بسم الله الرحمن الرحیم
قال الله الحکیم فی کتابه الکریم
«وَ لا تَکُونُوا کَالَّذينَ تَفَرَّقُوا وَ اخْتَلَفُوا مِنْ بَعْدِ ما جاءَهُمُ الْبَيِّناتُ وَ أُولئِکَ لَهُمْ عَذابٌ عَظيمٌ»
آل عمران، 105
منشور عـلمـی
کنگره جهانی جریان های افراطی و تکفیری از دیدگاه علمای اسلام
مقدمه
اثر حاضر منشور علمی کنگره جهانی « جریان های افراطی و تکفیری از دیدگاه علمای اسلام» است.
در این منشور کوشیده شده است تا نمایی کلی از اهداف، عناوین (کلی و توصیفی)، سیاست ها و روند علمی کنگره خدمت محققان و اندیشمندان فرهیخته ارائه شود، تا آثار علمی خود را پربارتر به کنگره ارائه نمایند.
هم چنین بسیاری از ویژگی ها و برنامه ها در قالب ویژه نامه های کنگره به اطلاع خواهد رسید.
امید است که حضور علمی علمای بزرگ فریقین در این گردهم آیی علمی، مقدّس و باشکوه سرفصل جدیدی در مقابلۀ با جریان های تکفیری و پایان یافتن جنایت های بی شمار آنان در قتل عام مسلمانان و ویرانی آثار و ابنیۀ اسلامی باشد.
دبیر کنگره
سیّدمهدی علیزاده موسوی
فصـل اول:
اهداف، راهبـردها و راهـکارها
مقدمه
امروزه دین مبین اسلام، کرانتا کران جهان را فراگرفته است و اقبال از آموزههای حیات بخش آن به اقصی نقاط عالم گسترش یافته است. حتی در غرب شاهد گسترشروز افزون اسلام گرایی هستیم، تا آنجا که سرعت رشد اسلام در اروپا از مسیحیت بیشتر است. این اقبال از یک سو مرهون تعالیم و آموزههای انسان ساز اسلام است و از سوی دیگر معلول شکست مدرنیزم و تمامی راه کارهای مادی انسان برای نیل به سعادت می باشد. چنین وضعیتی سبب شده است که انسان سرگشته و حیران قرن بیستم بار دیگر به ندای فطرت خود گوش فرادهد و با تمام وجود به سوی آیین جاودانی اسلام بشتابد.
از سوی دیگر تمامی مسلمانان پس از یک دوره طولانی خمودی و خاموشی، و سرخوردگی از دنباله روی از شرق و غرب، بار دیگر به سوی اسلام و تعالیم ارزش مند آن بازگشته اند و سعادت و رستگاری را در آموزه های ارزش مند آن جستجو می کنند.
در این میان هرچند اقبال عمومی به اسلام به شدت در عصر حاضر گسترش یافته است، اما از سوی دیگر چنین وضعیتی حقد و کینه دشمنان اسلام را دوچندان کرده است. گسترش موج اسلام هراسی و اسلام ستیزی که توسط جهان غرب هدایت و رهبری می شود و در قالب برخوردهای خشن با مسلمانان و مقدسات اسلامی خود را نشان داده و بر بال رسانه های جمعی وابسته در جهان منتشر می شود، گواه بر این مدعاست.
بی تردید در چنین شرایطی که دشمنان اسلام تمامی توان خود را برای مبارزه با اسلام و مسلمین، بسیج کرده اند، یک دلی، هم گرایی و اتحاد مسلمانان، می تواند توطئه های دشمنان قسم خورده اسلام را نقش بر آب نماید.
1. فتنۀ تکفیر و پیامدهای ویران گر آن
متأسفانه در حالی که عموم مسلمانانمی کوشند بر محور مشترکاتی همانند توحید، نبوت و قرآن گردهم آیند و با تأکید بر ویژگیهای مذهبی خود، در برابر دشمن بایستند، با انحرافاتیکه خطر آن کمتر از خطر دشمنان خارجی اسلام نیست، روبرو هستند. جریان هایی که همچون غدۀ سرطانی،درپیکر اسلام و مسلمین رشد کرده اند و در این مسیر نیز هر روز قربانیان بیشتری از جامعه مسلمینمی گیرند.
این جریان با قرائتی که از اسلام ارایه می کند، نه تنها آموزه های ارزش مند و نورانی اسلام را در برابر چشم جهانیان زشت و مشوه جلوه می دهد که تمامی مسلمانان را خارج از دایره توحید و ایمان شمرده، بر خلاف همه مذاهب اسلامی، آنان را مشرک و کافر می خواند و بر همین اساس نیز تیغ تلخ تکفیر را بر پیکر جهان اسلام فرود می آورد.
اگر نگاهی به تاریخ بلند و درخشان اسلام بیافکنیم، در مقاطعی، شاهد وجود چنین اندیشه هایی بوده ایم. خوارج، که پیامبر عظیم الشأن اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) در نکوهش آنها فرمود: «
یَمْرُقُونَ مِنَ الدِّینِ کَمَا یَمْرُقُ السَّهْمُ مِنَ الرَّمِیَّةِ»
[1]، در سدۀ اول اسلام چنین اندیشه ای را ترویج و اجرا و خون، مال و ناموس مسلمانان را لگدمال دیدگاه های افراطی خود کردند.
در قرن هفتم نیز چنین اندیشه هایی به شدت ترویج شد و بذر اختلاف و فتنه را در جوامع اسلامی گسترد. در قرون متأخره نیز قرائت های تکفیری از دین، روی کردی عمل گرایانه به خود گرفت. خون، مال و ناموس بسیاری از مسلمانان لگدمال شد و بسیاری از مقدس ترین ابنیه و اماکن مسلمانان، در آتش این قرائت افراطی سوخت.
امروز نیز، لبۀ تیغ تکفیر به جای آن که بر پیکر دشمنان اسلام فرود آید، هر روز در گوشه و کنار عالم اسلامی، قربانیان بی گناه بسیاری را به خاک و خون می کشد و بر طبل هدم و ویرانی آثار هویت ساز و مقدس مسلمانان می کوبد. بمب گذاری در میان مردم کوچه و بازار و خوردن اعضای بدن برادر مسلمان، ویران سازی قبور بزرگان دین از قبیل مراقد عسکریین: و نبش قبر صحابی جلیل پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) حجربن عدی و بیرون آوردن استخوان های وی، قتل علمای دین به بهانه پیروی از مذاهب مختلف مانند شهادت سعید رمضان البوطی عالم سوری و علامه حسن شحاته عالم مصـری و ده ها جنایت دیگر نمونه ای از کارنامۀ سیاه چنین حرکت هایی هستند. البته هرگز نباید نقش استعمار و دشمنان خارجی را نادیده گرفت. چه این که آنان به خوبی دریافته اند که یکی از راه کارهای تضعیف بنیه مسلمین و ایجاد تفرقه و تشتت در میان مسلمانان، حمایت از این گرایش های افراطی است و گروه های تکفیری نیز دانسته و یا ندانسته، آلت دست آنان شده اند.
در این میان اگر مسلمانان برای این بیماری خطرناک، چاره ای نیاندیشند، دامنه شعله های سوزان آن، تمامی عالم اسلام را فراخواهد گرفت.
یکی از مهم ترین راه کارهای مقابله با این جریان ورود علمای بزرگ و اندیشمندان جهان اسلام به میدان مبارزه است. اگر توسط علمای اسلام ماهیت فتنه های تکفیری برملا شده و سخیف بودن مبانی اعتقادی آنان تبیین شود، مسلمانان به گوش جان این ندا را خواهند شنید.
در همین راستا، حضرت
آیة اللّه العظمی مکارم شیرازی (دام ظله العالی) به همراه گروهی از علما و اندیشمندان حوزه های علمیه، در پی احساس مسئولیت در این زمینه، طرح کنگره عظیمی را درانداخته اند که در آن تمامی مسلمانان اعم از شیعه و سنّی، دست در دست هم، به تبیین و برآورد خطرات و آسیب های این جریان های تکفیری بپردازند. همچنین در حالی که هر روز آمار قربانیان عملیات های انتحاری در جهان اسلام افزایش می یابد، با ریشه یابی مبانی فکری این جریان ها و تبیین انحراف آنها از مسیر اسلام صحیح، راه های برون رفت از آن را نیز بررسی نمایند.
به همین سبب کنگره جهانی « جریان های افراطی و تکفیری از دیدگاه علمای اسلام» تحت اشراف معظم له، با نگاهی جامع، به بررسی ابعاد این فتنه در جهان اسلام می پردازد. چنین کنگره ای می تواند نقطۀعطفی در مقابله و مبارزه با جریان های تکفیری باشد و زمینه های هم گرایی و وحدت مسلمانان را بیش از پیش فراهم سازد. هدایت علمی این کنگره را نیز حضرت آیة الله العظمی سبحانی(دامت برکاته)، که عمری را در مقابله علمی با این فتنه سپری کرده اند و نسبت به عملکرد، مبانی، شبهات و راه کارهای مقابله با آن، اشراف کامل دارند، به عهده دارند.
2. اهداف و راه بردهای کنگره
با توجه به آنچه گفته شد اهداف کنگره را می توان در محورهای زیر خلاصه کرد:
الف) مقابله با فتنۀ تکفیر در جهان اسلام؛
ب) دعوت به صلح و دوستی و برادری و تعامل میان مذاهب بر اساس حکمت، موعظه و جدال احسن؛
ج) تلاش برای هوشیارکردن مسلمانان نسبت به ماهیت زشت و کریه جریان های تکفیری؛
د) ایجاد صف واحد و گسترش زمینه های هم گرایی مسلمانان برای مقابله با تکفیر؛
هـ) تلاش برای شناساندن توطئه ها و نیرنگ های جهان غرب در سایه حمایت از جریان های تکفیری.
3. راه کارهای علمی کنگره
الف) تببین پیشینه، کارنامه و عمل کرد سیاه جریان های تکفیری در جهان اسلام؛
ب) نقد و بررسی انحرافات اعتقادی جریان های تکفیری؛
ج) نقد و بررسی شبهاتی که توسط این جریان ها بر بال امواج رسانه ها و فضای سایبری جهان اسلام را تهدید می کند؛
د) نقد و بررسی پیامدهای سیاسی‌ـ اجتماعی جریان های تکفیری و هم گرایی آنها با دشمنان قسم خورده اسلام؛
هـ) بررسی راه های برون رفت از فتنه تکفیر و ترسیم جامعۀ ایده آل.
4. حوزه شمولیت کنگره
از آنجاکه خطر جریان های تکفیری، تمام مسلمانان و جوامع اسلامی را تهدید می کند و مبانی فکری و عقیدتی و عمل کرد آنان، با عقائد، سیره و روش تمامی مسلمانان در تضاد است؛ این کنگره اختصاص به فرقه خاصی ندارد و تمامی فرق اسلامی در آن شرکت خواهند داشت. به همین سبب ارزیابان و اعضای کمیته ها نیز متشکل از علمای شیعه و سنّی می باشند.
همچنین با عنایت به آنچه گفته شد، این گنگره در سطح جهانی برگزار خواهد شد و از تمامی مناطق جهان، پذیرای آثار علمی خواهد بود.
فصـل دوم:
عنـاوین عـلمـی
محور اول: تبارشناسی جریان های تکفیری
الف) جریان های تکفیری؛ چیستی و چرایی؛
1. مفهوم شناسی جریان های تکفیری؛
2. بررسی علل شکل گیری جریان های تکفیری؛
3. بررسی اندیشه ها و تأثیر رهبران در پیدایش افکار تکفیری و اباحۀ دماء و اعراض و اموال مسلمین.
ب) کارنامۀ جریان های تکفیری؛
4. رشد و گسترش جریان های تکفیری در سایۀ شمشیر؛
5. عراق؛
6. پاکستان؛
7. سوریه؛
8. افغانستان؛
9. ایران؛
10. بحرین؛
11. سایر مناطق؛
12. هدم آثار اسلامی در عراق؛
13. هدم آثار اسلامی در سایر ممالک اسلامی؛
14. کشتار و جنایت جریان های تکفیری به روایت آمار؛
15. نقش تمدنی آثار اسلامی و اماکن مقدس در ایجاد هویت اسلامی.
محور دوم: ریشه یابی افکار تکفیری
الف) منهج شناسی جریان های تکفیری؛
16. نقد و بررسی جایگاه عقل در تفکر جریان های تکفیری؛
17. روش شناسی جریان های تکفیری در فهم کتاب و سنّت؛
18. روش حسی در معرفت دینی از نگاه جریان های تکفیری؛
19. ارزیابی نظریۀمرجعیت سلف در اندیشۀ جریان های تکفیری؛
20. جایگاه تقلید در اندیشۀ جریان های تکفیری؛
21. جریان های تکفیری و اباحی گری (مانند جهاد نکاح و ...).
ب) مبانی اعتقادی؛
22. بررسی تطبیقی توحید و شرک از دیدگاه مذاهب اسلامی و جریان های تکفیری؛
23. بررسی تطبیقی ایمان و کفر از دیدگاه مذاهب اسلامی و جریان های تکفیری؛
24. حرمت تکفیر اهل قبله در کتاب و سنت؛
25. حرمت تکفیر اهل قبله در اندیشۀ علمای اسلام؛
26. بررسی شباهت های ظاهری، اعتقادی و عملی جریان های تکفیری و خوارج؛
27. بررسی تطبیقی سنت و بدعت در اندیشۀ اسلامی و جریان های تکفیری؛
28. بررسی تطبیقی حیات برزخی (سماع موتی) از دیدگاه مذاهب اسلامی و جریان های تکفیری؛
29. اسلام، آیین صلح و دوستی و رأفت و رحمت.
محور سوم: جریان های تکفیری و پیامدهای سیاسی آن
30. بررسی رابطۀ گسترش اسلام ستیزی و اسلام گریزی و جریان های تکفیری؛
31. حمایت استعمارگران از جریان های تکفیری و اهداف آنان؛
32. جریان های تکفیری و سیاست های نوین غرب در کشورهای اسلامی؛
33. بیداری اسلامی و خطر جریان های تکفیری؛
34. آثار سیاسی ـ اجتماعی جریان های تکفیری بر عقب ماندگی جوامع اسلامی؛
35. بررسی شیوه های تبلیغی جریان های تکفیری؛
36. فضای مجازی (سایبری) و شبکه های ماهواره ای جریان های تکفیری؛
37. جریان های تکفیری و مسأله فلسطین؛
38. جریان های تکفیری و رژیم های دست نشانده؛
39. جریان های تکفیری و ایجاد جنگ های داخلی (افغانستان، عراق، سوریه، مصر و ...).
محور چهارم: بررسی راهکارهای جهان اسلام برای برون رفت از بحران تکفیر
40. بررسی و معرفی شیوه های مقابلۀ با تکفیر در جهان اسلام و اثرات آن؛
41. بررسی و معرفی ماهیت، اهداف و انگیزه های بدعت عملیات های انتحاری در کشتار مسلمانان و حرمت انتحار؛
42. جریان های تکفیری و تمدّن اسلامی؛
43. بررسی و معرفی تطبیقی جایگاه زن در اندیشۀ اسلامی و جریان های تکفیری؛
44. حقوق بشر و جریان های تکفیری؛
45. بررسی تطبیقی الگوی حکومت در اندیشۀ اسلامی و جریان های تکفیری؛
46. مواضع جریان های تکفیری نسبت به دستاوردها و اکتشافات علمی؛
47. بررسی و معرفی فتاوی شاذ جریان های تکفیری
فصـل سوم:
راهـنمای توصـیفی
محور اول: تبارشناسی جریان های تکفیری
مقدمه
یکی از محورهای اصلی کنگره تبار شناسی است که به ریشه یابی اندیشه های تکفیری و تاریخ آنها می پردازد. تبارشناسی متولی شناخت این اندیشه ها در طول تاریخ است و حلقه پیوند این اندیشه ها را با یکدیگر توضیح می دهد.
هم چنین در این محور کارنامه جریان های تکفیری به تفصیل مورد بررسی قرار می گیرد. جنایت ها و هدم آثار اسلامی و خسارت هایی که این جریان ها بر جهان اسلام وارد کرده اند، از مهم ترین عناوین این محور است. به دنبال شاخص های کلی عناوین محور تبار شناسی ذکر می شود:
الف) جریان های تکفیری چیستی و چرایی
1) مفهوم شناسی جریان های تکفیری:
این عنوان متکفل شناخت ماهیت و ویژگی های خاص جریان های تکفیری است. به چه جریان هایی تکفیری گفته می شود؟ و این جریان ها چه شاخصه ها و ویژگی های خاصی دارند. تفاوت های آنها با سایر فرق و مذاهب اسلامی چیست؟ و آیا می توان آنها را جزء فرقه های اسلامی شمرد؟ به عبارت دیگر در سایه تحقیق این موضوع می توان یک جریان تکفیری را از جریان های دیگر تشخیص داد.
2) بررسی علل شکل گیری جریان های تکفیری:
بی شک شکل گیری هر جریان تکفیری علل و عوامل خاصی دارد و ماحصل شرایط اجتماعی، فرهنگی، مذهبی، سیاسی و اقتصادی خاصی است. این عنوان متکفّل تدوین عوامل گوناگونی است که به ایجاد جریان های تکفیری انجامیده است. ناگفته پیداست که جدای از شرایط عامی که برای شکل گیری جریان های تکفیری وجود دارد، برخی از عوامل بسته به زمان و مکان است و در هر عصـری، شکل گیری این جریان ها، ماحصل شرایط و وضعیت زمان خود می باشد.
3) بررسی اندیشه ها و تأثیر رهبران در پیدایش افکار تکفیری و اباحه دماء و اعراض و اموال مسلمین:
جدای از عوامل عمومی و عوامل خاص هر زمان، رهبران و دیدگاه های افراطی آنان نقش مهمی در ایجاد و گسترش جریان های تکفیری داشته اند. بررسی دیدگاه ها و شخصیت فردی، اجتماعی و علمی این افراد می تواند نقش مؤثری در شناخت ماهیت جریان های تکفیری داشته باشد.
ب) کارنامه جریان های تکفیری
4) رشد و گسترش جریان های تکفیری در سایه شمشیر:
جریان های تکفیری هیچ گاه در سایه دعوت و بنیۀ علمی گسترش نیافته اند. و به شهادت تاریخ این جریان ها همواره با خشونت و کشتار پیش رفته اند. این عنوان با بررسی و روی کردی تاریخی این واقعیت را تبیین می کند که جریان های تکفیری هماره در سایۀ قدرت شمشیر و ایجاد رعب و وحشت به حیات خود ادامه داده اند و بر خلاف روش پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) و تعالیم اسلامی، عمل کرده اند.
5) عراق:
حضور جریان های تکفیری در عراق در دو مقطع قابل بررسی است. مقطع اول در قرن سیزدهم است که جریان تکفیری با حمله به عراق به خصوص کربلا، خون بسیاری از مسلمانان را ریختند و جنایت های بسیاری را در این سرزمین دامن زدند.
اما کشتار و جنایت های جریان های تکفیری تنها به دوران گذشته خلاصه نمی شود و علی رغم ادعاهای واهی آنها مبنی بر تغییر روش، همچنان شاهد جنایت های این جریان ها در مناطق مختلف جهان اسلام هستیم. در این بخش، به کارنامۀ آنان در دوران معاصر نیز پرداخته خواهد شد.
6) پاکستان:
پس از جداشدن پاکستان از هند در سال 1947، متأسفانه کشور پاکستان به بهشت جریان های تکفیری تبدیل شد و آنان با تمام توان به کشتار مسلمانان پرداختند و متأسفانه در سال های اخیر این جنایت ها ابعاد گسترده تری پیدا کرده است. با این حال تاکنون تحقیق جامعی پیرامون برآورد خسارت ها، ماهیت گروه های تروریستی و رهبران این اندیشه و حامیان خارجی آنها نشده است، این عنوان متولی چنین مسائلی است.
7) سوریه:
سوریه علی رغم مواضع ضداسرائیلی و ضدآمریکایی، در سال های اخیر در گرداب فتنه های گروه های تکفیری که از سراسر جهان با حمایت های خارجی، به این کشور سرازیر شدند، گرفتار آمد و جنایت هایی توسط این گروه ها در سوریه انجام شد که برخی از آنها بی سابقه بود. این عنوان به بررسی ابعاد، زوایا، حامیان، آمار، رهبران و تبیین جنایت های ضدبشری گروه های تکفیری در سوریه می پردازد.
8) افغانستان:
پس از پیروزی مجاهدین بر ارتش سرخ شوروی سابق، این امید زنده شد که این کشور در سایه وحدت اسلامی، دوران باشکوهی را پیش رو دارد، اما متأسفانه جدای از عدم همدلی گروه های مجاهد، قرائت های تکفیری از دین در این کشور موجب شد که نه تنها مردم مظلوم افغانستان طعم شیرین ثبات و امنیت را نچشند، بلکه هر روز شاهد به خاک و خون کشیده شدن عزیزانشان در گوشه و کنار این کشور باشند. این عنوان به بررسی عمل کرد جریان های تکفیری در کشور افغانستان می پردازد و ابعاد مختلف آن را بررسی خواهد کرد.
9) ایران:
جمهوری اسلامی ایران خود یکی از قربانیان جریان های تکفیری بوده است. جریان هایی که ریشه های فکری و مالی آنها به خارج از ایران برمی گردد و در طول سال های پس از انقلاب موجب شهادت بسیاری از مردم مسلمان ایران اعم از شیعه و سنّی در مناطق مختلف کشور به خصوص مناطق مرزی کشور شده اند. این عنوان به بررسی ابعاد، ریشه های مالی و فکری و شخصیت هایی که قربانی گروه های تکفیری در ایران هستند، می پردازد.
10) بحرین:
هم زمان با آغاز بیداری اسلامی در کشورهای اسلامی، مردم مسلمان بحرین نیز به سبب ظلم و ستم نظام حاکم، مطالبات مشروع خود را خواستار شدند. در این میان جدای از دولت بحرین که به کمک نیروهای نظامی خارجی به قلع و قمع مردم پرداخت، گروه های تکفیری نیز با گسیل نیرو و تحریک احساسات، به مقابله با مردم بی دفاع و مظلوم بحرین پرداختند و در کنار دولت، جنایت های بسیاری را دامن زدند که نیازمند بررسی و تحلیل مناسب است.
11) سایر مناطق جهان اسلام:
جدای از مصادیقی که ذکر شد، سایر مناطق جهان اسلام نیز از آسیب های جریان های تکفیری در امان نبوده اند. کشورهایی مانند الجزایر، مصـر، لیبی، یمن و ...طعم تلخ تکفیر را چشیده اند. هرچند هر یک از این کشورها نیاز به پرونده مستقلی دارد، اما با توجه به محدودیت ها، این عنوان به بررسی سایر مناطقی که جریان های تکفیری در آنها فعال هستند، می پردازد. مسائلی از قبیل گروه های تکفیری فعال در مناطق مختلف، کارنامه آنها، ماهیت و وابستگی های سیاسی اعتقادی آنها و ... در این عنوان بررسی خواهد شد.
12) هدم آثار اسلامی در عراق:
عراق از جمله کشورهای اسلامی است که محل گسترش و رشد اندیشۀاسلامی و هم چنین محل حضور ائمه اهل بیت و برای سال ها عاصمه اسلام بوده است. متأسفانه این کشور نیز از گزند فعالیت گروه های تکفیری در امان نبوده است. این عنوان به بررسی تاریخ، ریشه های خارجی و ابعاد و زوایای این تخریب ها می پردازد.
13) هدم آثار اسلامی در سایر ممالک اسلامی:
به جز موارد فوق در کشورهایی مانند لیبی، سوریه، مصـر، الجزایر و ... نیز شاهد چنین کارنامه ای از سوی جریان های تکفیری هستیم. این عنوان به بیان تخریب آثار اسلامی در سایر بلاد جهان اسلام می پردازد.
14) کشتار و جنایات گروه های تکفیری به روایت آمار:
یکی از محورهایی که اهمیت زیادی در تبیین کارنامه جریان های تکفیری دارد، برآورد کلی خسارت های این گروه ها در جهان اسلام است. این عنوان به برآورد کلی خسارت ها در کشورهای اسلامی می پردازد و با تفکیک کشورها، نموداری از فعالیت های تکفیری در دو حوزۀ هدم و جنایات تبیین می نماید. چنین تحقیقی زمینۀ تدوین
دائرةالمعارف جنایات جریان های تکفیری را رقم خواهد زد.
15) نقش تمدنی آثار اسلامی در ایجاد هویت اسلامی:
جدای از ویژگی قداست اماکن مذهبی که در عناوین بعدی مورد بررسی قرار خواهد گرفت، آثار و ابنیه تاریخی اسلامی می تواند نقش مهمی در ایجاد هویت برای جامعۀ اسلامی ایجاد کند. به عبارت دیگر از آنجا که تاریخ، شناسنامه هر قوم و مذهبی است، آثار اسلامی می توانند آیینه حقایق اسلام و هویت ارزش مند مسلمانان باشند. در این بخش جدای از نقش تمدن ساز آثار اسلامی، از اهداف دشمنان در نابودی این آثار و استفاده ابزاری آنان از جریان های تکفیری برای رسیدن به اهداف شوم خود، پرده برداری می شود.
محور دوم: ریشه یابی افکار تکفیری
مقدمه
بی تردید قرائت تکفیری در جهان اسلام دارای مبانی خاص به خود است که برای فهم اعمال و رفتار گروه ها و جریان های تکفیری، ناگزیر باید این مبانی مورد بررسی و مداقّه قرار گیرد. از سوی دیگر بررسی مبانی اندیشه های تکفیری و مقایسه آنها با اندیشۀاسلامی، میزان انحراف آنها را آموزه های اسلامی نشان خواهد داد. این محور متولی بررسی مبانی و شبهاتی است که از سوی جریان های تکفیری مطرح می شود. روش تحقیق در این عنوان ها بر اساس روش های مقایسه ای در نظر گرفته شده است.
الف) منهج شناسی جریان های تکفیری
روش هایی که جریان های تکفیری برای استدلال و استخراج احکام و عقاید مورد بهره برداری قرار می دهند، با افراط و تفریط های بسیاری همراه است و برخی از آنها نیز کاملاً با اندیشۀاسلامی متفاوت است. در این بخش به تفصیل آموزه های منهجی جریان های تکفیری مورد نقد و بررسی قرار خواهد گرفت.
16) نقد و بررسی جای گاه عقل در تفکر جریان های تکفیری:
اسلام عقل و نقل را در کنار هم معتبر می شناسد و قرآن نیز علاوه بر آموزه های نقلی، دارای بسیاری از استدلالات عقلی می باشد. در این میان گروه های تکفیری برای عقل هیچ جای گاهی قائل نیستند و صرفا نقل گرا می باشند. در این عنوان میزان اعتبار چنین روی کردی از نظر اسلام مورد بررسی قرار خواهد گرفت و به صورت تطبیقی دیدگاه جریان های تکفیری و اندیشۀاسلامی بررسی خواهد شد.
17) روش شناسی جریان های تکفیری در فهم کتاب و سنّت:
نقل گرایی و حدیث گرایی مفرط در کنار ظاهرگرایی شدید در حوزه معنا شناسی سبب می شود که جریان های تکفیری در فهم کتاب و سنّت، بر معانی ظاهری و سطحی بسنده کنند و در نتیجه گرفتار تشبیه و تجسیم شوند. این عنوان به بررسی دیدگاه های ظاهرگرایانه و نقل گرایانه آنان در فهم متون مقدّس به خصوص کتاب و سنّت می پردازد.
18) روش حسّی در معرفت دینی از نگاه جریان های تکفیری:
دیدگاه جریان های تکفیری در حوزه هستی شناسی، دیدگاهی حس گرایانه است و چنین دیدگاهی علاوه بر این که موجب انحراف در مباحث مهمی همانند توحید صفاتی (به خصوص در صفات خبری) می شود، تأثیر مستقیمی در مسائلی مانند زیارت، توسل و ... نیز برجای می گذارد. به همین سبب بررسی دیدگاه حس گرایانه جریان های تکفیری در شناخت عقاید آنان نقشی کلیدی ایفا می کند.
19) ارزیابی نظریه مرجعیت سلف در اندیشۀ جریان های تکفیری:
جریان های تکفیری برای کسب مشروعیـت، خود را سلفی نامیده و مرجعیت سلف را در حوزه های علمی، سیاسی و اجتماعی مطرح می کنند، تا آنجاکه گاه منابع تشریع به سلف نیز تسـری پیدامی کند و سلف در کنار کتاب و سنّت، جزء منابع تشریع شمرده می شود. این عنوان به ارزیابی چنین دیدگاهی می پردازد و حدود و ثغور مرجعیت سلف را در ابعاد مختلف علمی، سیاسی و اجتماعی مورد بررسی قرارمی دهد.
20) جای گاه تقلید در اندیشۀ جریان های تکفیری:
تمامی مذاهب اهل سنّت پیرو یکی از مذاهباربعه در فقه هستند. هم چنین در حوزه کلام نیز پیرو مکاتب کلامی مانند اشعریه و ماتریدیه می باشند. شیعیان نیز در فقه و کلام پیرو ائمه اهل بیت هستند. در این میان یکی از ویژگی های جریان های تکفیری ، غیرمقلّد بودن آنهاست. این عنوان به بررسی و ارزیابی این ویژگی می پردازد و مبانی مشروعیّـت و یا عدم مشروعیّـت تقلید در مذهب را در بررسی مقایسه با نظریۀ جریان های تکفیری مورد بررسی قرار می دهد.
21) جریان های تکفیری و اباحی گری (مانند جهاد نکاح و ...):
جریان های تکفیری معمولاً توده گرا و در فضای غیرعلمی و جهل رشد و گسترش می یابند. به همین سبب نیز گاه فتاوا، آراء و نظراتی از سوی آنان ارائه می شود که با تمامی آموزه های اسلامی متفاوت است. چنین وضعیتی در دوران خوارج نیز کاملا قابل مشاهده است. این سرفصل به بررسی مبانی و مصادیق اباحی گری در اندیشه جریان های تکفیری می پردازد.
ب) مبانی اعتقادی
22) بررسی تطبیقی توحید و شرک از دیدگاه مذاهب اسلامی و جریان های تکفیری:
مهم ترین اختلاف مبنایی میان مذاهب اسلامی و جریان های تکفیری مسأله توحید و شرک است. قرائت جریان های تکفیری از توحید و شرک قرائتی بدعت آمیز است و موجب می شود که مسلمانان همه در ردیف مـشرکان قرار گیرند. مهم ترین محل اختلاف نیز قرائت آنان از توحید عبادی، تعریف عبادت و مصادیق عبادت است که با دیدگاه تمامی مسلمانان و علمای اسلامی مخالف است. چنین قرائتی سبب شده است که تمامی مسلمانان رمی به شرک شده و خون، مال و ناموس آنان مباح شمرده شود. این عنوان به دیدگاه انحرافی آنان در این زمینه می پردازد و تضادهای آن را با اندیشۀاسلامی بیان می کند.
23) بررسی تطبیقی ایمان و کفر از دیدگاه مذاهب اسلامی و جریان های تکفیری:
از جمله تضادهای دیگر مبانی اندیشۀ جریان های تکفیری در حوزۀ ایمان و کفر است. ایمان متعلّقاتی دارد که مورد اجماع تمامی مسلمانان است و اگر متعلّقات ایمان در کسی وجود داشته باشد، نمی توان وی را کافر شمرد. از طرف دیگر معنای اصطلاحی ایمان میان مسلمانان و جریان های تکفیری متفاوت است و چنین وضعیتی سبب شده است که جریان های تکفیری، اولاً در معنای ایمان، تصرّف کنند و ثانیاًبا توسعه متعلّقات ایمان، مسلمانان را رمی به کفر نمایند. این عنوان به روش تطبیقی به بررسی دیدگاه گروه های تکفیری در مفهوم ایمان و کفر و اندیشۀاسلامی می پردازد. البته نباید فراموش کرد که چنین دیدگاهی ریشه در اندیشه های خوارج ـ تلازم میان ایمان و عمـل ـ دارد و باید به دقت به آن اشاره شود.
24) حرمت تکفیر اهل قبله در کتاب و سنّت:
جدای از موارد ذکر شده، در آیات و روایات تصریح شده است که کسانی که اهل نماز بوده و شهادتین را به زبان جاری می کنند، خون، مال و ناموس شان محترم است و کسی حق تعرض به آنها را ندارد. این در حالی است که جریان های تکفیری تمامی جنایاتشان در مناطقی روی داده است که همگی اهل قبله بوده و به مسائل دینی مقیّد بوده اند. این عنوان به بررسی این آیات و روایات می پردازد و تضادهای قرائت تکفیری را با منطق قرآن و روایات تبیین می کند.
25) حرمت تکفیر اهل قبله در اندیشه علمای اسلام:
حرمت تکفیر اهل قبله در کتاب و سنّت موجب شده است که علمای بزرگ اسلام، به شدت با مسأله تکفیر اهل قبله مقابله کنند. بررسی سیر آراء علمای اسلام در این زمینه می تواند راه گشای خوبی در عدم مشروعیـت تکفیر در اندیشۀاسلامی باشد.
26) بررسی شباهت های ظاهری، اعتقادی و عملی جریان های تکفیری و خوارج:
خوارج، نخستین گروه تکفیری جهان اسلام هستند که خون، مال و ناموس مسلمانان را مباح شمردند. با بررسی تطبیقی مبانی، عمل کرد و شباهت های ظاهری خوارج با جریان های تکفیری می توان مشترکات زیادی میان این دو گروه مشاهده کرد که علمای بزرگی از شیعه و اهل سنّت به آن اشاره کرده اند. این عنوان به مشابهت های اعتقادی از قبیل (اعتقاد به تلازم میان ایمان و عمل)، عملی (کشتار مسلمانان) ظاهری (شکل و شمایل ظاهری) و ... می پردازد.
27) بررسی تطبیقی سنّت و بدعت در اندیشۀاسلامی و جریان های تکفیری:
یکی از دست آ ویزهای مهم جریان های تکفیری در هدم آثار اسلامی و هم چنین کشتار مسلمانان، تضییق دامنه سنّت و توسعه دامنه بدعت است. آنان هر نوع نوآوری را بدعت شمرده و به همین علت بسیاری از اعمال مسلمانان که ریشه در سنّت و آموزه های اسلامی دارد را بدعت می شمارند. این عنوان به صورت تطبیقی به تبیین حدود و ثغور بدعت و تبیین مفهوم آن می پردازد و تضادها و انحرافات اندیشۀ بدعت آمیز جریان های تکفیری را با دیدگاه مذاهب اسلامی توضیح می دهد.
28) بررسی تطبیقی حیات برزخی (سماع موتی) از دیدگاه مذاهب اسلامی و جریان های تکفیری:
اصل حیات برزخی مورد تأیید تمامی مذاهب اسلامی و حتی جریان های تکفیری است. اما قدرت و توانایی اموات در شنیدن صدای زندگان، محل جدایی اندیشۀاسلامی از جریان های تکفیری است. آنان با تکیه بر مبنای حس گرایی، برای اموات هیچ قدرتی قائل نیستند. این عنوان به بررسی ابعاد مورد اختلاف حیات برزخی میان جریان های تکفیری و مذاهب اسلامی می پردازد و به صورت خاص بحث «سماع موتی» را مورد بررسی قرارمی دهد.
29) اسلام آیین صلح و دوستی و رأفت و رحمت:
جدای از تمامی مواردی که گفته شد، اسلام دینی است که با ارهاب و تکفیر میانه ای ندارد و رشد و گسترش اسلام نیز در سایه اخلاق پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) بوده است. این عنوان به بررسی مبانی رأفت و رحمت اسلامی و هم چنین نگرش اسلام به مسأله هم زیستی و هم گرایی می پردازد.
محور سوم: جـریان های تکفیری و پیامدهای سـیاسی آن
مقدمه
هرچند تکفیری ها برای اعمال خود بیشتر مستندات اعتقادی بیان می کنند، اما واقعیت این است که فعالیت های آنان بیشتر آمیخته با اهداف سیاسی بوده و عمل کرد آنان پیامدهای ناگوار سیاسی ـ اجتماعی بسیاری را به دنبال دارد. به عبارت دیگر نقد و بررسی جریان های تکفیری بدون پرداخت به رابطه آنها با مباحث سیاسی بحثی ابتر خواهد بود.
در این محور، رابطه جریان های تکفیری با دنیای سیاست و اهداف و انگیزه های سیاسی مخفی و آشکار آنان در عناوین مختلف مورد بحث و کنکاش قرار می گیرد.
30) بررسی رابطه گسترش اسلام هراسی و اسلام ستیزی با جریان های تکفیری:
دشمنان اسلام همواره به دنبال یافتن بهانه هایی برای مقابله با اسلام هستند. جدای از تبلیغات دروغینی که غربی ها برای معرفی اسلام به عنوان یک دین خشن و ارتجاعی در دنیا ارائه می کنند، عمل کرد سوء گروه های تکفیری نیز یکی از مهم ترین عوامل اسلام هراسی در جهان است. جهان غرب با انعکاس و بزرگ نمایی فعالیت های خراب کارانه و ضدّبشری جریان های تکفیری، تلاش مضاعفی را برای ایجاد و گسترش اسلام هراسی دامن زده اند. از این رو بررسی رابطۀ میان اندیشه ها و عمل کرد جریان های تکفیری و گسترش اسلام هـراسی و اسلام ستـیزی در سطح جهان اهمیت بسیاری دارد. هم چنین بخشی از حمایت های غرب از جریان های تکفیری را باید در همین فضا توجیه و تفسیر کرد.
31) حمایت استعمارگران از جریان های تکفیری و اهداف آنها:
در سال های اخیر به خوبی حمایت های مالی و تسلیحاتی غرب از گروه های ارهابی در کشورهای اسلامی آشکار شده است. علل مختلفی را برای حمایت استعمارگران از جریان های تکفیری ذکر کرده اند. این علل ارتباط وثیقی با اهداف استعمار در سرزمین های اسلامی دارد که از آن جمله ایجاد ناامنی، افتراق، و در نتیجه تضعیف بنیۀ کشورهای اسلامی است. این عنوان به بررسی علل حمایت غرب و در رأس آنان آمریکا از جریان های تکفیری و هم چنین اهداف غرب در کشورهای اسلامی که با جریان های تکفیری ارتباط دارد، می پردازد.
32) جریان های تکفیری و سیاست های نوین غرب در کشورهای اسلامی:
با توجه به افول استعمار کهن در کشورهای اسلامی، غرب روش های جدیدی را برای حضور مستقیم و غیرمستقیم در کشورهای اسلامی آغاز کرده است. بررسی موردی سیاست های غرب به خصوص پس از تحولات اخیر جهان اسلام و رابطه آن با عمل کرد جریان های تکفیری نیاز به بررسی و کالبد شکافی دقیقی دارد.
33) بیداری اسلامی و خطر جریان های تکفیری:
یکی از تهدیدات بسیار مهم در بیداری اسلامی، نفوذ و گسترش اندیشه های تکفیری در دل این جریان اسلامی است. به عبارت دیگر اگر رهبری این جریان به دست جریان های تکفیری بیافتد، پیامدهای بسیار ناگواری برای جهان اسلام به همراه خواهد داشت که نمونه های آن گاه در کشورهایی مانند یمن، لیبی، مصـر و تونس مشاهده می شود. این عنوان به خطرات و تهدیداتی که متوجه بیداری اسلامی از سوی جریان های تکفیری است، می پردازد و ضمن استناد به نمونه های عینی می کوشد تا خطر این جریان ها را تبیین نماید.
34) آثار سیاسی - اجتماعی جریان های تکفیری بر عقب ماندگی جوامع اسلامی:
جدای از عوامل بیرونی و خارجی عقب ماندگی جوامع اسلامی و مسلمانان، هرگز نباید عوامل داخلی را نیز نادیده گرفت. در میان این عوامل، تفکرات تکفیری و عمل کرد جریان های تکفیری نقش مهمی در پدیدآمدن چنین وضعیتی ایفا کرده اند. این عنوان به بررسی نقش جریان های تکفیری در دو حوزۀ نظر و عمل در عقب ماندگی مسلمانان می پردازد.
35) بررسی شیوه های تبلیغی جریان های تکفیری:
در عصـر حاضر روش تبلیغ نقش مهمی در گسترش اندیشه ها دارد. در این میان شناخت روش هایی که جریان های تکفیری برای گسترش اندیشه خود به کار می گیرند، و شناخت حامیان مالی این اندیشه ها، نقش مهمی در مقابله با این جریان ها ایفا می کند.
36) فضای سایبری و شبکه های ماهواره ای جریان های تکفیری:
هرچند فضای سایبری و شبکه های ماهواره ای از روش های تبلیغی جریان های تکفیری شناخته می شوند، اما جدای از روش، مسأله محتوای سایت ها، وبلاگ ها و شبکه های اجتماعی در فضای مجازی و هم چنین برنامه های موجود در شبکه های ماهواره ای وابسته، نیاز به تحلیل و بررسی جداگانه ای دارد. هم چنین بررسی شخصیت هایی که متولّیان این برنامه ها هستند و بذر تکفیر را در گوشه و کنار جهان اسلام می گسترانند، باید به دقت مورد توجّه قرار گیرند. این عنوان متولّی چنین رسالتی است.
37) فضای سایبری و شبکه های ماهواره ای جریان های تکفیری:
فتنه صهیونیسم و اشغال سرزمین های مقدس اسلامی، یکی از مهمترین زخم های جهان اسلام است که باید با همیاری و همراهی مسلمانان مداوا شود، اما رشد جریان های تکفیری سبب شده است که نه تنها چنین فضایی به وجود نیاید، بلکه اسرائیل از گسترش این جریان ها بهترین بهره برداری را کند. این مدخل ناظر به این موضوع است که تعامل میان جریان های تکفیری و اسرائیل به چه صورت است و ثانیاً رشد این جریان ها در مقابله با اسرائیل چه مشکلات و آسیب هایی را به وجود می آورد.
38) فضای سایبری و شبکه های ماهواره ای جریان های تکفیری:
انقلاب های اخیر در کشورهای اسلامی کانون قدرت های استبدادی را به خطر افکند و رژیم های دست نشانده غرب برای بقای خود به هر حربه ای متوسل می شوند. یکی از روش های آنها بهره برداری از بحران آفرینی در کشورهای دیگر در قالب جریان های تکفیری است. این مدخل به بررسی سیاست های رژیم های دست نشانده در تعامل با جریان های تکفیری می پردازد.
39) فضای سایبری و شبکه های ماهواره ای جریان های تکفیری:
جریان های تکفیری نقش اساسی در افروختن جنگ های داخلی در کشورهای مختلف اسلامی داشته اند. این مدخل علاوه بر تبیین عملکرد عمومی جریان های تکفیری در ایجاد اختلافات داخلی و شعله ور شدن جنگ های داخلی در قالب مصداق پژوهی به عملکرد آنها در کشورهای مختلف می پردازد.
محور چهارم: بررسی راه کارهای جهان اسلام برای برون رفت از بحـران تکفیر
مقدمه
بی شک تنها، تبیین خطر جریان های تکفیری برای رسیدن به وضعیت مطلوب کفایت نمی کند و در کنار بیان ابعاد مختلف خطر، باید راه های برون رفت از وضعیت موجود و رسیدن به وضعیت ایده آل نیز مورد بررسی قرار گیرد. محور چهارم مقالات کنگره، به بررسی راه های برون رفت از وضعیت کنونی و منزوی کردن جریان های تکفیری در جهان اسلام می پردازد.
40) بررسی و معرفی شیوه های مقابله با تکفیر در جهان اسلام و اثرات آن:
مقابله با تکفیر در جهان اسلام نیاز به نقشۀراه و راه بردها و راه کارهای خاص به خود دارد و هرگز نمی توان با چنین جریانی بدون برنامه ریزی مقابله کرد. این عنوان به بررسی، معرفی و ارزیابی روش های مقابله با جریان تکفیر در جهان اسلام می پردازد. لازم به ذکر است که این عنوان ناظر به راه کارهای عملی و اجرایی با توجه به امکانات و ظرفیّت های جهان اسلام است و نگاه آرمان گرایانه و غیرقابل دسترس ندارد.
41) بررسی و معرفی ماهیت، اهداف و انگیزه های بدعت عملیات های انتحاری در کشتار مسلمانان و حرمت انتحار:
عملیات های انتحاری یکی از مهم ترین روش های تکفیریان در مقابله با مخالفین خود می باشد. این عنوان به بررسی پدیده عملیات های انتحاری می پردازد. چه عواملی سبب شده است که تکفیریان به کشتار مسلمانان بپردازند؟ و چه عواملی سبب می شود که افراد تن به انتحار بدهند؟ از نظر مذهبی، طبقۀ اجتماعی و معلومات دینی این افراد در چه جای گاهی قرار دارند؟ و تکفیریان از چه ترفندهایی برای اجبار این افراد به اعمال انتحاری استفاده می کنند؟ و حکم چنین اعمالی از نظر اسلام چیست؟ و راه کارهای مقابله با این حرکت ها چه می باشد؟
42) جریان های تکفیری و تمدن اسلامی:
تمدن اسلامی دارای پیشینه ای ارزش مند و محصول فعالیت های ارزش مند علمی دانشمندان و علمای بزرگ اسلام است. آنچه آموزه های اسلامی را امروز جهانی کرده است، داشته های تمدن عمیق اسلامی است که جهانیان را به خود مجذوب می کند. در این میان جریان های تکفیری می توانند بالفعل و بالقوه ضربات جبران ناپذیری به داشته های فرهنگی و باورهای اعتقادی مسلمانان وارد کنند. این عنوان به موانع و ضرباتی که جریان های تکفیری بر پیکر تمدن اسلامی وارد می کنند، اشاره کرده و نقش آن را به صورت دقیق بررسی می کند.
43) بررسی و معرفی تطبیقی جای گاه زن در اندیشۀاسلامی و جریان های تکفیری:
اسلام برای زن جای گاه و شخصیت والایی قائل است و کارکرد های خاصی را نیز برای وی تعریف کرده است. هرچند حقوق مرد و زن مشابه نیست، اما مساوی است. در این میان جریان های تکفیری، برای زن هیچ گونه حقوقی قائل نیستند و زنان در حقیقت وضعیت بسیار اسفناکی در نگاه جریان های تکفیری دارند. این عنوان به بررسی و نگاه جریان های تکفیری به زنان و هم چنین مقایسه این دیدگاه با دیدگاه اسلامی می پردازد.
44) حقوق بشر و جریان های تکفیری:
اندیشه و عمل کرد جریان های تکفیری با منشور حقوق بشر سازمان ملل و حقوق بـشر از نگاه اسلام کاملاً در تقابل است. تبیین تضادها و تقابل های حقوق بشر از نگاه جریان های تکفیری و اسلام و حقوق بشـر مدون سازمان ملل، برای شناخت ماهیت ضدّانسانی جریان های تکفیری ضرورت دارد.
45) بررسی تطبیقی الگوی حکومت در اندیشۀاسلامی و جریان های تکفیری:
مدل حکومتی مورد نظر جریان های تکفیری بر اساس مدل های غیرپاسخ گو و مستبد بنا شده است و آنان در برابر هر حاکمی ولو جائر و ظالم، تمکین می کنند؛ در حالی که سایر مسلمانان حاکم را در برابر مردم پاسخ گو دانسته و عمل کرد وی را قابل نقد می دانند. بررسی دیدگاه های جریان های تکفیری در مورد الگوی حکومت و هم چنین بررسی مصادیق خارجی آن و تطبیق آن با الگوی اسلامی در این عنوان بررسی می شود.
46) مواضع جریان های تکفیری نسبت به دست آوردها و اکتشافات علمی:
روی کرد ارتجاعی جریان های تکفیری سبب شده است که با علم و دانش نیز مخالفت کنند و بسیاری از دست آوردهای علمی را برنتابند. در این عنوان به بررسی مبانی نظری آنها در این زمینه و مصادیق این مقابله در فتاوا و گفتارها و اعمال آنها پرداخته می شود.
47) بررسی و معرفی فتاوای شاذ جریان های تکفیری:
به سبب مبانی انحرافی جریان های تکفیری، در میان آثار رهبران تکفیری، فتاوایی دیده می شود که بسیار نامناسب و نامأنوس است. چنین فتاوایی سبب شده است که هماره گروه های تکفیری نسبت به این فتاوا مورد طعن و حتی تمسخر قرار گیرند. این عنوان با تکیه بر مصادیق این فتاوا به چگونگی و چرایی صدور چنین فتاوایی در منابع و مصادر رهبران تکفیر می پردازد.
فصـل چهارم:
سـاختار و روند عـلمـی
مقدمه
بی تردید، موفقیت یک کنگره، در سایۀ مقالاتی است که به آن ارائه می گردد و چنان چه این مقالات از وزانت علمی مناسبیبرخوردار باشند، کنگره موفقیت لازم را به دست آورده است. به همین سبب نیز یکی از بخش های بنیادین کنگره، بخش علمی و نظارت و ارزیابی مقالاتی است که از اقصی نقاط عالم اسلام به کنگره ارسال می شود.
ساختار علمی کنگره:
به طور خلاصه بخش های علمی کنگره، عبارتند از:
الف) ریاست محترم کنگره:
بنیان گذار کنگره «خطر جریان های تکفیری برای اسلام، مسلمین و جهان بشـریت و راه های برون رفت از آن»،
حضرت آیة اللّه العظمی مکارم شیرازی (دامت برکاته) هستند و فعالیت های علمی کنگره تحت إشراف ایشان انجام می شود.
ب) دبیر علمی کنگره
همان گونه که در گذشته نیز گفته شد، با توجه به اهمیت موضوع کنگره، دبیری علمی کنگره را
حضـرت آیة اللّه العظمی سبحانی(دامت برکاته)به عهده دارند، که عمری را در نقد و بررسی دیدگاه های افراطی جریان های تکفیری گذرانده اند. دبیر علمی کنگره، سکان هدایت علمی کنگره را به عهده دارد.
ج) دبیر کنگره
با توجه به کثرت مشاغل دبیر علمی کنگره، دبیر وظایف محوله و مأموریت های احاله شده از سوی معظّم له را پی گیری می کند. دبیر کنگره نیز از چهره های آشنا به مباحث این حوزه انتخاب شده است. هم چنین وی، بر سایر بخش های کنگره نیز اشراف دارد و آن را مدیریت می کند. دبیر، به صورت مرتب و دوره ای گزارش روند فعالیت های علمی را به ریاست محترم کنگره و هم چنین دبیر علمی کنگره ارائه می نماید.
د) شورای عالی علمی:
شورای عالی علمی، بالاترین شورای تصمیم گیری و سیاست گذاری علمی کنگره است که متشکل از علما و اندیشمندان فرهیخته می باشد. ریاست این شورا را دبیر محترم علمی کنگره به عهده دارد.
هـ) کمیته های علمی:
از آنجا که انتظار می رود، مقالات بسیاری به کنگره ارسال شود و بی تردید این مقالات نیاز به بررسی و ارزیابی دقیق علمی دارد، یکی از بنیادی ترین بخش های کنگره، کمیته های علمی هستند.
تشکیل کمیته های علمی کنگره ناظر به عناوین کنگره هستند. به همین سبب کمیته های علمی عبارتند از:
مدیریت هر یک از این سه کمیته را یکی از اساتید آشنا به مباحث مربوطه عهده دار است و هر کمیته حداقل متشکل از چهار استاد با تخصص مربوط به همان کمیته خواهد بود. مقالات پس از ارسال به کنگره، به کمیته مربوطه ارجاع می شود و کمیته پس از بررسی علمی و محتوایی مقاله، آن را ارزیابی کرده و وضعیت علمی آن را مشخص می کند. وظیفه هماهنگی و پی گیری مقالات کنگره در قالب واگذاری و پی گیری مقالات ارجاعی به کمیته های مختلف را دبیر کمیته های علمی به عهده دارد.
[1]. صحیح بخارى، ج 8، ص 219، ح 7562.
