فرزندان امام هادی (ع)

[نورا]

​

اکثر علماي شيعه چهار فرزند پسر براي امام هادي(ع) ذکر کرده‏اند، اما در تعداد دختران ايشان اختلاف وجود دارد.
حضيني مي‏نويسد: فرزندان امام هادي(ع)عبارتاند از: امام حسن (ع)، محمد، حسين و جعفر که مدّعي امامت و به کذّاب معروف بود.[1] .
شيخ مفيد مي‏نويسد: جانشين آن حضرت ابامحمد حسن است که امام بعد از اوست و حسين و محمد و جعفر و دختري به نام عايشه.[2] .
شيخ طبرسي غير از عايشه، دختري به نام دلالة را هم به عنوان دختر امام هادي(ع) معرفي ميکند.[3] و ابن شهر آشوب دختري به نام عليّه براي ايشان نام مي‏برد.[4] .
البته با توجه به قرائن و شواهد امکان دارد که امام هادي(ع) فقط داراي يک دختر بوده که نامهاي متفاوتي داشته است. از سخنان علماي اهل سنّت هم اين مطلب استفاده مي‏شود که حضرت امام هادي(ع) چهار فرزند پسر و يک دختر به نام عايشه داشته‏است[5] .
ابن عنبه معتقد است که نسل امام هادي(ع) از طريق دو فرزندش (امام حسن عسکري و جعفر) ادامه يافت.[6] .
اينک به صورت گذرا به شرح حال فرزندان آن حضرت ميپردازيم:

>امام حسن عسکري
>سيد محمد
>حسين
>جعفر

 

[نورا]

پاسخ : فرزندان امام هادی (ع)

امام حسن عسکري ​

امام حسن عسکري در روز جمعه هشتم[7] ماه ربيع الثاني سال 232ق. در مدينه منوره، ديده به جهان گشود.[8] .
مادر گرامياش، «حُدَيث» بانويي بزرگوار، باتقوا و نيکوکار بود. از ديگر نام‏هاي او «سوسن»، «سليل» و «جدّه» است.
دوران کودکي آن حضرت، تحت سرپرستي پدر بزرگوارش امام هادي‏ (ع) سپري شد. امام هادي‏(ع) در حق فرزندش مي‏فرمايد:
«فرزندم ابومحمد، اصيل‏ترين چهره خاندان نبّوت و استوارترين حجت (خدا) است. او بزرگِ فرزندانم و جانشين من است و امامت و احکام به سوي او باز مي‏گردد».[9] .
روايات بسياري از امام هادي‏(ع) نقل شده است که در آنها بر امامت و رهبري امام حسن عسکري‏(ع) تأکيد شده است. صقر بن ابي دلف مي‏گويد: از امام هادي شنيدم که فرمود:
امام بعد از من، حسن و بعد از حسن، پسرش «قائم» است؛ کسي که زمين را پر از قسط و عدل مي‏کند؛ همانطور که از جور و ظلم پر شده باشد.[10] .
امام حسن عسکري‏(ع)، عابدترين فرد زمان خود بود و بيش از همه به عبادت خداوند و انجام دستورهاي الهي مي‏پرداخت. شب‏ها را تا بامداد به تلاوت قرآن، نماز و سجده براي خدا مي‏پرداخت. نماز اول وقت را بر هر کاري مقدم مي‏داشت و هر گاه به نماز مي‏ايستاد، با تمام وجود نيايش مي‏کرد و تا وقتي که از نماز فارغ نشده بود، هيچ چيزي توجه او را به خود معطوف نمي‏کرد. ابوهاشم جعفري مي‏گويد:
خدمت امام حسن عسکري‏(ع) شرفياب شدم. امام مشغول نوشتن چيزي بود. وقت نماز فرا رسيد، امام از نوشتن دست کشيد و به نماز ايستاد.[11] .
سخاوت از اخلاق کريمه امام حسن عسکري‏(ع) است. او بخشنده‏ترين مردم زمان خويش بود. هيچ فقير و تهي‏دستي از منزل آن حضرت، دست خالي بر نمي‏گشت. سعي داشت، قبل از آنکه ابراز فقر شود به آنان کمک کند. آن حضرت در بيشتر مناطق اسلامي، وکيلاني تعيين فرمود تا حقوق شرعي را از مردم وصول و به فقيران و درماندگان برسانند و به آنان اجازه داده بود که از آن اموال در راه حل اختلاف ميان مسلمانان و ديگر موارد خير مصرف کنند.[12] .

 

[نورا]

پاسخ : فرزندان امام هادی (ع)

سيد محمد ​

سيد محمد بنابر برخي از منابع، حدود سال 228 ق. متولد شد.[13] بنابراين قول، سيد محمد، فرزند اول امام است؛ ولي طبق برخي روايات سيد محمد فرزند دوم و از امام حسن عسکري‏(ع) کوچکتر بود. علي بن مهزيار نقل مي‏کند: به امام هادي‏(ع) گفتم: اگر شما از دنيا برويد، به چه کسي رجوع کنيم؟
امام فرمود: «عهدي الي الاکبر من ولدي».[14] .
سيد محمد به اندازهاي جليل القدر و عظيم الشأن بوده است که شيعيان خيال مي‏کردند او امام بعدي است. ياران امام هادي‏(ع) نيز درباره امامت وي از امام سؤال مي‏کردند. علي بن عمرو نوفلي مي‏گويد:
همراه ابي الحسن‏(ع) در حياط منزلشان بوديم که پسرش محمد از جلوي ما گذشت. گفتم: فدايت شوم، آيا امام ما بعد از شما اين است؟ امام در جواب من فرمود: نه، امام شما بعد از من، حسن است[15] .

 

[نورا]

پاسخ : فرزندان امام هادی (ع)

علاقه امام به سيد محمد ​

امام هادي‏(ع) و فرزندش امام حسن عسکري‏(ع) به محمد بسيار ابراز علاقه مي‏کردند؛ به طوري که امام براي او مجلس ختم برگزار کرد. جمعي از بني هاشم، از جمله حسن بن حسن افطس نقل کرده‏اند:
روز وفات سيد محمد، به خانه امام هادي‏(ع) رفتيم، مشاهده کرديم که در صحن خانه بساط گسترده‏اند و مردم دور تا دور نشسته‏اند. جمعيت را تخمين زديم، به جز موالي و ساير مردم 150 نفر از آل ابي طالب، بني هاشم و قريش حضور داشتند. ناگهان امام حسن‏(ع) وارد شد و در کنار پدرش ايستاد. ما حضرت را نمي‏شناختيم. پس از ساعتي امام هادي‏(ع) رو به او کرد و فرمود: «يا بني احدث للّه شکرا فقد احدث فيک امرا».
امام حسن‏(ع) گريه کرد و گفت: الحمد للّه رب العالمين، اياه نشکر نعمه علينا و انا للّه و انا اليه راجعون».
پرسيدم: او کيست؟ جواب دادند: حسن‏(ع) فرزند امام علي النقي(ع). در آن وقت بيست ساله به نظر مي‏رسيد، ما فهميديم که پس از پدر، او امام است.[16] .

وفات ​

سيد محمد در سال 252ق. براي زيارت خانه خدا، قصد سفر کرد. هنگامي که به قريه بلد[17] رسيد، مريض شد و درگذشت. شيعيان او را در همانجا دفن کردند.[18] .

 

[نورا]

پاسخ : فرزندان امام هادی (ع)

کرامات ​

کرامات زيادي از اين فرزند بزرگوار امام هادي(ع) ديده شده است، ميرزا حسين نوري در النجم الثاقب مي‏نويسد:
سيد محمد صاحب کرامات متواتر است و حتي نزد اهل سنت هم معروف است. مردم عراق حتي اعراب باديه نشين هم مي‏ترسند به نام او قسم ياد کنند. اگر آنها را به برداشتن مالي متهم کنند، آن را بر مي‏گردانند، ولي به سيد محمد قسم نمي‏خورند؛ زيرا عذاب آن را ديده‏اند.[19] .
تعدادي از علما، درباره کرامات سيد محمد کتاب هايي نوشته‏اند؛ از جمله: رساله‏اي در کرامات سيد محمد بن علي الهادي، تأليف مهدي آل عبد الغفار کشميري. در اينجا به نمونه‏اي از کرامات وي اشاره مي‏شود:
علامه سيد هادي خراساني بجستاني[20] از سيد حسن آل خوجه، از خدام آستانه عسکريين‏(ع)، نقل مي‏کند:
در صحن شريف ابي جعفر سيد محمد نشسته بودم. متوجه شدم شخصي عرب در حالي که يکي از دستهايش را به گردن بسته بود، وارد آستانه شد. نزديک رفتم و از علت مريضي او سؤال کردم. در جوابم گفت: سال گذشته، روزي به منزل خواهرم رفتم. ديدم در حياط، گوسفندي بسته است. خواستم ذبح کنم و بخورم، خواهرم اجازه نداد و گفت: اين گوسفند نذر سيد محمد است. من به حرف او توجه نکردم و آن را ذبح کردم، پس از سه روز آثار شلي در دستم نمايان و روز به روز بدتر شد. من متوجه علت آن نبودم، تا اينکه در اين اواخر متوجه عملم شدم. حالا هم پشيمانم و براي شفا به آستانه سيد محمد آمدم. سپس با همراهان وارد حرم شد و شروع به گريه و زاري کردند. پس از ساعتي ديدم دستش را حرکت مي‏دهد. سجده شکر به جا آورد و نذر کرد هر سال گوسفندي بياورد و به نيت سيد محمد ذبح کند.[21] .

 

[نورا]

پاسخ : فرزندان امام هادی (ع)

حسين ​

درباره حسين بن علي(ع) مطلب زيادي به ما نرسيده است. شيخ عباس قمي مي‏نويسد:
«معروف است که در نزد قبر عسکريين قبور جمله‏اي از سادات عظام است که از جمله آنهاست حسين پسر امام علي نقي(ع) و من بر حال حسين مطلع نشدم، ليکن آنچه به نظرم مي‏رسد آن است که سيد جليل القدر و عظيم الشأن بوده؛ زيرا که من از بعضي روايات استفاده کردم که از مولاي ما حضرت امام حسن عسکري و برادرش حسين بن علي تعبير به سبطين مي‏کردند و تشبيه مي‏کردند اين دو برادر را به دو جدّشان دو سبط پيغمبر اکرم(ص) امام حسن و امام حسين(ع).
و در روايت ابوالطّيب است که صداي حضرت حجّت (صلوات الله عليه) شبيه بود به صداي حسين و در شجرةالاولياء تأليف فقيه، محدّث، و حکيم سيد احمد اردکاني يزدي در ذکر اولاد حضرت امام علي نقي(ع) است که حسين، فرزند آن حضرت، از زهّاد و عباد بود و به امامت برادر خود اعتراف داشت و شايد متتبّع ماهر بيابد غير از آنچه ذکر شد، چيزي که دلالت کند بر جلالتش».[22] .

 

[نورا]

پاسخ : فرزندان امام هادی (ع)

جعفر ​

جعفر در تاريخ، به جعفر کذّاب معروف است. رواياتي هم از اهل بيت(ع) در نکوهش وي وارد شده است. ابن سيابة مي‏گويد:
«هنگامي که مي‏خواست جعفر به دنيا بيايد، در خانه‏ي امام هادي(ع) بودم. ديدم اهل منزل همه خوشحال هستند؛ امّا امام خوشحال نبود. گفتم: اي سيد و آقاي من! چرا به آمدن اين مولود خوشحال نيستيد؟ حضرت فرمود: يهوّن عليک امره فانّه سيضلّ خلقاً کثيراً».[23] .
از برخي روايات استفاده مي‏شود که وي در زمان حيات امام هادي(ع) تلاش مي‏کرد که خود را امام بعد از پدر معرفي کند. احمد بن سعد کوفي مي‏گويد:
«به همراه گروهي از شيعيان نزد امام هادي(ع) رسيديم و از امامت بعد از ايشان سؤال کرديم و گفتيم که برخي مي‏گويند امام بعد از شما، جعفر است و نه حسن.
امام فرمود: [از اين سخن‏] بپرهيزيد، همانا جعفر دشمن من است؛ اگرچه فرزند من است. همچنين او دشمن برادرش حسن است و حسن او امام بعد از من است...».[24] .
همچنين امام هادي(ع) در روايت ديگري مي‏فرمايد:
«از فرزندم جعفر دوري کنيد، آگاه باشيد همانا نسبت او [به من‏]، همچون حام به نوح است».[25] .
همچنين ابوخالد کابلي از امام سجّاد(ع) روايت مي‏کند که رسول گرامي اسلام هنگامي که امامان بعد از خود را معرفي مي‏فرمود، موقع ذکر امام صادق(ع) اين گونه فرمود:
«... جعفر بن محمد که او را صادق مي‏نامند. پس براي پنجمين فرزندش( امام هادي(ع) )هم فرزندي است به نام جعفر که ادّعاي امامت مي‏کند و به خداوند دروغ مي‏بندد! پس او نزد خداوند جعفر کذّاب و افترا زننده به خداوند و مدّعي امري است که اهل آن نيست. همچنين او مخالف پدرش و حاسد برادرش است....».[26] .
سؤال: آيا جعفر به همين وضعيت باقي ماند يا توبه کرد؟
در تاريخ يا در سخنان اهل بيت: چيزي در اين زمينه وارد نشده است. فقط علي علوي عمري در المجدي في الانساب مي‏نويسد:
«قولي هست که او قبل از پدرش برگشت و توبه کرد، ولي پس از شهادت برادرش امام حسن، چون گمان مي‏کرد فرزندي ندارد، ادّعاي امامت بعد از برادرش را کرد و به کذّاب معروف شد».[27] .
احمد بن اسحاق، وکيل امام حسن عسکري(ع) مي‏گويد:
«جعفر کذّاب کتابي نوشته و مدّعي شده بود که در اين کتاب، علم حلال و حرام و همه‏ علوم تا ابد نوشته شده است کتاب را خواندم و دربار آن براي امام زمان(ع) نامهاي نوشتم. حضرت در جواب نوشتند:
«... از عبارت کتاب معلوم است که چه کسي نوشته است. خداوند حق را بر اهل آن حفظ کند! خداوند ابا دارد از اينکه امامت را بين دو برادر، بعد از امام حسن و امام حسين، جمع کند...».[28] .
جعفر در سال 271ق در سامرا، در حالي که 45 سال داشت، مرد. او را در کنار قبر پدرش در سامرا به خاک سپردند.[29] .

 

[نورا]

پاسخ : فرزندان امام هادی (ع)

پي نوشته ها :
[1] الهداية الکبراي، ص 313، س 12.
[2] الارشاد، ص 334.
[3] دلائل الامامة، ص 412.
[4] المناقب، ج 4، ص 402.
[5] الفصول المهمة، ص 283؛ الصواعق المحرقة، ص 207؛ ينابيع المودة، ج 3، ص 129، نور الابصار، ص 337.
[6] عمدة الطالب، ص 179.
[7] بعضي از مورخين روز ولادت آن حضرت را دهم ربيع الثاني، بعضي روز چهاردهم همان ماه و بعضي روزهاي ديگر گفته‏اند؛ ولي مشهور همان روز هشتم ربيع الثاني است. (بحارالانوار، ج 50، ص 235).
[8] الارشاد، ج 2، ص 313؛ بحارالانوار، ج 5، ص 235؛ منتهي الآمال، ج 2، ص 701 و....
[9] اعيان‏الشيعة، ج 2، ص 41.
[10] همان، ج 50، ص 239.
[11] بحارالانوار، ج 50، ص 304؛ اثبات الهداة، محمد بن حسن حر عاملي، ج 3، ص 430.
[12] الامام الحسن العسکري، ص 40؛ مناقب آل ابي‏طالب، ج 4، ص 423.
[13] دايرة المعارف تشيع، ج 3، ص 410.
[14] موسوعة کلمات الامام الهادي، پژوهشکده باقر العلوم، ص 126.
[15] کافي، ج‏1، ص 325.
[16] بحار الانوار، ج 50، ص 245؛ منتهي الآمال، ج 2، ص 688.
[17] هم اکنون شهر بلد در هشتاد کيلومتري بغداد و در مسير بغداد ـ سامرا قرار دارد. اکثر اهالي اين شهر کوچک شيعه هستند و ارادت ويژهاي به سيد محمد عابد دارند.
[18] المجدي، ص130.
[19] ابو جعفر محمد بن علي الهادي، غروي اردوبادي، ص 40.
[20] زندگي اين عالم بزرگوار در گلشن ابرار جلد5، ص329. آمده است.
[21] همان، ص 42.
[22] مفاتيح الجنان، ص 1012.
[23] اکمال الدين و اتمام النعمة، ص 321.
[24] الهداية الکبري، ص 320.
[25] همان، ص 381.
[26] اکمال الدين و اتمام النعمة، ص 219؛ اثبات الهداة، ج 1، ص 275، ح 129.
[27] المجدي في الانساب، ص 130.
[28] الغيبة، شيخ طوسي، ص 287.
[29] همان، ص 84.