H3, H4 گسترش وسيعي دارند . از لحاظ ذخيره اقتصادي خاك سرخ قابل توجه نيست ولي مقادير متنابهي اليژيست در جزيره به صورت پراكنده ديده مي شود .
گنبد نمکی جزیره لارک در موقعیت جغرافیایی N2651 E5621 در استان هرمزگان واقع است. جزيره لارك واقع در 35 كيلومتري جنوب شرق بندرعباس قرار گرفته است .
از نظر زمين شناسي اين جزيره از تنوع زيادي برخوردار است . جزيره لارك گنبد نمكي است كه در اواخر دوران سوم ميشان را چين داده است و نشانه هايي از حضور خود به صورت قطعات و واريزه هاي گنبد در رسوبات سازند ميشان به جاي گذاشته است كه مشخص مي كند گنبد در زمان رسوبگذاري سازند ميشان ، رخنمون داشته است . شيبدار نمودن سازند ميشان و آغاجاري از حاشيه جزيره ، ملايم و به سمت گنبد تندتر شده و گاه برگشته مي نمايد . رسوبات حواشي گنبد داراي چينه بندي متقاطع با زاويه بيش از 30 درجه گواه بر رسوب ماسه هاي ساحلي و تاثير عمده باد شمال در رسوبگذاري اين نوع رسوبات است .
گنبد نمكي جزيره لارك از جمله متنوع ترين گنبدهاي جنوب كشور بوده و از رديف H1 تا H4 سازند هرمز را به طور كامل دارا مي باشد . در اغلب جاهاي اين گنبد رديف كامل ذكر شده حفظ شده است ونفوذ هاي ماگمايي در جاي جاي آن باعث ايجاد دگرگوني در رديف هاي نمكي ، ماسه سنگ هاي خاكستري و مارني گرديده است.
نام انگلیسی: Hormoz Salt Dome نام فارسی : گنبد نمکی جزیره هرمز
گنبد نمکی جزیره هرمز در موقعیت جغرافیایی N2704 E5627 در استان هرمزگان واقع است. جزيره هرمز در حقيقت خود يك دياپير نمكي است كه در منتهي اليه شرق خليج فارس و نزديكي تنگه هرمز قرار گرفته است . فاصله جزيره هرمز تا بندرعباس حدود 18 كيلومتر است . اين جزيره مقطع تيپ سازند هرمز و به دليل وجود ذخاير نمك و بويژه خاك سرخ مرغوب مورد توجه قرار گرفته است .
گنبدهای نمکی هرمز درخلیج فارس جزایر کوچکی را تشکیل میدهد. نمکهای هرمز در جنوب ایران ، چینهای دوران سوم کوههای زاگرس را بدون داشتن جهت خاصی سوراخ کرده است. بطوری که در تمام موارد ومحلهای ممکن از قبیل قله ، پهلو ، محور تاقدیس و ناودیس و در رویگسلها دیده میشود. این گنبدهای نمکی با رسوبات دوران سوم ،کرتاسه و بطور محلی باژوراسیک دارای سطح برخورد دياپريک است. بنابراین بطور محقق سن آنها از ژوراسیک قدیمی تر است. بطور کلی فعلا سن این تشکیلات را به پروتروزوئیک یااینفراکامبرین نسبت میدهند و آن را هم ارزجانبی تشکیلات دولومیتی سلطانیه در ایران شمالی میدانند. به نظر میرسد کهحرکات کوهزایی آسینتیک حداقل در شمال کرمان موجب پیدایش حوضه و یا حوضههایی جهت تشکیل رسوبات نمکی هرمز گردیده است.
گنبدهای نمکی هرمز در طی حرکات کوهزایی آلپ در طبقات فوقانی خود تزريق شده است. وجود گنبدهای نمکی نتیجه تزريق پلاستیکیسنگ نمکدر سنگهای رسوبی اطراف است. نمک هسته گنبدهای نمکی از طبقات زیرين مشتق میشود. علت اساسی حرکت نمک و گنبدهای نمکی بطور دقیق معلوم نیست. عدهای از زمینشناسان عقیده دارند که نیروهای تکتونیکی ، عامل اصلی حرکت گنبدهای نمکی است. چنانکه در رومانی ، فشارهای افقی عامل اصلی حرکت نمک و تشکیل گنبدهای نمکی است وطرز توسعه و وضع گنبدهای نمکی بامحورچین خوردگیهای مهم ناحیه تطبیق میکند.
نام فارسی : گنبد نمکی جهانی گنبد نمکی جهانی در کوقعیت جغرافیایی N282548 E520711در مرز استان فارس و بوشهر واقع است. این گنبد نمکی در 100 کیلومتری جنوب غربی شهرستان فیروز آباد واقع است. کوه جهانی یا گنبد نمکی جهانی در جنوب فیروزآباد در استان فارس قرار دارد.
این گنبد نتیجه تکاپوی تبخیری های سری هرمز (پرکامبرین پسین-کامبرین میانی) و ظهور آن در سطح زمین است که در پایانه شمال باختری تاقدیس سورمه دیده می شود.
از دیگر پدیده های کارستی چشمه های آب شور و آب معدنی است که در داخل و اطراف این گنبدنمکی وجود دارد. کارن های شیاری، لغزش، درزهای نمکی که بعضی منشا تکتونیکی و بعضی دیگر بر اثر انحلال به وجود آمده است، غارها، گالری های انحلالی، ستون های انحلالی که به نام دودکش جن معروف هستند و .... از فرم های مهم کارستی در منطقه محسوب می شوند. کوه جهانی یکی از بزرگترین برون رانی های فعال نمکی در کوه های زاگرس است. نمک از حدود 4 کیلومتری زیر سطح دریا تا 1.5 کیلومتری بالای سطح دریا افزایش می یابد. این توده نمکی از برون رانی های نسل سوم نمک هرمز در زاگرس کنونی است. از نظر ساختاری این گنبد شبیه به یک بیضی است که قطر بزرگ آن در جهت شمالی جنوبی می باشد و در انتهای غرب تاقدیس کوه سرمه به سطح زمین رسیده است. حداکثر ارتفاع آن در شمال شرق 1483 متر و حداقل ارتفاع آن در جنوب غرب 700 متر است. بخش شمالی ساختار نسبت به بخش جنوبی مرتفع تر است.
نام فارسی : گنبد نمکی چوپانلو در 4 كيلومتري شمال دهكده چوپانلو اين گنبد كه در امتداد گسل تبريز – تسوج بالا آمده و حدود 25 متر ارتفاع دارد ، واقع شده است . در گذشته از آن بهره برداري مي شده است . رنگ لايه هاي نمك خاكستري و سفيد است و در هسته تاقديس اين گنبد لايه اي با حداكثر 30 سانتي متر ضخامت كه واجد پتاس است وجود دارد .
گنبد نمکی حمیران در موقعیت جغرافیایی N2643 E5505 در استان هرمزگان واقع است. اين گنبد در حدود 30 كيلومتري شرق بندر لنگه و در شمال غربی روستای حمیران واقع شده است . قديمي ترين طبقاتي كه پيرامون آن را گرفته و از حركات دياپيري آن تاثير پذيرفته است به اواخر ترشير (سازند گچساران) تعلق دارند . در اين گنبد نمكي H1 جز اندكي در مركز آن رخنمون ننموده است كه آن هم شامل طبقاتي است از نمك سفيد رنگ و نازك لايه هاي از اكسيد آهن و سنگ هاي آواري ولكانيك .
واحد هرمز H2 يا كمپلكس سرخ در اين گنبد از تناوب منظم توف ، مارن و گچ هاي سفيد و قرمز تشكيل مي شود ولي توف و مارن به صورت تفكيك نشده ديده مي شوند .
واحد H3 در اين گنبد تنها شامل قطعاتي پراكنده از لايه هاي آهك سياهرنگ است .
واحد H4 در اين گنبد رخنمون مشخصي دارد و شايد در ميان گنبدهاي منطقه اين واحد در گنبد نمكي حميران داراي نظم خاصي باشد ضخامت اين واحد حدود 100 متر است و جنس آن از ماسه سنگ خاكستري است كه ميان لايه هايي از توف هاي سبز رنگ را در خود جاي داده است .
نفوذ ماگماي بازالتي در واحد 4 باعث تبلور نمك شده و تاثير نمك بر ماگماي بازالتي به صورت دگرسان كردن بازالت و ايجاد رخساره دگرسان شده اثر داشته است .
در 2 كيلومتري جنوب غرب آبادي مردان ، درون مارن هاي خاكستري متمايل به سبز ميوسن مياني واقع شده است . مارن ها ژيپس دار بوده و بصورت لايه هاي گچي نازك در داخل مارن ها مشاهده ميگردد . در گذشته اين گنبد مورد بهره برداري قرار ميگرفته است .
گنبد نمکی خواجه در موقعیت جغرافیایی N380637 E463132 در استان آذربایجان شرقی واقع است. در جنوب غرب بخش خواجه درون مارنهاي ميوسن مياني گنبد نمكي خواجه قراردارد كه در آن معدن فعال روبازي وجود دارد . رنگ طبقات نمكي قرمز ، ارغواني ، عسلي ، خاكستري و ... است . بهره برداري از اين معدن توسط بخش خصوصي صورت گرفته و نمك آن مورد مصرف مردم يا كارخانجات آذربايجان خاوري و باختري قرار ميگيرد . دسترسی به این گنبد نمکی از طریق جاده ارتباطی تبریز به اهر قبل از روستای خوجا امکانپذیر است.
گنبد نمکی خوراب در موقعیت جغرافیایی N283536 E522045 در استان فارس واقع است. این گنبد نمکی در غرب جاده ارتباطی فیروزآباد به فراشبند و در شمال شرقی روستای خوراب واقع است. گنبد نمکى خوراب (شاه بید) يکى ديگر از گنبدهاى نمکى استان فارس است که به سبب ابعاد گنبد در نقشه هاى زمين شناسى شرکت نفت مورد توجه قرار گرفته است. سطح گنبد به طور تقريبا کامل توسط خاک هاى برجاى حاصل از فرسايش و انحلال نمک پوشيده شده است و حتى در تصاوير ماهواره پوشش گياهى در سطح آن مشاهده مى شود. بيشترين رخنمون نمک در ديواره غربى گنبد مشاهده مى شود که البته رخنمون قابل توجهى براى پى جويى پتاس سنگى نيست. شورابه هايى که از ديواره نمکير به خارج تراوش مى کند در تمام موارد رنگ سفيد يکنواخت دارد وهيچ آثارى از اکسيدهاى قرمز رنگ آهن در آنها مشاهده نمى شود. در تصوير ماهواره در ديواره شرقى نمکير گنبد نيز رخنمون هاى گسترده اى از نمک ديده مى شود. گنبد نمکى شاه بيد یک نمونه شاخص از گنبدهاى نمک فاقد پتانسيل در استان فارس هستند که به علت اتمام فعاليت گنبد يا خروج نمک و همچنين به دليل فرسايش و انحلال نمک رخنمون هاى قابل پى جويى در آنها مشاهده نمى شود و البته خروجى هاى شورابه اى نيز با رنگ سفيد پتانسيل لازم را براى پى جويى نشان نمى دهند. لازم به توضيح است که بسيارى از گنبدهاى نمکى استان فارس از نظر زمانى قديمى تر از گنبدهاى استان هرمزگان هستند.
