منطقه حفاظت شده بيجار دراستان كردستان و در موقعيت 36 تا 73/36 عرض شمالي و 25/47 تا 53/47 طول شرقي واقع شده است. مساحت آن 31612 هكتار مي باشد.
پوشش گياهي: درختچه بادام كوهي ,گون , درمنه , آويشن ,بابونه ,بومادران وكاكوتي.
پستانداران: قوچ و ميش ارمني , رودك , خارپشت و جرد ايراني . منطقه حفاظت شده بیجار در شمال بیجار و جنوب شرقی شهرستان تكاب قرار گرفته است . رودخانه قزل اوزن حد جنوبی منطقه را طی می كند . در شمال منطقه رودخانه قم چقا جریان دارد . این منطقه به لحاظ جغرافیایی در طول 51'.4E وْ 47 تا.25'.8E ْ47 و.12'.9N ْ36 تا.59'.5N ْ35 قرار گرفته است .
وضعیت توپوگرافی
تقریبا نیمی از منطقه را اراضی با شیب كمتر از 12% تشكیل می دهد و بقیه منطقه اغلب به صورت تپه ماهوری می باشد و ارتفاع حداقل و حداكثر منطقه به ترتیب 1533 و 2187 متر می باشد .
زمین شناسی منطقه
منطقه از نظر زون های زمین شناسی ایران در زون البرز و زیر زون البرز – آذربایجان قرار دارد . از نظر زمین ساخت ، محدوده در بین دو گسل اصلی تبریز در شرق و ارومیه یا (زرینه رود) در غرب واقع است كه در نتیجه تعدادی از شاخه های این دو گسل در محدوده گسترش دارند . تعدادی تاقدیس نیز در محدوده منطقه وجود دارد . از نظر زمین لرزه خیزی محدوده بیجار در منطقه ای با خطر نسبی متوسط قرار گرفته است كه برای توسعه پارك ها و زیستگاه ها در ان منطقه مشكل خاصی وجود نخواهد داشت
اقلیم منطقه این منطقه دارای آب و هوایی نیمه خشك است . به علت ارتفاع زیاد منطقه نسبت به سایر مناطق استان ، اختلاف درجه حرارت سردترین روز سال با گرم ترین روز سال به 79 درجه سانتی گراد می رسد . حداقل دما در منطقه مربوط به بهمن ماه با 38 درجه سانتی گراد زیر صفر و حداكثر آن مربوط به ماه های تیر و مرداد با 41 درجه سانتی گراد بالای صفر بوده است .
متوسط بارش سالیانه منطقه 9/439 میلی متر است .
طول مدت ماه های خشك منطقه به 4 ماه می رسد و تعداد روزهای یخبندان منطقه 16 روز می باشد .
دره های مهم منطقه
دره كمتاران – قزل اوزن – سید شهاب – حاج زاغه سی – وال و قم چقا .
منابع آب منطقه منابع آب منطقه را می توان به دو دسته رودخانه و چشمه تقسیم بندی نمود .
الف ) رودخانه ها
رودخانه قزل اوزن
این رودخانه كه یكی از پر آب ترین رودخانه های استان می باشد در امتداد مرز جنوبی منطقه جریان دارد . آب این رودخانه از ارتفاعات چهل چشمه و منطقه سارال دیواندره سرچشمه می گیرد .
رودخانه قم چقا
این رودخانه در حد شمالی منطقه جریان داشته و به لحاظ نقش و اهمیت در منطقه همتراز با رودخانه قزل اوزن می باشد . این رودخانه از غرب به شرق جریان داشته و با بستری سنگلاخی یا سنگریزه ای از ارتفاعات زرنیخ و قره گل سرچشمه گرفته و پس از عبور از منطقه حفاظت شده و روستای بزرگ قم چقا در محلی به نام ولی بیك و خرابه چول ارخ به رودخانه گورانی تغییر نام داده كه پس از عبور از قریه حیران تلو در قریه گل قشلاق به قزل اوزن می پیوندد .
ب ) چشمه ها منطقه
مهم ترین چشمه های واقع در منطقه كه در فصل تابستان و. پاییز برای حیات وحش منطقه دارای اهمیت حیاتی هستند به شرح ذیل می باشند :
چشمه حاج زاغه سی : واقع در ارتفاعات سلیم كش .
چشمه «كله شیر» : واقع در تپه ماهور های شمال غرب روستای صلوات آباد .
چشمه سید شهاب : واقع در دره های كوه سلیم (واقع در منطقه امن) .
چشمه قره بلاغ : واقع در بالا دست جنوب روستای قره بلاغ در دامنه شمالی كوه سلیم .
چشمه گچی بابا : واقع در دربند روستای متروكه گچی بابا .
چشمه میه رژگه : واقع در دره میه رژگه در شمال روستای صلوات آباد .
چشمه قاچاق : واقع در شمال روستای حسین آباد زردكمر .
چشمه تپه شرف خان : واقع در دره شرف خان .
چشمه كانی شفا : واقع در حاشیه روستای متروكه اوغلان میر احمد .
چشمه كانی چایگ : واقع در شمال روستای آق داغ .
چشمه دره آسیابان :واقع در دربند روستای قم چقا .
چشمه جوكوب : واقع در شرق روستای صلوات اباد .
چشمه بن مرسی : حاشیه جنوبی منطقه امن سلیم . پوشش گیاهی منطقه حفاظت شده بیجار
1- تیپ مرتعی Astragals-Thymus
2- تیپ مرتعی Astraglus-Festuca
3- تیپ مرتعی Astraglus-artemisia
4- تیپ مرتعی Bromus-Astraglus
همچنین در این منطقه به صورت پراكنده پوشش های درختچه ای نظیر بادام – آلوچه وحشی – دافنه و سراسوس نیز مشاهده می گردد .
حیات وحش کویر منطقه حفاظت شده
حیات وحش کویر عمده منطقه حفاظت شده بیجار را می توان به گروههای زیر تقسیم نمود :
1- پستانداران
2- خزندگان
3- پرندگان
4- آبزیان
پستانداران منطقه
تاكنون در منطقه حفاظت شده بجار 19 گونه و 17 جنس در 10 خانواده شناسایی شده اند كه به نظر می رسد تعداد پستانداران منطقه بیشتر از این باشد . بارزترین گونه منطقه قوچ و میش ارمنی می باشد كه جمعیت قابل ملاحظه ای از آن در منطقه زیست می نماید . از دیگر گونه های شاخص منطقه م توان به گراز ، گرگ ، روباه ، كفتار و ... اشاره نمود .
پرندگان منطقه
جمعیت زیادی از خانواده های مختلف پرندگان در منطقه حفاظت شده بیجار زیست می نمایند كه متاسفانه تاكنون مطالعه جامعی در این خصوص انجام نشده است اما بر اساس اطلاعات موجود مربوط به مشاهدات پراكنده كارشناسان استان تاكنون 85 گونه متعلق به 22 خانواده در ان منطقه شناسایی شده اند . از پرندگان شاخص منطقه می توان از عقاب طلایی ، لیل ، پالابان ،شاهین ، كبك چیل ، باقرقره و ... نام برد .
آبزیان منطقه
در منطقه حفاظت شده بیجار دو رودخانه قزل اوزن و قم چقا محل مناسبی برای زیست ، تخم ریزی و تغذیه آبزیان به خصوص ماهیان به شمار می روند .
مهم ترین گونه های آبزی مشاهده شده در منطقه عبارتند از :
1- سیاه ماهی معمولی
2- سیاه ماهی خالدار
3- عروس ماهی
4- سس ماهی كلفت لب
5- سس ماهی معمولی
6- ماهی اسپله
7- ماهی كولی
8- لاك پشت آبی
9- مار آبی
10- خرچنگ گر
قابل ذكر می باشد تاكنون مطالعه جامعی در خصوص خزندگان و دو زیستان منطقه انجام نشده است .
وضعیت حفاظت در منطقه حفاظت شده
منطقه حفاظت شده به لحاظ تشكیلات اجرایی برای حفاظت دارای سه پاسگاه زیست محیطی شامل یك واحد سر محیط بانی در روستای صلوات آباد و دو واحد محیط بانی در روستای چشمه سنگین و قم چقا می باشد كه مامورین اجرایی به طور شبانه روزی در این پاسگاه ها مستقر بوده و منطقه را با استفاده از چند دستگاه موتور سیكلت و خودرو مداوما مورد كنترل قرار می دهند .
منطقه حفاظت شده بيستون در استان كرمانشاه، بين 30/34 عرض شمالي و 50/46 طول شرقي، واقع شده و مساحت آن در 54 هزار و 950 هكتار است.
پوشش گياهي: بلوط، آلبالو وحشي، زالزالك، گلابي وحشي، بنه
پستانداران: كل و بز، گرگ، پلنگ، گوركن اين دشت داراي 1320 متر ارتفاع از سطح دريا مي باشد طوريكه وضعيت استثنايي كوه موجب شده تا عده اي آن را دروازه زاگرس نامند محوطه بيستون در محدوده اي به طول 5 كيلومتر عرض 3 كيلومتر قرار دارد.
ايرانيان باستان بيستون را به خاطر جايگاه خاصش بغستان ( جايگاه خديان ) مي ناميدند در متون تاريخي بيستون در دوره هاي مختلف به نامهاي بغستان – بگستان – بهستون – بهستان – بيستون آمده است. بيستون به علت شرايط خاص جغرافيايي از آغاز زندگي بشر تا دوران معاصر مورد توجه انسانها قرار گرفته و از هر دوره آثاري در آن ديده مي شود. 29 اثر آن در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده است . حيات وحش منطقه : به مناسبت موقعيت و شرايط خاص ارتفاعات منطقه به تبعيت از شرايط اقليمي زاگرس ، داراي محيط و ويژگي هاي منحصر به منطقه بوده و عوامل مساعد زیستگاهي براي تنوع حيات وحش را در خود دارد . ويژگي هاي عمده حيات وحش به شرح زير مي باشد : الف) پستانداران : گونه اصلي پستاندار بزرگ منطقه ، کل و بز و گوسفند وحشي ( قوچ و ميش ) مي باشد که در نواحي کوهستاني و صخره اي و تپه ماهورها پراکنده مي باشند . بهترين پناهگاه براي گونه کل و بز ارتفاعات و نقاط صخره اي مي باشد ، اين ارتفاعات با داشتن پوشش علفي و بوته اي خوش خوراک و دره هاي پرآب شکاف ها و پناهگاه هاي متعدد استعداد پذيرش تعداد قابل توجهي کل و بز را دارد . لازم به ذکر است که در حال حاضر در اين پناهگاه مقررات منع چراي دام در منطقه 5/1 امن اجرا مي گردد . کلهاي منطقه حفاظت شده بيستون فربه و داراي شاخ هاي بلند و بسيار قطور مي باشند . قوچ و ميش دومين پستاندار بزرگ علفخوار منطقه است و چون اين جانور از نظر زيستگاه بيشتر با دام اهلي در رقابت مي باشد جمعيت آن صدمه بيشتري ديده است . از گونه هاي ديگر پستاندار منطقه که مشاهده مي شود خرس قهوه اي است اين حيوان در سراسر منطقه در ارتفاعات و دره ها پراکنده بوده مخصوصاً در نقاطي که تردد انسان کمتر است بيشتر ديده مي شود . خرس قهوه اي در اين نواحي از ميوه بلوط و ساير گياهان به ندرت از جوندگان ، خزندگان و حتي لاشه جانوران بزرگ وحشي و اهلي تغذيه مي کند به احتمال زياد خرس قهوه اي در اين منطقه زمستان ها در خواب به سر مي برد از پستانداران ديگر مي توان به پلنگ و گربه جنگلي اشاره نمود زيستگاه پلنگ به خاطر نوع شکارش با کل و بز يکي مي باشد . گرگ آسيايي و شغال و روباه سه گونه پستاندار از خانواده سگ سانان هستند که در منطقه ديده مي شوند . گراز ( خوک وحشي ) از ديگر پستانداران بزرگ منطقه است که در تقسيم بندي پستانداران منطقه جاي دارد . اين جانور روزها به ارتفاعات رفته و شبها به بيشه مي رود . گونه هاي ديگري از حشره خواران ازجمله خارپشت ( جوجه تيغي ) و همچنين انواع جوندگان به خصوص خرگوش نيز در منطقه مشاهده مي گردد . ب) پرندگان منطقه : در محدوده و حوالي منطقه بيستون بسياري از پرندگان بومي و مهاجر کشور به صورت جمعي و يا دسته هاي کوچک و انفرادي مشاهده مي شوند . هر چند در بين اين گونه ها نمونه کمياب و مشخصي که پرنده شناسان را جلب و راهي منطقه کند به ندرت ديده مي شود . يکي از با ارزشترين پرندگان منطقه که ميتواند قابل بحث باشد کبک مي باشد اين پرنده بومي منطقه با نام علمي ( Ale Ctoris Chukar ) در اکثر کوهستان هاي بلند ايران که در تابستان قلل آن برف داشته باشد وجود دارد . کبک ها معمولاً آشيانه خود را زير بوته ها ، سنگ ها و گاهاً نيز در پرتگاه ها مي سازد . از ساير پرندگان قابل شکار حلال گوشت مي توان کبوتر چاهي ، کبوتر کوهي و فاخته را نام برد . کبوتر چاهي در دره هايي که دو طرف آن داراي صخره باشد – در طاقچه هاي سنگي و همچنين هموار حاشيه شمالي ديده مي شود . فاخته ( کبوتر جنگلي ) در فصل تابستان در درختزارهاي حاشيه و نيز در جنگلهاي داخل منطقه زيست مي کند . فاخته که با پرواز سنگين و پر صدا و خال سفيد گردنش از ساير کبوتر ها مشخص مي شود . به واسطه گوشت لذيذش مورد علاقه شکارچيان محلي منطقه مي باشد . از پرندگان شکاري دليجه بحري و شاهين که از پرندگان شکاري نجيب قابل تربيت و جزء سياه چشمان مي باشند در منطقه مبادرت به آشيانه سازي مي کنند . عقاب طلايي و چند گونه عقاب ديگر در منطقه زاد و ولد مي کنند . از لاشخورها دال و کرکس در منطقه مشاهده مي شود از پرندگان گنجشک سان سهره و گنجشک و .... در منطقه ديده مي شود . از کلاغها : کلاغ معمولي ، کلاغ نوک سرخ و زاغي در منطقه فراوانند . • خزندگان و دوزيستان منطقه : اقليم ، آب و هوا ، توپوگرافي و زيستگاه از عواملي هستند که در پراکندگي جغرافياي زيستي خزندگان ايران موثرند . متأسفانه تا کنون بررسيهاي زيادي در مورد خزندگان ايران بالاخص ناحيه زاگرس به عمل نيامده و معدود نمونه هايي که جمع آوري شده نتيجه مطالعات زيست شناسان خارجي بوده در صورتي که مطالعه و بررسي هاي همه جانبه درباره خزندگان ، هر سال در دنيا اهميت زيادتري پيدا مي کند و دانشمندان بيشتري جذب اين رشته از زيست شناسي مي شوند در منطقه حفاظت شده مي توان از خانواده آگاماها ( آگاماي صخره اي و آگاماي پوست شني ) نام برد . همچنين گونه هايي از انواع مارهاي سمي ايران و مارهاي آبي در منطقه وجود دارند . مار آبي غير سمي است دندان زهري ندارد و در کليه رودخانه ها و نهرهاي بزرگ منطقه ديده مي شود . شترمار استپي نيز ماري نسبتاً طويل و غير سمي به طول حدود 50/1 متر است که در نقاط نيمه استپي ديده مي شود . نقش بدن اين مار شبيه افعي مي باشد ولي برعکس ماري بي آزار مي باشد . مار ديم از جنس تير مار صحرايي ماري است نسبتاً نازک و بسيار سريع که از درختان نيز بالا مي رود و پرندگان را شکار مي کند . ازجمله مارهاي کاملاً سمي منطقه ، گونه اي افعي از خانواده افعي هاي حقيقي ( ويپريده ) است که در نقاط ايران به گرزه مار معروف است . همچنين مي توان در منطقه لاک پشت معمولي و لاک پشت آبي(برکه اي) را مشاهده نمود . منطقه حفاظت شده بيستون داراي حدود چهارگانه به شرح زير مي باشند : حد شمالي : از پل ميانراهان به طرف غرب در امتداد رودخانه طاهر آباد و گيلانه و ارمني جان – چشمه قنبر – کرتويچ پائين – چم علي آبادالي – چم کرتويچ بالا و از کرتويچ بالا در امتداد جاده جيپ رو پس از گذشتن از قراء چشمه آلوچه قريه خليل الله . حد غربي : از قريه خليل الله به طرف جنوب در امتداد جاده مالرو در دره شور پس از گذشتن از گردنه چپاوي و قريه کريزاغله و گردنه چالاب جانه و چاه آب سيفله و گردنه گوشلکه الي قريه کنشت و سپس حد غربي منطقه منطبق بر حدود شرقي پناهگاه حيات وحش ورمنجه در امتداد حد شرقي زمينهاي ارتش و پس از عبور از دامنه ارتفاعات شهرک ظفر و شهرک دانش و سيم خاردار پادگان سپاه . تا تقاطع جاده نوکان با جاده شوسه قديمي طاق بستان . حد جنوبي : از تقاطع جاده نوکان با جاده شوسه به طرف شرق در امتداد جاده قديمي تا اتصال آن به جاده آسفالته و سپس در امتداد جاده آسفالته . گونه هاي جانوري و گياهي بيستون به نقل ازکارشناسان محيط زيست : منطقه بيستون در مختصات جغرافيايي 29/34 تا 29/34 عرض شمالي و 20/47 تا 14/47 طول شرقي قرار دارد و قرارگرفتن اين منطقه در بخش مهمي از زاگرس و وجود شرايط مناسب از نظر ژئومورفولوژي و توپوگرافي که با برقراري تغييرات ارتفاعي چشمگير همراهي مي شود در کنار ساير استعدادهاي محيطي از جهات اقليمي باعث استقرار پتانسيل هاي منابع بيوفيزيکي در محدوده شده و از اين طريق موجبات غناي تنوع زيستي از دو بعد گونه اي و اکو سيستمي گرديده است . ميانگين بارندگي اين منطقه 400 تا 450 ميليمتر در سال و متوسط حداکثر دما 30 تا 35 درجه و متوسط حداقل دماي آن 12- تا 13- درجه سانتيگراد است . بيشترين ميزان بارندگي در فصول بهار تا پائيز انجام شده و تابستان خشک در منطقه حاکم مي شود . اين مناطق عبارتند از آب و هواي سرد کوهستاني که در ارتفاعات از شمال و شمال شرقي با حضور مراتع استپي همراهي مي شوند . اقليم معتدل که در مناطق جنوبي و جنوب غربي با حضور غالب جوامع جنگلي بلوط متمايز مي شود و شرايط آب و هوايي که در ارتفاعات و در حوزه رودخانه و با حضور غالب بادام و بنه مشخص مي شود . ساير عناصر متشکله گياهي بيستون که عمدتاً بر روي ارتفاعات صخره اي و به صورت جوامع درختچه اي و بوته اي به چشم مي خورند را مي توان به شرح زير مورد اشاره قرارداد : گونه هايي از افرا، نسترن ، زالزالک ، گون ، رز ، شيرسک ، باريجه ، بداغ هفت کول و ..... علاوه بر آن گونه هايي از انواع حشرات و از جمله سنجاقک و ملخ ، لاک پشت ، مهميز دار آگاما ، گونه هاي متعددي از پرندگان ، جوندگان ، پستانداران ، دوزيستان در اين منطقه وجود دارد . ساکنان بيستون عموماً روستائياني هستند که ناچارند قسمتي از سال را پذيراي رقابت عشاير کوچ رو در محدوده تحت بهره برداري خود باشد . براساس برآوردهاي کارشناسي سازمان محيط زيست حدود حداقل 15 گونه از پستانداران ، 5 گونه پرندگان ، 10 تا 30 گونه خزنده و وجود حداقل 25 گونه درختي ، 10 تا 12 گونه درختچه اي ، 50 تا 90 گونه از تيره هاي مختلف گياهي حکايت مي کنند . ضمناً حدود 100 نمونه حشره از 17 راسته مختلف و حداقل 4 نمونه از دوزيستان نيز مورد شناسايي قرار گرفته است . وجود راسته هايي از پستانداران شامل گوشتخواران ، زوج سمان ، جوندگان و خفاش ها در بيستون محرز مي باشد . در ميان راسته گوشتخواران موجود در منطقه از پلنگ ، گرگ ، شغال ، روباه ، کفتار ، گربه وحشي ، خرس قهوه اي ياد مي شود . در ميان جوندگان نيز مي توان به سنجاب گونه هايي از موش ، خرگوش و نيز خفاش هايي مثل نعل اسبي بزرگ و خفاش لب کوتاه اشاره نمود . فراواني کل و بز ، قوچ و ميش در منطقه از جمله ويژگي هاي محدود مي باشد . برخي از گونه هاي مهم خزندگان و از جمله گونه هايي از مارهاي غير سمي و سمي و مارمولک هاي متفاوت و به خصوص نوعي سوسمار غارنشين از ديگر ذخاير ارزشمند پوشش جانوري منطقه مي باشند . در بين پرندگان : گنجشک ، گونه هايي از کلاغ ، چکچکک ، ابلق جنوبي ، دال، سهره معمولي ، بادخورک معمولي ، کمرکولي ، دليجه و گروهي پرندگان شکاري متمايز تر از بقيه هستند . شاخص گياهي منطقه جنگل هاي بلوط است . گونه بلوط موجود در منطقه از نوع : Quercasbrantilvar. Prsica گونه هاي با اهميت ملي جانوري در اين منطقه عبارتند از کل و بز ، قوچ و ميش ، کاراکال شمالي ، گونه هايي از خفاش ( مثل خفاش نعل اسبي ) ، پلنگ ، سوسمار ، گوسفند وحشي ، سياه گوش ، سار صورتي، بحري و طرلان مي باشد . چند نمونه از گونه هاي مذکور يا در حال انقراض هستند يا به کلي از بين رفته اند . گونه هاي گياهي با مصارف دارويي و خوراکي مثل بلوط و بند ، شيرين بيان ، جو وحشي ، يونجه وحشي ، کتيرا و ... وجود دارد . نمونه هاي ديگر آن زالزالک ، موسير ، تره کوهي ، انجير کوهي ، کنگر ، ون ، ذغال اخته و انواعي از قارچ و ... مي باشد .
منطقه حفاظت شده پرور در استان سمنان، بين 06/35 تا 53/35 عرض شمالي و 19/53 تا 47/53 طول شرقي، واقع شده و مساحت آن66 هزار و 626 هكتار است.
پوشش گياهي: ارس، مايمرز، بنه (پسته وحشي)، آنقوزه، گون، باريجه، بلوط، راش، ممرز، گلابي، آويشن، زرشك
پستانداران: مرال، شوكا، پلنگ، يوزپلنگ، خرس قهوه اي
پرندگان: كبك دري، هوبره، تيهو منطقه حفاظت شده پرور: منطقه حفاظت شده پرور در 40 کيلومتری سنگسر واقع است که به لحاظ قرار گرفتن در ميان دو اکوسيستم مناطق بياباني جنوب استان سمنان و مناطق جنگلي استان مازندران و متأثر شدن از اين دو اکوسيستم داراي سيماي جذاب طبيعي و جلوه هاي زيبايي از شاهکارهاي خلقت است. منطقه حفاظت شده پرور با تأثير پذيري از محيط اطراف خود و پوشش گياهي متنوع، زيستگاه خوبي را براي گونه هاي مختلف گياهي و جانوري فراهم آورده، پوشش گياهي بارز منطقه شامل بلوط، افرا، راش، وليک، اورس، گلابي وحشي، درمنه، آويشن، انواع گون، انواع گرامينه، ممرز، زرشک و گل گاوزبان است.
پستانداران بارز منطقه شامل: مارال، کل و بز، قوچ و ميش، شوکا، آهو، خرس قهوه اي، پلنگ، گراز، يوزپلنگ، شغال، خوک، سمور، روباه و انواع گربه وحشي مي باشد. انواع پرندگان شکاري، کبک، تيهو، کبک دري،قرقاول، هوبره و ... پرندگان منطقه را تشکيل مي دهند.
منطقه پلنگ دره با وسعتي معادل 31 هزار و 735 هكتار در جنوب غربي و پنجاه كيلومتري شهرستان قم واقع شده است . اين عرصه كوهستاني در شمال منطقه حفاظت شده 70 قله استان مركزي واقع شده و چندين كيلومتر مرز مشترك با اين منطقه دارد. در ناحيه شمالي پلنگ دره ، منطقه سلفچگان ، در ناحيه شرقي آن رودخانه قمرود و در ناحيه غربي آن چند روستاي كوچك قرار گرفته است. با توجه به ميانگين ارتفاع يك هزار و 950 متري از سطح دريا ميزان بارندگي در اين منطقه نسبت به ساير نقاط استان قم بيشتر است. اين منطقه به علت وجود پلنگ و داشتن زيستگاه هاي جانوري و گياهي در آن از دير باز به اين نام شهرت يافته است. طبيعت پلنگ دره صخره اي و تپه ماهوري است و قسمت كمي را نيز دشت تشكيل مي دهد منطقه داراي پرتگاهها و مكانهاي مناسبي براي حيات وحش از جمله كل و بز است و بخش اصلي منطقه كه حدود 5 كيلومتر طول دارد بعلت ويژگيهاي طبيعي و وجود پوشش گياهي و چشمه هاي فراوان مأمن پرندگان و ساير جانوارن است. درجه حرارت منطقه بين 15- تا 35+ درجه در سال متغير بوده و ميزان بارندگي ساليانه آن بين 250-150 ميليمتر است. اقليم اين منطقه نيمه سرد و در زمستانها اكثراً پوشيده از برف است. وضعيت عمومي آب در پلنگ دره نسبتاً خوب است و پراكندگي چشمه ها به نحوي است كه در تمام طول سال آب كافي براي حيات وحش فراهم است . اين منطقه با تدابير حفاظتي كه طي سالهاي اخير صورت گرفته از جمعيت جانوري نسبتاً خوبي برخوردار شده است ، در دهه 50 زيستگاه آهو بوده و هم اكنون دربردارنده انواع پستانداران از جمله كل و بز، قوچ و ميش، گرگ، روباه، شغال، تشي، خرگوش، گربه وحشي و... مي باشد پرندگان منطقه شامل كبك به تعداد فراوان، تيهو، انواع كبوتر، انواع گونه هاي پرندگان شكاري و گونه هاي مختلف خزندگان شامل مار، انواع مارمولك، سوسمار، بزمجه، لاك پشت است. 'پلنگ دره' از لحاظ پوشش گياهي داراي مراتع درجه 2 و3 است و عمدتاً ييلاق و ميانبند است گونه هاي گياهان مرتعي منطقه شامل انواع گرامينه، درمنه، كلاه مير حسن، كنگر، ريواس، گون، شيرين بيان و انواع درختچه از جمله بادام كوهي، نسترن وحشي، گز، تاغ، پسته وحشي و ... بوده تراكم درختچه هاي بادام به نحوي است كه از كيلومتر ها در ارتفاعات خود نمايي مي كند. وجود پوشش گياهي مناسب مرتعي و آب قابل دسترس و فراوان ، زيستگاه مناسبي براي انواع پستانداران، خزندگان و پرندگان ايجاد كرده و اين امر بر جاذبه هاي اكوتوريستي اين عرصه طبيعي افزوده است . قمرود بزرگترين و پر آب ترين و يكي از دو رود دائمي استان قم از حاشيه اين منطقه عبور مي كند و جلوه اي خاص به طبيعت آن بخشيده است. وجود انواع ماهيها از جمله كپور، شور در اين رودخانه ساليانه تعداد زيادي از علاقمندان به ماهيگيري را به اين منطقه مي كشاند و از طرفي به دليل ريزش نزولات جوي مناسب در طول سال و دارا بودن اقليم نيمه سرد سيري كه در فصل زمستان اكثراً پوشيده از برف مي باشد خود سبب وجود چشمه هاي فراوان است كه در طول سال از ارتفاعات سرازير مي شود. وجود ارتفاعات و قله هاي متعدد ، چشم اندازي زيبا به اين بخش از استان قم بخشيده است كه در طول سال شاهد حضور هموطنان و ورزشكاران جهت صعود به قله هاي مرتفع آن و استفاده از طبيعت زيباي كوهستاني منطقه است . وجود پوشش گياهي متنوع و ارزشمند و همچنين حيات وحش در خور توجه محل مناسبي را جهت انجام پژوهش هاي علمي و آموزشي و مطالعات و تحقيقات زيست محيطي فراهم كرده است. جويبار ها ، چشمه ها و رودهاي متعدد به اين عرصه طبيعي زيبايي خاص بخشيده و بارش برف و باران نسبتا مناسب در اين منطقه موجب رويش انواع گونه هاي گياهي و ايجاد جاذبه هاي طبيعي براي گونه هاي جانوري در پلنگ دره شده است . وجود 23 چشمه كوچك و بزرگ از جمله چشمه اهو، شمشك ، شانيه ، پيرسلطان و پلنگ دره به طبيعت اين منطقه لطافت و طراوت بخشيده و آب مورد نياز طبيعت سبز و باغهاي اين منطقه را تامين مي كند . علاوه بر اين چشمه ساران ، وجود دو رشته قنات ، روستاهاي اطراف ، مزارع ، باغات و حيات وحش منطقه را سيراب مي كند . موقعيت خاص جغرافيايي و شرايط مناسب اقليمي،موجب شده تا از منطقه پلنگ دره به عنوان يكي از كانونها و ذخيره گاههاي گونه هاي مختلف گياهي ياد شود . بر اساس مطالعات انجام شده ، تاكنون 420 گونه گياهي در قالب 80 تيره در اين منطقه شناسايي شده كه در اين ميان، تيره هاي شب بو، نعناعيان و گونها به ترتيب با 44 ، 33 و 30 گونه، از اهميت و فراواني بيشتري برخوردارند. از مهم ترين گياهان منطقه مي توان به لاله زرد، انواع زنبق ها ، باريجه ، گل حسرت ، ريواس ، كاسني ، آويشن ، خاك شير و بادام كوهي اشاره كرد. اين منطقه غني ترين پوشش گياهي استان قم را به خود اختصاص داده است و، حدود 20 درصد گونه گياهي آن داراي ارزش دارويي است . منطقه پلنگ دره از سال 1375 به عنوان منطقه شكار ممنوع و درسال 1388 در ليست مناطق حفاظت شده كشور قرار گرفت . اين منطقه از زيستگاههاي انواع وحوش از جمله پلنگ بوده و نام و شهرت خود را از اين حيوان گرفته است به همين جهت از ديرباز مورد توجه شكارچيان بوده است. شايد همين امر موجب شد كه پلنگ در منطقه اي كه به نام اوست ، بتدريج ناپديد و ناياب شود به گونه اي كه برخي احتمال انقراض نسل اين حيوان را در منطقه مذكور مطرح مي كنند. به گفته مسوولان ، آخرين بار 10 سال پيش ، جسد يك قلاده پلنگ 3 ساله از دست شكار چيان غير قانوني توقيف و ضبط شد و پس از تاكسيدرمي به موزه تاريخ طبيعي استان قم منتقل شد. مسوولان مي گويند از آن تاريخ تاكنون تنها آثاري از زيست پلنگ در اين منطقه رصد شده است . به گفته آنان تنها در حالي مي توان از انقراض يك گونه جانوري سخن گفت كه 60 سال از آخرين مشاهده وجود آن در يك منطقه بگذرد. هم اكنون 21 گونه پستاندار ، 52 گونه پرنده ، 13 گونه خزنده و دو گونه دوزيست در اين منطقه گزارش شده ،خرگوش ، شغال ، گرگ ، روباه ، گراز ، پلنگ ، گربه وحشي ، خارپشت ، خفاش بال بلند ،كفتار و جرد ايراني از جمله پستانداران اين منطقه عنوان شده است . همچنين گونه هاي مختلف پرنده از جمله بلدرچين ، كبك ، عقاب ، سبزه قبا ، هدهد ، جغد ، پرستو ، چكاوك سر دم سياه و تيهو نيز در منطقه پلنگ دره شناسايي شده است . شاخص ترين گروه هاي جانوري منطقه نيز خزندگانند كه از تنوع نسبتا مناسبي برخوردارند ،تاكنون 13 گونه خزنده متعلق به 12 جنس ، شش خانواده و يك راسته در منطقه مشاهده شده است . انواع مارها ، سوسمار، بزمچه بياباني، لاك پشت ، آگاماي اليويه از نمونه هاي خزندگان اين منطقه هستند. با وجود رودخانه قمرود در بخش جنوب شرقي منطقه كه از فاصله يكهزار و 500 متري آن مي گذرد و وجود چشمه سارهاي فراوان و منابع خوبي آبي ، گونه هايي از انواع مختلف آبزيان را مي توان در اين منطقه مشاهده نمود . گونه هايي نظير ماهي سفيد رودخانه اي ، كولي رودخانه اي و سياه ماهي از نمونه هاي قابل ذكر مي باشد.
در قسمت شمال و غرب پارک ملی تندوره و پیوسته به آن ،منطقه حفاظت شده ای تحت همین عنوان (تندوره) با مساحت 23000 هکتار وجود دارد .در این منطقه آثار و بقایای سکونت در دورانهای گذشته به چشم می خورد که از آنجمله میتوان به آثار باقی مانده از قلعه ای قدیمی به نام قلعه رجبه اشاره نمود که بنا بر مشهور قدمت آن به قبل از اسلام بر می گردد .منطقه حفاظت شده تندوره در شمال خراسان در موقعيت 32/58 تا 48/58 طول شرقي و 15/37 الي 35/37 عرض شمالي واقع شده است .مساحت آن در حدود14000 هكتار مي باشد.
پوشش گياهي: ارس, كيكم ,شير خشت ,باريجه ,آنقوزه ,كندل , زيره سياه ,كتان وحشي ,جاشير , كلپوره ,آويشن, آنخ , ريش و انواع گرامينه .
پستانداران: قوچ اوريال , كل و بز, پلنگ ,خوك , انواع گربه وحشي ,شغال, گرگ , تشي, رودك , سمور سنگي, سنجاب زميني .
پرندگان : كبك ,تيهو ,قرقاول ,كبوتر ,انواع پرندگان شكاري
خزندگان: 9گونه مار غير سمي ,4گونه نيمه سمي, 5 گونه سمي و 6 گونه سوسمار.
دو زیارتگاه چهلمیر و بابا نستان از قدیم الایام مورد احترام بوده و همه روزه محل حضور تعداد زیادی از علاقمندان ومشتاقا ن زیارت از این اماکن می باشند .
تاریخچه حفاظت منطقه: در سالهاي ۱۳۵۰و ۱۳۵۲شمسي ابتدا به عنوان منطقه ممنوعه و سپس منطقه حفاظت شده تحت حفاظت و نظارت اعلام شد. تنگ بستانك يا بهشت گمشده، قطعهاي از بهشت و سرزميني همزيست با آب ، درخت و كوهستان است كه در گوشه شمال غرب شيراز از توابع شهرستان مرودشت قرار گرفته و هر سال ميهمانان و مسافران را از اقصي نقاط كشور به سوي خود فرا ميخواند.
اين منطقه ديدني كه زيبايي انبوه درختان و پرآبي رودخانههايش چشم هر بيننده را مينوازد و ميهمانان را به تحسين و تكريم آفرينش گر هستي وا مي دارد از جمله مناطق حفاظت شده استان فارس است.
انبوه درختان در منطقه بهشت گمشده در پارهاي ازمناطق چنان پنجه در پنجه هم انداختهد و سقفي از نوازش بر سر رهگذران و گردشگران ساخته كه به سختي مي توان درخشش آفتاب را از ميان شاخ و برگ درختان ديد.
در اين منطقه زيباو ديدني آنچه به چشم ميآيد سبزي و زيبايي مناظر شگرف و آنچه به گوش ميرسد صداي نوازشگر آب و نغمه پردازي پرندگان و آنچه احساس مي شود طراوت و سرزندگي است.
منطقه حفاظت شده بهشت گمشده يا تنگ بستانك، بخشي از حوزه زاگرس مياني و حوزه آبخيز رود كرميباشد كه در امتداد شرقي رشته كوه دنا واقع گرديده است.
اين زيست بوم كه از مناطق عمده گردشگري طبيعي استان فارس محسوب ميشود، دربرگيرنده پديدههاي كم نظير و منحصر به فرد طبيعي بسيار است.
بلندترين قله اين منطقه كوهستاني و مرتفع، كوه رنج به ارتفاع سه هزارو ۹۵۰متراست كه هيبت پر صلابت آن بر همه منطقه بهشت گمشده خودنمايي ميكند.
بهشت گمشده يكي از پربارانترين مناطق استان فارس و تامينكننده منابع عمدهآب سد درودزن، درياچههاي بختگان،طشك و همچنين اراضي كشاورزي دشتهاي حاصلخيز بيضا، كامفيروز و كربال است.
مساحت منطقه: ۱۵هزار و ۳۲۴هكتار است كه در شمال غربي استان فارس و در فاصله ۱۲۰كيلومتري شهر شيراز در بخش كامفيروزاز توابع شهرستان مرودشت قرار دارد. موقعيت جغرافيايي بهشت گمشده: بين ۳۰درجه و ۱۵دقيقه تا ۳۰درجه و ۲۵ دقيقهعرض شمالي و ۵۲درجه و ۲دقيقه تا ۵۲درجه و ۱۶دقيقه طول شرقي است. آب و هوای منطقه: اين منطقهداراي اقليم ايرانوتورانياست،تابستانهاي خشك داردو زمستانهاي بسيارسردآنبا برف و يخبندان همراه است و متوسط بارندگي آن ۴۷۹/۴۲ميليمتر است.
تنگ بستانك يا همان بهشت گمشده دره زيبايي است كه جهت امتداد آن شرقي غربي است و صخرههاي عمودي و مرتفع دو طرف آن را دربرگرفته است.
يكي از ويژگيهاي اين پديده طبيعي بستر سنگي كف دره است كه رويشگاه درختان چنار، گردو و گياهان سايه پسند است.
اين درختان درفضاي كم نور تنگ بستانك براي دسترسي به نور،دررقابت هستند و قامت بلند و تاج پوشش به هم پيوستهاي دارند.
زيست بوم آبي درياچه پشت سد درودزن، مهمترين زيستگاه آبي بخش كامفيروز است كه زيستگاه جانبي منطقه حفاظت شده تنگ بستانك ميباشد.
اين درياچه آب شيرين، زيستگاه دو گونه از ماهيان بومي و سهگونه از كپور پرورشي است و از مكانهاي حائز اهميت براي زمستان گذراني پرندگان مهاجر مي باشد. پوشش گياهي منطقه: تنگ بستانك شامل دو جامعه پسته و بادام و جامعه بلوط است ودرختان و درختچههايي از قبيل كيكم،زرشك،شيرخشت،بنه،چنار و گياهان مرتعي از قبيل خارشتر،شيرين بيان،درمنه،گون و گرامينه را دارا ميباشد. پستانداران منطقه: كل و بز،خرس قهوهاي،سمور،گرگ،روباه،شغال ،كفتار و خرگوش هستند. پرندگان منطقه: پرندگان منطقه شامل كبك ، تيهو، كبوتر، فاخته، خروس كولي، داركوب ، عقاب و لاشخور است.
نام انگلیسی : nayband protected area نام فارسی : منطقه حفاظت شده ناىبند
منطقه حفاظت شده ناىبند، بوشهر اين منطقه از نظر تنوع جانوران وحشى منحصر به فرد است و داراى ميش و قوچ، کل، بز وحشى، آهو، جبير و پلنگ است. جبير را آهوى هندى و آهوى کويرى نيز مىنامند. جبير کمى کوچکتر از آهو با پوست اُخرايى رنگ است که رنگ سفيدى در زير شکم دارد. شاخ آن مستقيم با انحنايى در طرف جلو است که پيچ قلاب مانند نوک شاخ آهوى ايرانى را ندارد.
منطقه حفاظت شده نايبند
منطقه حفاظت شده نايبند بصورت دماغه اي در آبهاي خليج فارس با ارتفاع صفر تا حداكثر 46 متر از سطح دريا واقع شده است .
منطقه نايبند شامل :
1 – خليج نايبند
2 – منطقه حفاظت شده نايبند
3 – جنگلهاي حراي حوزه هاي عسلويه
4 –بساتين و هاله
اين منطقه در 320 كيلومتري جنوب شرقي بندر بوشهر واقع شده است . بدون ترديد يكي از زيبا ترين منطقه ساحلي در طول سواحل خليج فارس بشمار مي رود . آثار بجا مانده از بندر تاريخي نايبند و در دماغه نايبند ، حاكي از پيشينه تاريخي طولاني منطقه است . با بررسي آثار، نشان مي دهد اين بندر در عصر آل بويه يكي از بنادر مهم و از مراكز عمده صيد و تجارت مرواريد خليج فارس بوده است .
منطقه حفاظت شده نايبند با وسعت 22500 هكتار كه بصورت دماغه مرتفعي در ساحل جنوبي خليج نايبند قرار گرفته ، بدليل دارا بودن اكو يستم كم نظير ارزشهاي زيستگاهيبراي گونه هاي متنوع حيات وحش از جمله : كل وبز ، قوچ وميش و حضور گونه هاي نادري از قبيل جييروجيرفتي مي توان مشاهده كرد .
منطقه نايبند در سال 1375 بعنوان منطقه حفاظت شده شناخته شده و از آن تاريخ تحت كنترل و نظارت اداره كل حفاظت محيط زيست استان بوشهر در آمد .
پوشش گياهي
پوشش گياهي پارك ملي ناي بند شامل اجتماعات حرا و ساير گياهان آبزي نظير علف هاي دريايي و جلبك ها در اكوسيبستم هاي ساحلي و گياهان مقاوم شور پسند نظير گز ، علف شور ، شصت عروسان و خار شتر در مناطق به دور از ساحل و000000 است .
از ساير گونه هاي گياهي در ارتفاعا ت و دشت ها ي مرتفع مي توا ن ،كنار ، كهور ايرا ني ، انجير معابد ، انار شيطا ن ، استبرق ، قيچ ، دافني و صبرزرد و …. را نام برد . درختان حرا در حوزه هاي نايبند مهم ترين جامعه گياهي منطقه را تشكيل مي دهد . اين جامعه در سواحل گلي داراي جريان جزر و مدي آرام مي رويد .
استان بوشهر بوشهر شمالي ترين رويشگاه در ختان حرا در خليج فارس است . جنگلهاي حرا جز با ارزش ترين زيستگاههاي ساحلي است ونقش زيست بوم هاي خشكي و دريايي ايفاد مي كند .
لازم به ياد آوري است درختاني نظير انجير معابد با تنه هاي تنومند ودر ختان حرا (( مانگروها و چندل ))با داشتن ريشه هاي آويز در آ ب شناور ند .
حيات وحش
شده مجموعه خليج نايبند و منطقه حفاظت ناي بند محيط مناسبي را براي زيست و تغذيه انواع بي مهرگان ، ماهي ها ، خزندگان ، پرندگان و پستانداران فراهم آورده است . كه بسياري از آنها گونه هاي نادر و يا در حال انقراض محسوب مي شوند .
از جانوران مهم مي توان به جبير اشاره كرد كه جز گونه هاي نادر و حمايت شده كشور است . ساير پستانداران خشك زي موجود در پارك شامل گرگ . شغال ، خرگوش ، روباه وانواع جوندگان مي توان نام برد .
علاوه بر آن نايبند داراي ارزشهاي زيستي منحصر به فردي جهت زاد و ولد پستانداراني نظير قوچ و ميش ، كل و بز ، مي باشد . از پستانداران دريايي كه در بخش آبهاي آزاد موجود در پارك يافت مي شود ، مي توان انواع دلفين و نهنگ را نام برد كه عمق زياد آب در اين بخش دلفين ها را متوجه خود ساخته و شيرجه زدن دلفين ها و شناي دسته جمعي كوسه ماهي ها از صحنه هاي بسيار زيباي طبيعي اين قسمت از پارك مي باشد .
از ديگر آبزيان اين منطقه مي توا ن به دو نوع لاك پشت عقابي و لاك پشت سبز اشاره كرد . خرچنگ هم در اين مناطق بسيار زياد ديده مي شوند . ماهي گل خورك نيز در اين منطقه مشاهد ه مي شود اين ماهي داراي چشم ها ي برجسته و حالت جهند ه دارد و كانالهايي رادر كنار در يا مي سازد .
پرندگان مهاجر در اين مناطق بسيار زياد است كه بعضي از آنها عبارتند از :
خليج نايبند در سا حل شمالي منطقه نايبند با وسعت 4130 هكتار يكي ا ز ارزشمند ترين زيستگاههاي در يايي خليج فارس است . حوزه هاي متعد د ، جنگل هاي حرا ، سواحل ماسه اي درخشان در بخشهاي شمالي و شرقي وسواحل صخرهاي داراي حاشيه باريك ماسه ا ي جنوبي خليج و بخش غربي منطقه حفاظت شده نايبند ، در ختان كهنسال انجير معابد در دماغه نايبند ، دشت هموار بخش شمالي ، دشتهاي مشجر و دره هاي عميق و صخرهاي در بخش جنوبي بديع ترين چشم انداز هاي طبيعي سواحل خليج فارس را يكجا گرد آورده است . وجود اين چنين مناظري ، وجود تپه هاي مرجاني جهت تفريح غواصا ن و حتي فرايند تخمگذاري و جوجه آوري لاك پشتاندريايي كميا ب كه كمتر نقطه اي از سواحل صورت مي گيرد مي تواند سبب جلب گردشگران شود .
قابليت اكولوژيكي
اين منطقه از نظر سيماي فيزيوگرافيك و نيز از حيث اجتماعات بيولوژيك يك سيستم معرف محسوب مي شود . خليج هاي كوچك ساحلي ، از مناطق با توليد بالقوه مي باشد و از سويي از نظر آسيب پذيري جزو مناطق بحراني محسوب مي گرددند . چنين ويژگيها يي براي خليج نايبند نيز بعنوان يك خليج كوچك ساحلي صادق است .
وجود آرامش نسبي و شفافيت آب در اين محدوده ا ز آبها ي ساحلي باعث گسترش مجتمع مرجاني و علف هاي درياي در بستر خليج و آبهاي مجاور آن شده است .
كله هاي آبسنگ مرجاني در دهانه خليج نايبند از نادر اجتماعات مرجاني در نزديكي سواحل سرزمين اصلي در ايران محسوب مي گردند . اين منطقه واحد اهميت زيسگاهي فراواني براي گونه هاي حمايت شده اي مانند درختان حرا ،لاك پشت سبز ، لاك پشت منقار عقابي و پليكان پا خاكستري است .
فعاليت هاي موثر انساني
تحولات و پيشرفت هاي اخير تكنولوژي در استان بوشهر خصوصا منطقه عسلويه مرحله تازه اي از تخريب طبيعت و محيط زيست را در پي داشته است كه از مهم ترين آنها تاسيس منطقه ويژه اقتصادي انرژي پارس جنوبي در سال 1377 مي باشد .
عمده ترين تاثير اين تاسيسات كه در حاشيه شمال خليج فارس و در 300 كيلومتري مشرق بندر بوشهر واقع است بر مناطق جزرو مدي و اكوسيستم دريايي آن منطقه است . كه تخليه پسابها و مجراي خروجي و آبهاي خنك كننده تاسيسات مستقيما وارد محيط زيست شده و باعث بر هم زدن نظم و تعادل اكو لوژيك منطقه آبي مي گردد .
منطقه حفاظت شدهخليج نايبند هم از لحاظ تنوع زيسگاهي و تنوع گونه اي و هم از نظر چشم اند ازهاي ساحلي ، بدون ترديد در تمامي سواحل خليج فارس بي همتاست . لذا بي توجهي به ارزشهاي اين منطقه از ديدگاه زيست محيطي ، شيلاتي و تفرجگاهي و هر گونه دست اندازي و دخل وتصرف در محدوده حساس ذكر شده موجب بر هم خوردن تعادل بوم شناختي منطقه و بروز خسارات جبران نا پذيري برا ي نسل حاضر و آينده خواهد شد .
نايبند شكو‘ه طبيعت
مقدمه
بشر براي گذراندن زندگي و جاوداني نسل نيازمند داشتن آگاهي از محيط زيست خود يعني طبيعت و نيروي موثر گياهان و جانوران بوده است . با آغاز تمدن بشري((انقلاب صنعتي )) اين آگاهي ها به سرعت افزايش يافت . و بشر به نيرويي كه در وجودش بود باور كرد و راحت توانست در يا ، كوه ،جنگل و…… رادر اختيار خود قرار دهد. ولذا خواسته يا ناخواسته در تخريب طبيعت گام بردارد .
بنابراين انسانها، مهم ترين عاملي هستند كه باعث تخريب طبيعت مي گردند . و براي جلوگيري از اين امر قبل از هر گونه برداشت از ذخاير رو و زير زميني، بالا بردن سطح دانش و آگاهي انسانها لازم است .
مقاله حاضر ما را با يكي از چشم انداز هاي زيباي كوهستاني ، ساحلي ، تالابي ،جنگلي ،رودخانه اي ،دشتي استان بوشهر آشنا مي سازد .كه متاسفانه پيشرفتهاي صنعتي در نزديكي اين ناحيه صورت گرفته ، باعث شده است كه محيط بكر و دست نخورده اين منطقه را نيز تحت تاثير قرار دهد .
راهكار ها و پيشنهادات
براي جلو گيري از تخريب اكوسيستم دريايي(ناي بند ) و تداوم حيات وحش در منطقه مي توان راه حلهاي ذيل پشنهاد داد تا در دستور كار محيط زيست و سازمانهاي ذي نفع قرار گيرد .
1- هرگونه لرزه نگاري و اكتشاف واستخراج در شعاع 5 الي 10 مايلي مناطق مد نظر جلو گيري شود .
2- جلو گيري از هرگونه تخليه آب خن كشتي هاي بزرگ كه حاوي مواد شيميايي باشند.
3- بدليل بسته بودن خليج فارس سعي شود فاضلاب صنعتي به مناطقي بدور از مناطق حفاظت شده هدايت شود
4- جلو گيري از صيد بي رويه و غير اصولي از ذخاير دريايي مناطق فوق .
5- ايجاد زيست گاههاي مصنوعي در نزديكي مناطق حفاظت شد ه تا فشار صيادي كمتري بر اين مناطق وارد شود .
6- با توجه به درآمد ي كه جذب توريست براي كشور مي تواند داشته باشد با الگو برداري از مناطق مشابه در جهان مي توان به اين كار اقدام نمود .
در پايان از شما علاقمندان به محيط هاي طبيعي دعوت بعمل مي آيد كه به اين منطقه زيباي كشورمان در فصول زمستان و بهار كه هوايي بسيار متبوع دارد بازديد بعمل آوريد .
گرداورنده: فاطمه صالحی دبیر جغرافیا شهرستان بوشهر
منابع و ماخذ
1- ويژ ه نامه زيست محيطي اداره كل حفاظت محيط زيست استان بوشهر سال 81
2- آشنايي با محيط زيست ايران استان بوشهر هرمز محمودي راد، اردوان زرنديان
3- گشت هاي دريايي موسسته تحقيقات فريدون عوفي
اين تالاب يكهزار هكتار مساحت دارد و به دليل داشتن امتيازها و ويژگي هاي خاص و پتانسيل هاي منحصر به فرد نظير پوشش گياهي مناسب شامل درختان گز، ني زارها و وجود وحوش اعم از گراز وحشي، روباه، گرگ، خرگوش و انواع پرندگان به عنوان منطقه حفاظت شده معرفي شده است. اين تالاب همه ساله پذيراي پرندگاني نظير سنقور، اردك، كاكايي و چنگر بوده و عبور زرينه رود از ميان اين تالاب باعث شده پس از بررسي و تحقيقات لازم از سوي كارشناسان مربوطه اين تالاب به منطقه حفاظت شده تبديل شود. اين تالاب پيشتر درمالكيت امور آب مياندوآب بود و از چهار سو با روستاهاي مشيرآباد، ميرزانظام، آيديشه و گوگجلو همجوار است. در گذشته از سوی عده ای از روستاییان تعارضاتی به این تالاب شده و بخشی از درختان و نیزارهای آن تخریب شده است. در سرشماری تعداد پرندگان تالاب در دی ماه 91 آمار نشان مي دهدكه نسبت به سالهاي گذشته تعداد پرندگان افزايش نسبي پيدا كرده است كه این افزایش حاكي از وضعيت مناسب آب و هوايي و بارندگي هاي اخیر در مقایسه با زمان مشابه سال گذشته می باشد.
این منطقه کوهستانی ، تپه ماهوری و دشتی واقع در استان کهگیلویه و بویر احمد با مساحت 2325 هکتار در سال 1378 حفاظت شده اعلام شد دامنه ارتفاعی 900 تا 2200 متر ، دما و بارندگی متوسط سالیانه 17 درجه سانتی گراد و 550 میلیمتر ، منطقه دارای اقلیم مرطوب معتدل نموده اند منطقه از پوشش گیاهی خوبی برخوردار است. با فاصله 40 کيلومتري شمال شهرستان بهبهان از توابع شهرستان بهمئي در حوزه استحفاظي استان کهگيلويه و بويراحمد قرار دارد . اين منطقه گرمسيري و کوهستاني بعنوان منطقه حفاظت شده پيشنهاد شد که اخيرا از طرف شوراي عالي محيط زيست بعنوان منطقه حفاظت شده تصويب گرديده است . اين منطقه زيبا که شامل تنگ سولک و نيمي از تنگه ماغر را تحت عنوان حفاظت شده سولک در بر مي گيرد . علاوه بر آثار قديمي و سنگ نوشته هاي باستاني موجود از دوران اشکاني داراي طبيعتي بديع و استثنايي و چشمه زار و جنگلهاي آن غالبا بلوط و درختان زيباي زربين و از تيپي کوهستاني و صخره اي برخوردار است . اهميت اصلي آن وجود درختان نادر وکمياب زربين بوده که اخيرا از طرف مديريت منابع طبيعي استان عرصه هايي از آن زربين کاري شده است و چندين بنه و آبادي فصلي کوچک بنام آبدولي ، سينه سولک ، چال انجير ، زيرچک( زيرکمر) در اين منطقه موجود است . تعداد شش چشمه دائمي و دو چشمه فصلي در عرصه مذکور وجود دارد که از ميان اين چشمه ها چشمه گوردک از آبدهي قابل توجهي برخوردار و ماوراي بسيار حائز اهميتي جهت وحوش منطقه محسوب مي شود . مختصر باغات موجود انار و ... از اين چشمه مشروب و قسمت اعظم آن در قالب خط لوله آب آشاميدني روستاهاي بخش ليکک استفاده مي شود . در حال حاضر آماري قريب به 30 الي 50 هزار اصله از درختان کهنسال و نهال هاي دست کاشت زربين شمال و غرب تنگ سولک را پوشش که اين منظره بسيار بديع چشم هر بيننده اي را خيره مي گردانند. جالب تر از آن وجود حيات وحش بسيار غني از جمله ، کل و بز و پرندگاني چون کبک ، تيهو ، کبوتر جنگلي و چاهي و انواعي از کلاغها در اين منطقه بصورت مشهود موجود است . بايد اذعان نمود اين محدوده 2000 هکتاري شرايط بسيار حائز اهميتي به عنوان آثار طبيعي ملي را دارا مي باشد و تنها جاده خاکي ماشين رو بطول تقريبي 4 الي 5/5 کيلومتر تا محل روستاي آبدولي در قلب تنگ سولک ادامه دارد . از طرفي منطقه مذکور از نقطه نظر پوشش گياهي داراي گياهان دارويي و خوراکي وزينتي حائز اهميتي از قبيل بن سرخ ، حلپه، تره ، کارده ، آب اندول ، بومادران ، پشموک ، کنگر ، گل لاله سرنگون ، آويشن و ... جنگلهاي پرپشتي از بلوط و ساير گونه هاي متفاوت اين محدوده را در گرفته است .
