چهل حدیث تربیتی كودك

[ضحا]

1.پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم:

بَیْتٌ لا صِبْیانَ فیهِ لا بَرَكَةَ فیهِ
خانه‏اى كه كودك در آن نباشد ، بركت ندارد.
كنز العمّال ، ح 44425.


2. پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم:
اِنَّ الْوَلَدَ الصّالِحَ رَیْحانَةٌ مِنْ رَیاحینِ الْجَنَّةِ
فرزند شایسته ، گُلى از گل‏هاى بهشت است .
كافى ، ج 6، ص 3، ح 10.


3. امام باقر علیه السلام:
اِذا اَرَدْتَ الْوَلَدَ فَقُلْ عِنْدَ الْجِماعِ : اَللّهُمَّ ارْزُقْنى وَلَدا وَ اجْعَلَهُ تَقیّا لَیسَ فى خَلْقِهِ زِیادَةٌ وَ لا نُقْصانٌ وَ اجْعَلْ عاقِبَتَهُ اِلى خَیْرٍ؛(1)
هرگاه فرزند خواستى ، هنگام آمیزش بگو : بار الها! به من فرزندى عطا كن و او را با تقوا قرار ده و در آفرینش او، كم و زیادى نباشد و او را عاقبت به خیر گردان .
كافى، ج 6 ، ص 10، ح 12.


4. پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم:
اَدِّبُوا اَوْلادَكُمْ فى بُطونِ اُمَّهاتِهِمْ. قیلَ: وَكَیْفَ ذلِكَ یا رَسُولَ اللّه‏ِ؟ فَقالَ: بِاِطْعامِهِمُ الْحَلالَ؛(1)
فرزندانتان را در رحم مادرانشان تربیت كنید. سئوال شد: این چطور ممكن است، اى رسول خدا؟ فرمودند: با خوراندن غذاى حلال (به مادرانشان).
جُنگ مهدوى، ص .132

 

[ضحا]

5. امام صادق علیه ‏السلام :
مِیرَاثُ اللّهِ مِن عَبدِهِ المُؤمِنِ الوَلَدُ الصَّالِحِ ...؛
میراث خداوند به بنده مؤمنش فرزند صالح است
وسائل الشیعة، ج15، ص97.


6.پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم:
اَلْبَناتُ هُنَّ الْمُشْفِقاتُ الْمُجَهِّزاتُ الْمُبارَكاتُ، مَنْ كانَتْ لَهُ ابْنَةٌ واحِدَةٌ جَعَلَهَا اللّه‏ُ لَهُ سِتْرا مِنَ النّارِ، و مَنْ كانَتْ عِنْدَهُ ابْنَتانِ اُدْخِلَ الْجَنَّةَ بِهِما، وَ مَنْ كانَتْ عِنْدَهُ ثَلاثُ بَناتٍ أوْ مِثْلُهُنَّ مِنَ الاَْخَواتِ وُضِعَ عَنْهُ الْجِهادُ وَ الصَّدَقَةُ ؛(1)
دختران ، دلسوز ، مددكار و بابركت‏اند . هر كس یك دختر داشته باشد ، خداوند ، او را پوششى از دوزخ قرار مى‏دهد و هر كس دو دختر داشته باشد ، به خاطر آن وارد بهشت مى‏شود و هر كس سه دختر یا مانند آن خواهر داشته باشد ، جهاد و صدقه از او برداشته مى‏شود .
كنز العمّال ، ح 45399 .


7.امام باقر علیه السلام:
شَرُّ الابَاءِ مَن دَعَاهُ البِرُّ اِلَى الاِفرَاطِ وَ شَرُّ الاَبنَاءِ مَن دَعَاه التَّقصِیرِ اِلَى العُقُوقِ"؛
بدترین پدران كسى است كه [در نیكى از حد اعتدال خارج شود و] به زیاده‏روى بگراید و بدترین فرزندان فرزندى است كه در اثر كوتاهى، به عاق والدین دچار شود.
تاریخ یعقوبى، ج 2، ص 486.

 

[ضحا]

8.امام رضا علیه السلام:
لا تَقْرَبِ النِّساءَ فی اَوَّلِ اللَّیْلِ لا شِتاءً وَ لا صَیْفا وَ ذلِكَ اَنَّ الْمَعِدَةَ وَ الْعُروقَ تَـكونُ مُمْتَلِئَةً وَ هُوَ غَیْرُ مَحْمودٍ ، یُتَخَوَّفُ مِنْهُ الْقولَنْجُ وَ الفالِجُ ، وَ الْلَّقْوَةُ وَ النِّقرِسُ ، وَ الْحَصاةُ وَ التَّقْطیرُ ، وَ الْفَتْقُ وَ ضَعْفُ الْبَصَرِ وَ الدِّماغِ. فَاِذا اُریدَ ذلِكَ فَلْیَكُنْ فى آخِرِ اللَّیْلِ؛ فَاِنَّهُ اَصَحُّ لِلْبَدَنِ ، وَ اَرْجى لِلْوَلَدِ ، وَ اَذْكى لِلْعَقْلِ فِى الْوَلَدِ الَّذى یُقْضى بَیْنَهُما؛(1)

آغاز شب ، چه در زمستان و چه در تابستان ، با زنان آمیزش مكن ، این بدان جهت است كه معده و رگ‏ها پُرند و این وضعیت مناسبى [براى آمیزش] نیست و بیم قولنج و فلج و لقوه چانه و نِقرس و سنگ [كلیه [و تقطیر (چكایش) بول وفتق و ضعف در بینایى و ذهن مى‏رود . پس اگر قصد آمیزش دارد ، باید در پایان شب انجام دهد، كه براى بدن ، صحت‏افزاتر و براى فرزنددار شدن امیدبخش‏تر و براى باهوش شدن فرزندى كه در این میان پدید مى‏آید ، بهتر است .

طب الامام الرضا علیه السلام، ص 64.




9. امام على علیه ‏السلام :
لا أدَبَ مَعَ غَضَبٍ
با خشم، تربیت [ممكن [نیست .
غرر الحكم ، ح 10529.


10.امام صادق علیه ‏السلام :
بَادِرُوا اَحدَاثَكُم بِالحَدِیثِ قَبلَ اَن تَسبِقَكُم اِلَیهِم المُرجِئَة
فرزندانتان را با كلام [ما] آشنا كنید پیش از آن كه مرجئه (و دیگر فرقه‏هاى منحرف عقیدتى) بر شما سبقت بگیرند [ و آنان را منحرف سازند].
فروع كافى، ج2، ص94.

 

[ضحا]

11.امام صادق علیه ‏السلام :
مَنْ اَكَلَ سَفَرجَلَةً عَلَى الرِّیقِ طابَ ماؤُهُ وَ حَسُنَ وَلَدُهُ
هر كس ناشتا یك بِهْ بخورد ، نطفه‏اش پاكیزه مى‏شود و فرزندش نیكو مى‏گردد .
كافى ، ج 6، ص 357، ح 3 .


12.پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم:
ما مِن اِمْرَاَةٍ حامِلَةٍ اَكَلَتِ الْبِطِّیخَ اِلاّ یَكونُ مَولودُها حَسَنَ الْوَجْهِ وَ الْخُلُقِ
هیچ زن باردارى نیست كه خربزه بخورد ، مگر این كه فرزندش زیبا و خوش اخلاق مى‏گردد .
طب النبی صلی الله علیه و آله و سلم، ص 10.


13.پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم:
اَطْعِمُوا الْمَرأَةَ فى شَهْرِها الَّذى تَلِدُ فیهِ التَّمْرَ فَاِنَّ وَلَدَها یَكونُ حَلیما نَقیّا
به زن، در ماهى كه زایمان كرده ، خرما بدهید ، چرا كه فرزند او بردبار و پاك مى‏شود .
مكارم الأخلاق ، ص 169 .


14.پیامبر صلى‏الله‏علیه ‏و ‏آله :
مَنْ وُ لِدَ لَهُ مَولودٌ فَلْیُؤَذِّنْ فى اُذُنِهِ الْیُمْنى بِاَذانِ الصَّلاةِ وَلْیُقِمْ فِى الْیُسْرى فَاِنَّها عِصْمَةٌ مِنَ الشَّیْطانِ الرَّجیمِ ؛(1)به هر كس فرزندى داده شود ، باید در گوش راست او اذان نماز و در گوش چپ او اقامه بگوید ؛ چرا كه مایه ایمنى از شیطانِ رانده شده است .
كافى ، ج 6، ص 24، ح 6.

 

[ضحا]

15.پیامبر صلى‏الله‏علیه ‏ و‏آله :
لَیْسَ لِلصَّبىِّ لَبَنٌ خَیْرٌ مِنْ لَبَنِ اُمِّهِ ؛(1)
براى كودك ، هیچ شیرى بهتر از شیر مادرش نیست .
عیون اخبار الرضا ، ج 1، ص 38، ح 69 .


16.امام صادق علیه السلام:
اَلرَّضاعُ واحِدٌ وَ عِشْرونَ شَهْرا، فَما نَقَصَ فَهُوَ جَورٌ عَلَى الصَّبىِّ ؛(1)
شیرخوارى ، 21 ماه است . پس هر چه كم شود ، ظلم بر كودك است .
كافى ، ج 6، ص 40، ح 3 .


17.امام صادق علیه السلام:
عَلِّمُوا صِبیَانَكُم مِن عِلمِنَا مَا یَنفَعُهُم اللّهُ بِهِ لا تَغلِبَ عَلَیهِمُ المُرجِئَةُ بِرَأیِهَا
كودكانتان را به دانش ما آموزش دهید كه براى آنان سودمند است تا مرجئه [و منحرفین] با دیدگاه‏هاى خود آنان را مغلوب خود نسازند.
الخصال، ج2، ص157..


18.امام صادق علیه السلام:
اَ لْبَنونَ نَعیمٌ وَ الْبَناتُ حَسَناتٌ وَ اللّه‏ُ یَسْألُ عَنِ النَّعیمِ ، وَ یُثیبُ عَلَى الحَسَناتِ
پسران، نعمت‏اند و دختران خوبى. خداوند ، از نعمت‏ها سؤال مى‏كند و به خوبى‏ها پاداش مى‏دهد .
كافى ، ج 6، ص 7، ح 12 .

 

[ضحا]

19.پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم:
طَهِّروا اَولادَكُمْ یَوْمَ السّابِـعِ فَاِنَّهُ اَطْیَبُ وَ اَطْهَرُ و اَسْرَعُ لِنَباتِ اللَّحْمِ، وَ اِنَّ الأَْرْضَ تَنْجُسُ مِنْ بَولِ الاَْغْلَفِ اَرْبَعینَ صَباحا
روز هفتم [تولّد] ، فرزندتان را [با ختنه] پاك كنید ، چرا كه مایه تمیزى و پاكیزگى بیشتر و رویِش شتابنده‏ترِ گوشت است و زمین ، چهل روز از بول شخص ختنه نشده ، آلوده مى‏ماند .
كافى ، ج6، ص35، ح2.


20.امام على علیه السلام:
تَخَیـَّروا لِلرَّضاعِ كَما تَتَخَیَّرونَ لِلنِّـكاحِ، فَاِنَّ الرَّضاعَ یُغَیِّرُ الطِّباعَ
براى شیردادن ، [دایه‏هاى شایسته [انتخاب كنید، همان‏گونه كه براى ازدواج انتخاب مى‏كنید ، چرا كه شیر ، طبیعت‏ها را تغییر مى‏دهد .
قرب الاسناد ، ص 93، ح 312.


21.عمرو بن شعیب عن أبیه عن جدّه:
اِنَّ النَّبىَّ صلی الله علیه و آله و سلماَمَرَ بِتَسمَیةِ الْمَولودِ یَوْمَ سابِعِهِ وَ وَضْعِ الاَْذى عَنهُ وَ العَقِّ
پیامبر صلی الله علیه و آله و سلمبه نام‏گذارى كودك در روز هفتمِ تولّد و كوتاه كردن موى او و عقیقه كردن ، فرمان داد .
سنن الترمذى ، ج 5، ص 132، ح 2832.

 

[ضحا]

22.پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم:
مَنْ كانَ عِنْدَهُ صَبِىٌّ فَلْیَتَصابَ لَهُ
هر كس با كودك سروكار دارد ، با او كودكانه رفتار كند .
من لا یحضره الفقیه ، ج 3، ص 483، ح 4707.



23.امام على علیه السلام:
وَ حَقُّ الوَلَدِ عَلَى الوالِدِ أنْ یُحَسِّنَ اِسمَهُ وَ یُحَسِّنَ اَدَبَهُ، و یُعَلِّمَهُ القُرآنَ
حقّ فرزند بر پدر ، آن است كه نام خوب بر او بگذارد و او را خوب تربیت كند و قرآن به او بیاموزد .
نهج البلاغة ، حكمت 399.



24.امام صادق علیه السلام:
اِنَّ اللّه‏َ لَیَرْحَمُ الْعَبْدَ لِشِدَّةِ حُبِّهِ لِوَلَدِهِ
بدون تردید ، خداوند بر بنده خود به خاطر شدّت محبّت به فرزندش ، رحم مى‏كند .
كافى ، ج 6، ص 50، ح 5.



25.پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم:
حَقُّ الْوَلَدِ عَلى والِدِهِ... اَنْ یَسْتَفْرِهَ اُمَّهُ
حق فرزند بر پدر این است كه مادر او را گرامى بدارد.
كافى ، ج 6، ص 48، ح 6.

 

[ضحا]

26.پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم:
مَنْ بَكى صَبىٌّ لَهُ فَاَرْضاهُ حَتّى یُسَكِّنَهُ ، اَعْطاهُ اللّه‏ُ عَزَّوَجَلَّ مِنَ الْجَنَّةِ حَتّى یَرْضى
هر كس كودك گریان خود را راضى كند تا آرام شود ، خداوند از بهشت آن‏قدر به او مى‏دهد تا راضى شود .
الفردوس ، ج 3، ص 549، ح 5715 .



27.پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم:
كانَ النَّبىُّ صلی الله علیه و آله و سلماِذا اَصْبَحَ مَسَحَ عَلى رُؤُوسِ وُلْدِهِ وَ وُلْدِ وُلْدِهِ
پیامبر صلی الله علیه و آله و سلمهر روز صبح بر سر فرزندان و نوه‏هایشان دست [نوازش] مى‏كشیدند.
بحارالأنوار، ج 104، ص 99، ح 75.



28.امام كاظم علیه السلام:
قالَ بَعْضُهُم : شَكْوَتُ اِلى ابِى الْحَسَنِ موسى علیه السلامابنا لى ، فَقالَ : لا تَضْرِبْهُ، وَاهْجُرْهُ وَ لا تُطِلْ
كسى گفت : از فرزندم به امام كاظم علیه السلامشكایت كردم . ایشان فرمودند : «او را نزن بلكه با او قهر كن ولى نه به مدّت طولانى .
عدّة الداعى ، ص 79.

 

[ضحا]

29.پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم:
اَ لْوَلَدُ سَیِّدٌ سَبْعَ سِنینَ، وَ عَبْدٌ سَبْعَ سِنینَ، وَ وَزیرٌ سَبْعَ سِنینَ

فرزند هفت سال سروَر، هفت فرمانبردار، و هفت سال وزیر است .
مكارم الاخلاق، ص 222 .


30.امام على علیه السلام:
مَنْ سَاَلَ فى صِغَرِهِ اَجابَ فى كِبَرِهِ
هر كس در خردسالى سئوال كند، در بزرگ‏سالى‏اش پاسخ مى‏دهد .
غرر الحكم ، ح 8273.


31.پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم:
اَحِبُّوا الصِّبْیانَ وَ ارْحَمُوهُمْ ، وَ اِذا وَ عَدتُموهُمْ شَیْئا فَفُوا لَهُمْ ، فَاِنَّهُمْ لا یَدْرونَ اِلاّ اَ نَّـكُمْ تَرْزُقونَهُمْ
كودكان را دوست بدارید و با آنان مهربان باشید و هرگاه به آنان وعده دادید ، به آن وفا كنید ، زیرا آنان ، روزى دهنده خود را كسى غیر از شما نمى‏دانند .
كافى ، ج 6، ص 49، ح 3.

 

[ضحا]

32.امام كاظم علیه السلام:
تُسْتَحَبُّ عَرامَةُ الصَّبىِّ فى صِغَرِهِ لِیَكونَ حَلیما فى كِـبَرِهِ، ما یَنْبَغى اَنْ یَكونَ اِلاّ هكَذا
خوب است بچّه در كودكى بازى‏گوش باشد تا در بزرگ‏سالى بردبار گردد و شایسته نیست كه جز این باشد .
كافى ، ج 6، ص 51، ح 2 .



33.پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم:
اُحِبُّ الصِّبْیانَ لِخَمْسٍ : اَلاَْوَّلُ : اَنـَّهُمْ هُمُ الْبَكّاؤونَ ، وَالثّانى : یَتَمَرَّغونَ بِالتُّرابِ وَ الثّالِثُ : یَخْتَصِمونَ مِنْ غَیْرِ حِقْدٍ وَ الرّابِـعُ : لا یَدَّخِرونَ لِغَدٍ شَیئا وَ الْخامِسُ : یُعَمِّرونَ ثُمَّ یُخَرِّبونَ
كودكان را به خاطر پنج چیز دوست مى‏دارم : اول آن‏كه بسیار مى‏گِریند ، دوم آن‏كه با خاك بازى مى‏كنند، سوم آن‏كه دعوا كردن آنان همراه با كینه نیست؛ چهارم آن‏كه چیزى براى فردا ذخیره نمى‏كنند، پنجم آن‏كه مى‏سازند و سپس، خراب مى‏كنند (دل‏بستگى ندارند) .
مواعظ العددیّه ، ص 259.


34.پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم:
اِنَّ التُّرابَ رَبیعُ الصِّبْیانِ
خاك، بهارِ (تفریحگاهِ) كودكان است .
معجم الكبیر ، ج 6، ص 140، ح 5775.