مشکلات طریقت!!!
- نویسنده موضوع نورا
- تاریخ شروع
پاسخ : مشکلات طریقت!!!
[h=2][/h]
چه خوش نازی است ناز خوبرویان...
ای عزیز !تا کنون در احوالات خویش این حال را تجربه کرده ای؟ این کلام عارفی چون شیخ محمد بهاری است که از ناز معشوق در گله است :
" خواهی این دم عدل کن خواهی ستم . جهت ، جهت گدایی و التماس است ،شاید در مانده ای را دستگیری فرمایی،چه این بینوای از همه چیز وامانده ،نه روی به در بار جلالت دارد ،نه دست توسلش به دامن کسی رسد ،نه حال تضرع و زاری در وی مانده که مورد ترحم باشد،مات و متحیر ،سرگردان و تنها ،شکسته و عاجز و نالان،گاه پس زانو نشیند ، گاه آه سرد از دل بکشد ، گاه یاد ایام گذشته را می نماید ،خصوصاً ایامی که سر بر آستان می سود،از الطاف گوناگون بهره می برد،کجاست:
آن سمیعی تو و اصغای تو
وان تبسم های جان افزای تو
وان نیوشیدن کم و بیش مرا
عشوه ی جان بد اندیش مرا
قلب های من که آن معلوم تست
بس پذیرفتی تو چون نقد درست
الحاصل ،آن صفات پسندیده و کمالات غیر متناهیه که به یاد افتد آه از نهاد برآید ، اما چه کند : دست ما کوتاه و خرما بر نخیل
ادامه دارد....
[h=2][/h]
ای عزیز !تا کنون در احوالات خویش این حال را تجربه کرده ای؟ این کلام عارفی چون شیخ محمد بهاری است که از ناز معشوق در گله است :
" خواهی این دم عدل کن خواهی ستم . جهت ، جهت گدایی و التماس است ،شاید در مانده ای را دستگیری فرمایی،چه این بینوای از همه چیز وامانده ،نه روی به در بار جلالت دارد ،نه دست توسلش به دامن کسی رسد ،نه حال تضرع و زاری در وی مانده که مورد ترحم باشد،مات و متحیر ،سرگردان و تنها ،شکسته و عاجز و نالان،گاه پس زانو نشیند ، گاه آه سرد از دل بکشد ، گاه یاد ایام گذشته را می نماید ،خصوصاً ایامی که سر بر آستان می سود،از الطاف گوناگون بهره می برد،کجاست:
آن سمیعی تو و اصغای تو
وان تبسم های جان افزای تو
وان نیوشیدن کم و بیش مرا
عشوه ی جان بد اندیش مرا
قلب های من که آن معلوم تست
بس پذیرفتی تو چون نقد درست
الحاصل ،آن صفات پسندیده و کمالات غیر متناهیه که به یاد افتد آه از نهاد برآید ، اما چه کند : دست ما کوتاه و خرما بر نخیل
ادامه دارد....
پاسخ : مشکلات طریقت!!!
-
حال اگر تو به این درد مبتلا گشته ای و گوشه ای از این احوال را چشیده ای باید بدانی که این حال همان گرفتگی دل است که در اصطلاح به آن "قبض "گفته می شود.گویا خداوند سرور باطنی را از قلب بنده اش اخذ کرده و به ملکیت و تصرف خود در آورده است.
نقطه مقابل آن "بسط" یعنی شکفتگی دل است. تحمل قبض بسیار سنگین است ، اما با شناخت صحیح از آن می توانی برکات بسیار عظیمی از آن برگیری .
لذا باید گفت "قبض و بسط "یکی از مهم ترین مراحل طی طریق است ،که خود هم قدم است و هم قدمگاه .پس بر هر اهل دلی است که با این فراز و نشیب راه آشنا شود و گوهر بی نظیر آن را در یابد تا دُر یابد.
در این مقاله ،که با تصرف و تلخیص از کتاب بهار بی باران ، در پیش رو خواهیم داشت سعی می شود به بررسی انواع قبض،محاسن و مخاطرات آن بپردازیم و با کنار هم گذاشتن این مباحث ،راهبردی برای به سلامت گذشتن از این وادی طهارت بدست آوریم.
شستشویی کن و وانگه به خرابات خرام
تا نگردد ز تو این دیر خراب آلوده
پاسخ : مشکلات طریقت!!!
سالک کیست؟
زلفت هزار دل به یکی تار مو ببست
راه هزار چاره گر از چار سو ببست
سالک یعنی راه رونده، یعنی کسی که سلوک می کند ،حرکت می کند و می خواهد از تنگنای وجود خویش خلاص و از انانیت رها شود تا این "خود " بیرون رفته و "خدا " در جای حقیقی اش قرار و آرام گیرد.این کمال برترین گنجینه عالم هستی است که میل و اشتیاق رسیدن به آن در هر دلی روشن نمی شود. هر انسانی در زندگی خود موهبت هایی را خواهد چشید ، اما از این میان عده ای به چشیدن اندک و شنیدن تنها قناعت نمی کنند و خود طالب درگاه می شوند.
آنگاه اگر عزم کرده ای از خود رها شوی و "او " را بیابی ، از آن لحظه ای که این "من" را در مقابل خود نشاندی و با کمال جدیت بر هوی و هوسش پا گذاردی،سر از مهار زدی و مرعوبش نشدی ، نام مجاهد بر تو گذاشته خواهد شد و "طوبی لک " که شامل این خطاب پروردگار خواهی شد:
والذین جاهدوا فینا لنهدینّهم سبلنا 1
وکسانی که مجاهده کردند در (راه)ما هرآیینه هدایت کنیم به راهمان
پس اگر در این مجاهده خسته نشدی ،بشارت مؤکد که "لنهدینهم "از آن تو خواهد بود.یکی ازاین مخاطرات،امتحان های "قبض و بسط "دل در امور معنوی است که فرمود:
ما من قبض و لا بسط الا ولله فیه المنّ و الابتلاء2
هیچ قبض و بسطی نیست مگر آنکه در آن از جانب خدا منت و ابتلایی است.
1-عنکبوت 69
2-توحید صدوق ،باب 57 ص 354
سالک کیست؟
راه هزار چاره گر از چار سو ببست
سالک یعنی راه رونده، یعنی کسی که سلوک می کند ،حرکت می کند و می خواهد از تنگنای وجود خویش خلاص و از انانیت رها شود تا این "خود " بیرون رفته و "خدا " در جای حقیقی اش قرار و آرام گیرد.این کمال برترین گنجینه عالم هستی است که میل و اشتیاق رسیدن به آن در هر دلی روشن نمی شود. هر انسانی در زندگی خود موهبت هایی را خواهد چشید ، اما از این میان عده ای به چشیدن اندک و شنیدن تنها قناعت نمی کنند و خود طالب درگاه می شوند.
آنگاه اگر عزم کرده ای از خود رها شوی و "او " را بیابی ، از آن لحظه ای که این "من" را در مقابل خود نشاندی و با کمال جدیت بر هوی و هوسش پا گذاردی،سر از مهار زدی و مرعوبش نشدی ، نام مجاهد بر تو گذاشته خواهد شد و "طوبی لک " که شامل این خطاب پروردگار خواهی شد:
والذین جاهدوا فینا لنهدینّهم سبلنا 1
وکسانی که مجاهده کردند در (راه)ما هرآیینه هدایت کنیم به راهمان
پس اگر در این مجاهده خسته نشدی ،بشارت مؤکد که "لنهدینهم "از آن تو خواهد بود.یکی ازاین مخاطرات،امتحان های "قبض و بسط "دل در امور معنوی است که فرمود:
ما من قبض و لا بسط الا ولله فیه المنّ و الابتلاء2
هیچ قبض و بسطی نیست مگر آنکه در آن از جانب خدا منت و ابتلایی است.
1-عنکبوت 69
2-توحید صدوق ،باب 57 ص 354
پاسخ : مشکلات طریقت!!!
[h=2][/h]
مشخصات قبض
اولاً قبض از اولین و شاید طولانی ترین مراحل سلوک است که با گذر از آن مدارج کمال طی می شود و یکی از امتحانهای الهی است در مسیر سالکان.در این میان چه کسانی سر افرازند؟
الذین قالو ربّناالله وثمّ استقاموا 1
آنهایی که گفتند رب ما الله است و سپس استقامت (برلوازم این گفته)کردند.
ثانیاً مسبوق به بسط است ،یعنی سالک تجربه چشیدن یک لذت معنوی را پشت سر گذاشته و در حال قبض تنها خاطره ی آن را به همراه دارد و در حسرت آن تلاش می کند تامانع و سد راه را از میان بردارد.
ثالثاً ویژگی راه رهروان الی الله است، یعنی کسانی که نه در توهم و خیال ،بلکه با عزم استوار در حال سلوک و حرکت اند،چه کسانی که در اغازند و چه کسانی که مدتی طی طریق کرده و تازیانه های سلوک را چشیده اند.
شیخ شهاب الدین سهروردی می گوید:
قبض و یسط را موسمی است معلوم و ..... وقت آن در اوایل محبت خاص بود...و آنچه در مقام محبت عام باشد ،به حکم ایمان ،نه قبض و بسط بود بلکه خوف و رجا است و شباهتی به آن دارد،و لکن غمی به سالک رسد پندارد که قبض است و یا نفس او اهتزازی نماید و او پندارد که بسط است. سالک چون ترقی کند از محبت عام به محبت خاص ،قبض و بسط ظاهر شود.
1-سوره احقاف 13
[h=2][/h]
اولاً قبض از اولین و شاید طولانی ترین مراحل سلوک است که با گذر از آن مدارج کمال طی می شود و یکی از امتحانهای الهی است در مسیر سالکان.در این میان چه کسانی سر افرازند؟
الذین قالو ربّناالله وثمّ استقاموا 1
آنهایی که گفتند رب ما الله است و سپس استقامت (برلوازم این گفته)کردند.
ثانیاً مسبوق به بسط است ،یعنی سالک تجربه چشیدن یک لذت معنوی را پشت سر گذاشته و در حال قبض تنها خاطره ی آن را به همراه دارد و در حسرت آن تلاش می کند تامانع و سد راه را از میان بردارد.
ثالثاً ویژگی راه رهروان الی الله است، یعنی کسانی که نه در توهم و خیال ،بلکه با عزم استوار در حال سلوک و حرکت اند،چه کسانی که در اغازند و چه کسانی که مدتی طی طریق کرده و تازیانه های سلوک را چشیده اند.
شیخ شهاب الدین سهروردی می گوید:
قبض و یسط را موسمی است معلوم و ..... وقت آن در اوایل محبت خاص بود...و آنچه در مقام محبت عام باشد ،به حکم ایمان ،نه قبض و بسط بود بلکه خوف و رجا است و شباهتی به آن دارد،و لکن غمی به سالک رسد پندارد که قبض است و یا نفس او اهتزازی نماید و او پندارد که بسط است. سالک چون ترقی کند از محبت عام به محبت خاص ،قبض و بسط ظاهر شود.
1-سوره احقاف 13
پاسخ : مشکلات طریقت!!!
[h=2][/h]
مشخصات قبض (ادامه)
رابعاًطیفی است ،یعنی هر مرتبه ای قبض مقام و شأن خود را دارد. سالکی که در آغاز سفر است ،عارفی که به مقصد نزدیک است و واصلی که مستغرق حضرت دوست است، هر کدام قبض و بسطی به فرا خور حال و مقامشان دارند. از یک نوع نیستند ولی از یک مقوله هستند.این مراتب هرکدام به لطافت وجودی آن موجود مربوط است .
هر بسطی را ،قبضی است لطیف تر برای لطافت بالاتر و کسی چه می داند که رسول خدا آن گاه که نزول جبرئیل به تأخیر می افتاد به چه حالی می ماند؟
در ادعیه که زبان ناز و نیاز ائمه با خداست نیز به وضوح این تغییر و تحول زبان گفتگو دیده می شود. هر چند قبض و بسط آنان که رزق و روزی انسانها به واسطه ی خود آنان تقسیم می شود ف حتی برای قدَر ترین عارفان و واصلان قابل درک و با قبض انها قابل قیاس نیست و متناسب با تجلی اسماء جمال و جلال الهی بر قلوب آنهاست.
گاهی زبان داعی در حالت انس و نزدیکی است و می فرماید:
الهی من ذا الذی ذاق حلاوت محبتک فرام منک بدلا 1
و گاهی در حالت هیبت و خوف می فرماید :
فمن یکون اسوء حالاً منّی؟ 2
یک سالک با تأمّل در زبان گفتگوی معصوم با معشوق می تواند بیاموزد در هر حالی که باشد چگونه می تواند با خداوند گفتگو کند و درمان قرار و بی قراری های خود را بیابد.
1-مناجات المحبین از خمس عشر (مفاتیح الجنان)
2-دعای ابو حمزه ثمالی(مفاتیح الجنان)
[h=2][/h]
مشخصات قبض (ادامه)
رابعاًطیفی است ،یعنی هر مرتبه ای قبض مقام و شأن خود را دارد. سالکی که در آغاز سفر است ،عارفی که به مقصد نزدیک است و واصلی که مستغرق حضرت دوست است، هر کدام قبض و بسطی به فرا خور حال و مقامشان دارند. از یک نوع نیستند ولی از یک مقوله هستند.این مراتب هرکدام به لطافت وجودی آن موجود مربوط است .
هر بسطی را ،قبضی است لطیف تر برای لطافت بالاتر و کسی چه می داند که رسول خدا آن گاه که نزول جبرئیل به تأخیر می افتاد به چه حالی می ماند؟
در ادعیه که زبان ناز و نیاز ائمه با خداست نیز به وضوح این تغییر و تحول زبان گفتگو دیده می شود. هر چند قبض و بسط آنان که رزق و روزی انسانها به واسطه ی خود آنان تقسیم می شود ف حتی برای قدَر ترین عارفان و واصلان قابل درک و با قبض انها قابل قیاس نیست و متناسب با تجلی اسماء جمال و جلال الهی بر قلوب آنهاست.
گاهی زبان داعی در حالت انس و نزدیکی است و می فرماید:
الهی من ذا الذی ذاق حلاوت محبتک فرام منک بدلا 1
و گاهی در حالت هیبت و خوف می فرماید :
فمن یکون اسوء حالاً منّی؟ 2
یک سالک با تأمّل در زبان گفتگوی معصوم با معشوق می تواند بیاموزد در هر حالی که باشد چگونه می تواند با خداوند گفتگو کند و درمان قرار و بی قراری های خود را بیابد.
1-مناجات المحبین از خمس عشر (مفاتیح الجنان)
2-دعای ابو حمزه ثمالی(مفاتیح الجنان)
پاسخ : مشکلات طریقت!!!
[h=2][/h]
اقسام قبض
پیامبر (ص) می فرماید:
قلب المؤمن بین الاصبعین من اصابع الرحمن1
قلب مؤمن میان دو انگشت خدای رحمان است.
اهل دل "اصبعین" یعنی دو انگشت را تعبیر کرده اند به صفات جمال و جلال الهی و احوالات قبض و بسط سالک.
دیده و دل هست بین اصبعین
چون قلم در دست کاتب ای حسین
اصبع لطف است و قهر و در میان
کلک دل با قبض و بسطی زین بنان
ای قلم بنگر گر اجلالیستی
در میان اصبعین کیستی
پس ای عزیز!چشم و دلت را ببین که در میان انگشت لطف و قهر الهی است.گاه دچار فراخی و شکفتگی می شود و گاه دچار ملال و گرفتگی. اگر باور کنی او مقلب القلوب و محول الحال است ،در این جزر و مدها که ترا بالا و پایین می برد خود را به او می سپاری و آن گونه که شأن بندگی است عمل می کنی.
[h=2][/h]
پیامبر (ص) می فرماید:
قلب المؤمن بین الاصبعین من اصابع الرحمن1
قلب مؤمن میان دو انگشت خدای رحمان است.
اهل دل "اصبعین" یعنی دو انگشت را تعبیر کرده اند به صفات جمال و جلال الهی و احوالات قبض و بسط سالک.
دیده و دل هست بین اصبعین
چون قلم در دست کاتب ای حسین
اصبع لطف است و قهر و در میان
کلک دل با قبض و بسطی زین بنان
ای قلم بنگر گر اجلالیستی
در میان اصبعین کیستی
پس ای عزیز!چشم و دلت را ببین که در میان انگشت لطف و قهر الهی است.گاه دچار فراخی و شکفتگی می شود و گاه دچار ملال و گرفتگی. اگر باور کنی او مقلب القلوب و محول الحال است ،در این جزر و مدها که ترا بالا و پایین می برد خود را به او می سپاری و آن گونه که شأن بندگی است عمل می کنی.
درک این که این قبض و بسط، قهر و فراموشی خدا نیست ،بلکه میدان رشد و حرکت است سبب می شود تو با شرح صدر و استقامت این را بگذرانی.
پاسخ : مشکلات طریقت!!!
1- قبض تنبیهی
قال ابی جعفر (ع):ان العبد لیذنب الذنب فیزوی عنه الرزق 1
همانا بنده مرتکب گناه می شود و روزی از او بر کنار می گردد.
قبض غیرت الهی است که با گرفتن حالات و رزق های معنوی ، بنده را متوجه خطا و اشتباه خود می کند تا غیر بسوزد و نابود شود . پس بدان زمانی که گناه ،خطا یا معصیتی انجام داده باشی ممکن است خدا تو را با قبض تأدیب و تنبیه کند.
البته این را کسی درک می کند که تزکیه را آغاز کرده و قدم در راه کمال گذاشته باشد.چرا که تا وقتی که گناه بر گناه در قلب آدم سنگینی می کند ،اثر لکه ی ظلمانی که بر آن افزوده می شود مشهود نخواهد بود.
نکته:
درک قبض خود نشانه رشد و حرکت است و شکر می طلبد ،لذا هر دلی سزاوار درک آن نیست.پس این نوع قبض ناشی از عمل خود آدمی است ، "ما اصابک من سیئة فمن نفسک " 2 خدا با لطف خفی پنهان در قهرش با تأدیب بنده او را از تکرار بر حذر می دارد.
1- اصول کافی
2-نساء 79
قال ابی جعفر (ع):ان العبد لیذنب الذنب فیزوی عنه الرزق 1
همانا بنده مرتکب گناه می شود و روزی از او بر کنار می گردد.
قبض غیرت الهی است که با گرفتن حالات و رزق های معنوی ، بنده را متوجه خطا و اشتباه خود می کند تا غیر بسوزد و نابود شود . پس بدان زمانی که گناه ،خطا یا معصیتی انجام داده باشی ممکن است خدا تو را با قبض تأدیب و تنبیه کند.
البته این را کسی درک می کند که تزکیه را آغاز کرده و قدم در راه کمال گذاشته باشد.چرا که تا وقتی که گناه بر گناه در قلب آدم سنگینی می کند ،اثر لکه ی ظلمانی که بر آن افزوده می شود مشهود نخواهد بود.
نکته:
درک قبض خود نشانه رشد و حرکت است و شکر می طلبد ،لذا هر دلی سزاوار درک آن نیست.پس این نوع قبض ناشی از عمل خود آدمی است ، "ما اصابک من سیئة فمن نفسک " 2 خدا با لطف خفی پنهان در قهرش با تأدیب بنده او را از تکرار بر حذر می دارد.
1- اصول کافی
2-نساء 79
پاسخ : مشکلات طریقت!!!
[h=2][/h]
تقسیم قبض تنبیهی :
1- بر حسب زمان : جزئی و کلی
2- بر حسب نوع : حالی (باطنی) و فعلی (ظاهری)
3- بر حسب علت :معلوم و مجهول
1-جزئی و کلی
اگرقبض و گرفتگی به تو روی آورد ،ممکن است که چند ساعت و یا چند روز بیشتر طول نکشد ،در این صورت قبض تنبیهی تو جزئی است. اما اگر چند ماه و یا چند سال ! طول بکشد قبض کلی است و البته پناه بر خدا شاید انسان مرتکب گناهی شود و یک عمر خویش را بسوزاند.
پس به حسب زمان قبض یا جزئی است یا کلی.
[h=2][/h]
1- بر حسب زمان : جزئی و کلی
2- بر حسب نوع : حالی (باطنی) و فعلی (ظاهری)
3- بر حسب علت :معلوم و مجهول
1-جزئی و کلی
اگرقبض و گرفتگی به تو روی آورد ،ممکن است که چند ساعت و یا چند روز بیشتر طول نکشد ،در این صورت قبض تنبیهی تو جزئی است. اما اگر چند ماه و یا چند سال ! طول بکشد قبض کلی است و البته پناه بر خدا شاید انسان مرتکب گناهی شود و یک عمر خویش را بسوزاند.
پس به حسب زمان قبض یا جزئی است یا کلی.