حتما بارها با اين صحنه روبهرو شدهايد كه تلفن همراهتان را گم كردهايد، سرگردان به اين طرف و آن طرف ميرويد و تا آن را پيدا نكنيد.
در اين شرايط انگار هيچ كار ديگري نميتوانيد انجام بدهيد. آرام نميگيريد. بلافاصله از طريق تلفن ثابت خانه يا محل كارتان يا از طريق گوشي تلفن همراه ديگري كه در نزديكي شماست، شماره همراهتان را ميگيريد تا آن را پيدا كنيد.
به اينترنت هم همين طور وابسته هستيد، اگر يك روز خط اينترنت شما قطع باشد يا كامپيوتر شما مشكلي پيدا كرده باشد، تمام برنامه زندگيتان به هم ميريزد و فكر ميكنيد از هيچ كجا خبري نداريد. فناوري بدجوري زندگي شما را تحت تاثير خود قرار داده است.
از نخستين ساعات روز كه با صداي ساعت ديجيتال گوشي تلفن همراهتان از خواب بيدار ميشويد تا واپسين ساعات شب كه پس از گشتي در دنياي خبرها به خواب ميرويد، در سايه فناوريهاي مدرن و امروزي، روز خود را به انتها ميرسانيد.
در چند دهه گذشته زندگي از اين رو به آن رو شده است و اين فناوريها و اختراعات جديد تغييرات قابل توجهي را در سبك زندگي ما ايجاد كردهاند.
اگر بخواهيم وضعيت زندگي امروزمان را با وضعيت زندگي پدربزرگها و مادربزرگهايمان مقايسه كنيم، تفاوتهاي بسياري را در آنها مييابيم.
اين امكانات و ارتباطات مدرن كه نبود هر كدامشان براي ما به معني يك فاجعه بزرگ است، حتي در تصور افرادي كه دهها سال پيش زندگي كردهاند هم نميگنجد چه برسد به اينكه به اهميت و نقش آنها در زندگي واقف باشند.
كامپيوتر، اينترنت، تلفن همراه و... از نمادهاي اصلي فناوريهاي امروزي هستند كه بيترديد بيشترين تاثير را بر روند زندگي كنوني انسانها دارند.
بهرغم اينكه محققان و دانشمندان بارها درباره پيامدهاي امواج خطرناك اين ابزار بر روند سلامت ما انسانها هشدار دادهاند، ولي هيچ يك از ما حاضر نيستيم حتي به خاطر سلامتيمان هم كه شده يك روز بدون گوشي تلفن همراهمان در دانشگاه يا محل كارمان حاضر شويم، از كامپيوتر استفاده نكنيم يا به اينترنت دسترسي نداشته باشيم.
داستان همراههاي هميشگي
زندگي روزمره ما به قدري به تلفن همراه وابسته شده است كه ميتوان گفت اغلب مردم بدون وجود آن قادر به ادامه روند طبيعي زندگي خود نخواهند بود. اگرچه به نظر ميرسد گروه سني نوجوان و جوان بيشترين شمار كاربران تلفن همراه را دارند، اما حقيقت اين است كه اين وابستگي ميان گروههاي سني مختلف همهگير شده است.
در دنياي امروز كه مشغلههاي زندگي مانع ديد و بازديدهاي خانوادگي و دوستانه ميشود، چنين ابزارهايي موجب تسهيل روابط اجتماعي افراد ميشوند، چرا كه اين فناوري هميشه همراه ميتواند وسيله ارتباطي مناسبي براي جويا شدن از احوال همديگر باشد.
اما بر خلاف آنچه به نظر ميرسد، همه چيز به اين خوبي پيش نميرود، چون عدهاي ديگر بر اين باورند كه مانوس شدن بيش از حد با اين فناوريها و امكانات، مانع ايجاد رابطهاي صميمانه ميان اعضاي خانواده ميشود.
در حقيقت زندگي خانوادگي بر اثر استفاده از ابزارهايي مانند رايانه، اينترنت و تلفن همراه به طور مستقيم تحت تاثير قرار نگرفته است، بلكه اين تاثيرات ناشي از برقراري تماسهاي تلفني متعدد، ارسال و دريافت نامههاي شخصي از طريق صندوق پست الكترونيك ، ارسال و دريافت پيامك و ديگر اشكال جديد ارتباطي است كه بر روابط اعضاي خانواده سايه انداخته و روابط واقعي اجتماعي افرا د را زير سوال برده است؛ روابطي كه تنها به ارسال يك پيامك، ديدارهاي مجازي يا در بهترين شكل ممكن به برقراري يك تماس تلفني محدود ميشود.
قطع رابطه عاطفي
از سوي ديگر نظرسنجيهاي انجام شده نشان ميدهد اغلب خانوادهها از حضور فناوريهاي نوين ارتباطي در زندگي خانوادگي خشنود هستند، چرا كه به كمك آنها ميتوانند در طول روز و در مدت زماني كه از همديگر دور هستند، بدون هيچ نگراني از حال هم با خبر باشند و به همديگر دسترسي داشته باشند.
به عبارت ديگر عدم حضور فيزيكي افراد خانواده منجر به قطع رابطه عاطفي ميان اعضاي خانواده نميشود.
نكته: گويي همه ما به نوعي شرطي شدهايم. به محض اينكه صداي تلفن همراه را ميشنويم يا صدايي مبني بر ارسال پيامكي جديد شنيده ميشود بياختيار به دنبال گوشي تلفن همراهمان ميگرديم
وقتي ارني وايز سال 1985 ميلادي نخستين مكالمه تلفني را به نام خود به ثبت رساند تصور نميكرد اين پديده تا اين اندازه بر رفتار و سبك زندگي انسانها تاثيرگذار باشد.
به نظر شما چنين رابطهاي از نوع مجازي كه به سرعت در حال رشد و توسعه است، يك رابطه لازم و ضروري است يا ميتوان بدون وجود فناوريهاي ارتباطي به زندگي در جامعهاي كه بر مبناي روابط حقيقي انسانها بنا شده است ادامه داد؟
گويي همه ما به نوعي شرطي شدهايم. به محض اينكه صداي تلفن همراه را ميشنويم يا صدايي مبني بر ارسال پيامكي جديد به صندوق گوشي تلفن همراه شنيده ميشود بياختيار به دنبال گوشي تلفن همراهمان ميگرديم.
اگرچه ميدانيم صدا از گوشي ما نبوده است، اما ناخودآگاه نگاهي به نمايشگر آن مياندازيم تا ببينيم تماس ناموفق يا پيامكي داشتهايم يا نه. اگر هم يك روز هيچ كس با ما تماس نگيرد يا پيامكي برايمان ارسال نشود، احساس تنهايي ميكنيم.
به گفته محققان، تاثير اين فناوري بر افكارمان به اندازهاي است كه حتي ممكن است گاهي دچار توهم شويم و احساس كنيم صداي زنگ گوشي تلفن همراهمان را ميشنويم.
در واقع اين فناوري كه به همراه هميشگي انسانهاي امروزي تبديل شده روابط ميان افراد را تسهيل كرده و موجب كاهش روابط اجتماعي آنها در دنياي واقعي شده است.
اين در حالي است كه در گذشته نبود امكانات ارتباطي بهانه خوبي براي رفت و آمدهاي خانوادگي و دوستانه بود، ولي در سايه فناوريهاي جديد اين سنتهاي ديرينه رفتهرفته كمرنگتر شده است.
در همين حال بررسيهاي اجتماعي نشان داده است ارتباط چهره به چهره يا به عبارتي همان روابط اجتماعي به شكل سنتي از تاثيرگذاري بيشتري در مقايسه با ارتباطات مجازي برخوردار است.
از اين رو كودكان و نوجوانان امروز كه به نوعي به ارتباطات آنلاين وابسته شدهاند در آينده با مشكلات اجتماعي مواجه خواهند شد.
در حقيقت ميتوان گفت نسل جديد رسانههاي ارتباطي اجتماعي به نوعي ضداجتماعي تلقي ميشوند.
تصور كنيد خانواده شما لحظاتي را كنار هم سپري كنند يا تصميم گرفتهايد آخر هفته براي خوردن شام و چند ساعتي دور هم بودن به يك رستوران برويد.
درحالي كه در رستوران منتظر آماده شدن غذا نشستهايد كمي به اطراف خود نگاه كنيد، متوجه ميشويد به جاي اين كه افراد با يكديگر در حال گفتوگو باشند هر كدام گوشي تلفن همراهشان را در دست گرفتهاند و مشغول صحبت، ارسال پيام كوتاه يا خواندن پيامهاي كوتاه دريافتي يا در صورت دسترسي به اينترنت در حال بررسي نامههاي صندوق پست الكترونيك خود هستند.
در واقع اين افراد به جاي اينكه با افرادي كه كنار آنها حضور دارند صحبت كنند ترجيح ميدهند با فردي كه از راه دور با او در ارتباط هستند در گفتوگو باشند و آن به اين معناست كه دوستان مجازي ما مهمتر ازدوستان واقعيمان است.
دنياي بدون مرز از جنس مجازي
با توسعه همهجانبه علم و فناوري در سالهاي اخير، اينترنت به عنوان يكي از برترين فناوريهاي روز دنيا توانسته است تاثير چشمگيري بر روند زندگي انسانها داشته باشد.
اگرچه ممكن است اينترنت همچنان براي بسياري از افراد، ابزاري جانبي باشد، اما بررسيها حاكي از آن است كه اين روزها مردم بيش از پيش به اينترنت وابسته شدهاند. بسياري از كاربران بر اين باورند كه اينترنت نقش مهمي در تصميمگيريهاي آنها براي حوادث و رويدادهاي آينده دارد.
خريد خودرو، انتخاب مدرسه براي فرزندان، معاملات اقتصادي و شركت در دورههاي آموزشي مجازي از موضوعات مهمي است كه افراد براي تصميمگيري درباره آنها از اينترنت كمك ميگيرند.
علاوه بر اين، نشستن در مقابل كامپيوتر و كار با اينترنت به بخش مهمي از زندگي افراد بدل شده است. اغلب افراد و بويژه گروههاي سني جوان و نوجوان علاقهمند هستند ارتباطات اجتماعي خود را در دنياي مجازي توسعه دهند و همچنين ترجيح ميدهند عضو يك گروه يا اجتماع آنلاين باشند.
اگر چه فناوريهاي امروزي از بسياري جهات موجب بهبود كيفي وضعيت زندگي ما شدهاند، اما اين تنها يك بعد قضيه است.
به كمك اين ابزارها ميتوانيد زندگيتان را به روشي اداره كنيد كه كمتر مجبور باشيد براي انجام كارهاي روزمره يا حتي تفريح و سرگرمي از خانه خارج شويد.
همه كارهايتان را از طريق اينترنت انجام ميدهيد. سري به سرويس پست الكترونيك ميزنيد. نامههايي كه به صندوق پست الكترونيكي شخصيتان ارسال شده ميخوانيد و در صورت نياز به آنها پاسخ ميدهيد.
اگر بخواهيد به سفر برويد براحتي بليت هواپيما و هتلي كه قصد اقامت در آنجا را داريد رزرو ميكنيد. سري به سرويس اطلاعرساني وضعيت آب و هوا ميزنيد تا براساس پيشبيني سازمان هواشناسي هر آنچه را در اين سفر به آن نياز داريد به همراه خود ببريد. قبوض تلفن، آب، گاز و برق را هم از طريق اينترنت پرداخت ميكنيد.
از آخرين رويدادهاي جهان هم از طريق اين دنياي بدون مرز مجازي آگاه ميشويد. همه اينها نشان ميدهد بدون اينكه به تاثير فناوريهاي مدرن و امروزي در زندگي روزمره توجه كرده باشيد، مسووليت انجام بسياري از كارها و امورتان را به فناوري واگذار كردهايد.
درست است كه فناوريهاي ارتباطي در حال تغيير زندگي ما هستند اما همه اين تغييرات ناشي از انتخابها و تصميمگيريهايي است كه خودمان مسوول آن هستيم.
در واقع ما خودمان زمينهاي را براي ورود فناوريها و ابزارهاي جديد ايجاد ميكنيم كه ميتوانند روش ما در خريد، سفر، آموزش، برقراري ارتباط با ديگران و در نهايت سبك زندگيمان را تحت تاثير قرار دهند.
به نظر شما نفوذ فناوري در ابعاد زندگي انسانها تا كجا پيش خواهد رفت و حضور اجتنابناپذير آن در زندگي چه پيامدهايي به همراه خواهد داشت؟
فرانك فراهانيجم - جامجم