سامرا
سامرا شهر امام زمان، جایگاه ضریح مقدس عسکریین و آرامگاه امام هادی و امام حسن عسکری(ع). مدفن سیده حکیمه خاتون دختر امام جواد(ع) و تنها شاهد ولادت امام مهدی و مدفن نرجس خاتون همسر امام حسن عسکری(ع) و مادر بزرگوار حضرت مهدی.
طلوع سامرا چه خواستنی است! با این دیار غربت نیستی. خود را انگار از اهل آن می دانی گویی وطن توست اینجا!
درست فهمیده ای این جا سرزمین پدری توست و تویی که خاک نشین یتیمی اویی. می بینی که آب و هوای این شهر چقدر به تو می سازد و چقدر تسلیت می دهد.
می روی و از کوی و برزن ها می گذری به حرم و بر در سرسرای او. این جا را دیگر یقین داری که گذرگاه اوست و او به پدرش، مادرش و عمه اش سر می زند. او حتماً این جا نفس کشیده است.
این دیوارهای غربت گرفته، این چلچراغ آویخته، این سر در رنگ و رو رفته، همه و همه او را می شناسد و او را بارها دیده اند و به او سلام گفته اند.
هنگامی که از روضه منور بیرون می زنی دست به دیوار می کشی و گرد گرفتگی اش را می بینی. انگشت اشاره را قلم می کنی و بر دیوار برای ملک نقاله وصیتی می نگاری:
مرهمی بر قلب صد چاکم کنید
گوشه ای در سامره خاکم کنید
سرداب مقدّس
بر توست که با زحمت خود را به این مکان شریف برسانی و با سوز دل و حضور قلب در آن بنگری، اذن دخول بگیری و سلامش کنی چرا که این جا خانه سه امام بوده و محل راز و نیاز، و آخرین دیدار که او را پس پرده غیبت کشاند و ما را به فراق.
سکوت سرداب را بانگ دعایی شکسته است حاجتی به چراغ نیست، صدا، صدای آشناست. او دارد برای من و توی بی خبر استغفار می کند. ما او را به فراموشی کشانده ایم، او یادمان هست و در رعایت حال ما اهمال نمی کند. وای بر ما! چگونه او همه اش حرص ما را می خورد و ما بی خیال در تن پروری خویش دفن شده ایم؟! چگونه او ثواب صبوری اش را نثار ما می کند، آن وقت ما جای این که باری از دوشش برداریم، دایم به غم هایش می افزاییم؟! چقدر از اهل سماوات به خاطر ما شرمگین شود؟ چقدر آستین به دهان بگیرد و آرام بگرید؟!
از این پله ها با صبوری پایین برو و همة ادبی را که تا امروز ذخیره کرده ای ارزانی او کن!
همة مهری را که اندوخته ای رونما و احساست را به زبان بیاور.
مولای من اگر روزگار درخشان تو را دریابم و نشانه های آشکار تو را درک کنم در آن حال بنده حلقه به گوش ات خواهم بود و امید دارم در پیش پای تو جان دهم و رستگار شوم.
(زیارت امام عصر در سرداب)
مسجد کوفه
این جا مسجد کوفه است. یکی از چهار مسجدی که برای کسب فیض و بهره گیری معنوی سزاوار است، به آن جا بار سفر بست و نماز مسافر را شکسته یا تمام خواند. این جا محل اقامه نماز پیامبران الهی است و نماز فریضه در آن با حج پذیرفته شده برابری می کند.
و تو به یاد فرق شکافته امیرالمؤمنین در محراب به امید ظهور فرزندش نماز را اقامه می کنی.
و به یاد او در مصلای عصر ظهورش دست به دعا برمی داری. گرچه هوای این شهر بوی بی وفایی می دهد، اما در گوشه گوشة این مسجد مقاماتی است که تو در کنار هر یک دو رکعت نماز می گذاری و یاد یار را زمزمه می کنی. این جا مقام توبه آدم است و مصلای ابراهیم و ... محراب و محلّ نیایش علی.
مسجد سهله
در آن منطقه بعد از مسجد کوفه، مسجدی است بلند مرتبه که فضیلت دو رکعت نماز در آن برابر افزایش دو سال بر عمر گرانمایه است. نفخه صور از آن جاست و از اطراف آن مسجد هفتاد هزار نفر محشور شده و بدون حساب وارد بهشت می شوند. خداوند هیچ پیامبری را نفرستاد مگر این که در آن نماز گذارد و در آن جا سنگی است که صورت های همه پیامبران در آن نقش بسته است. و هر کس که در آن جا از خدا امان بخواهد خدا از آن چه که می ترسد در امانش می دارد. شب و روزی نیست که فرشتگان به زیارت آن جا نیایند و عبادت پروردگار ننمایند. آیا می دانی که این جا وادی محبوب است.
چهل شب چهارشنبه رمزی است میان او و دلشدگانش. بسیارند آنان که با این چله نشینی او را به دست آورده اند و با این بیتوته و دلباختگی بالاخره در آغوش او اطراق کرده اند. وقتی آمد، این جا خانه او خواهد شد، خانه ای که صحنش معبد خضر و ادریس و ابراهیم است و اندرونش مقام و مسجد او.
و اگر چه کف این خانه از خاک باشد و سنگی و زینتی زیورش نشده باشد ولی با همه سادگی اش آن قدر آسمانی است که تو، پا برهنه می کنی تا به این زمین آشنا شود!
و چقدر مشتاقی که رویش غلت بزنی و خاک خورده بیت او شوی. قلبت را این جا پهن کن و خواستی برگردی برش ندار! شاید روزی فرش زیر پای او شود...
وادی السلام
قبرستانی است در شهر نجف اشرف، محل آمد و شد ارواح پاکان و عرش نشینان. وجود قبر دو پیامبر هود و صالح گواهی بر قدمت آن دارد.
این جا گورستان نیست و نورستان است. نورستانی که استغاثه افروخته! و تو اگر درمانده ای مقام او خوش مکانی است. برای عرض حال ناخوشت، برای گفتن این که داغان شده ای، خرد شده ای ، پوشیده ای! باید برای غربت او نالید، برای شکایت این که از نارفیقان عقب مانده ای و دلت پر می زند برای یک قطره شفقت فراموش شده! این جا جای ابراز این زخم هاست! همه را نثار قدومش کنی. که در اینجا مقامی است به نام او.
این جا گورستان نیست، نورستان است و هرگز از او بعید نیست یک شبه همة این لیالی ظلمانی تو را منور کند...
مسجد جمکران
در فراسوی این دیار در نزدیکی شهر قم مسجدی است که به دستور امام زمان و «توسط حسن بن مثله جمکرانی» ساخته شده است و او ما را به سوی خود فرا می خواند و می گوید که این جا را گرامی دارید که زمین شریفی است. خداوند آن را از سایر زمین ها برگزیده و به آن امتیاز داده است.
هر روز که این تن خرد و خسته را به دوش می کشی و به کوچه و بازار می بری، وقتی باز می گردی انبوهی از دود آلودگی به سر و صورتت نشسته. نمی دانی این دردها را کجا معالجه کنی و کدام طبیب دارویی به تو می دهد که به دردت بخورد! این بی نشانی او تو را فرسوده است. تنها او درد آشنای توست و نه هیچ کس دیگر!
اما تو می خواهی به کجا بروی و حرف هایت را بزنی؟ کدام در است که نیمه شب به رویت گشوده شود و تو را مزاحم نداند؟من راهش را بلدم او در بیابانی برایت معبدی ساخته تا دستان نرمش را دور از دسترس ندانی و برای نجوا با او سرگردان نشود... «ایّاک نعبد و ایاک نستعین» و اگر جز خدا و ولیش به استعانت دیگری مطمئن باشی محکومی به شکست.
قصه کمان قامتی را باید در حریم غریم گفت، غریمی که غرامت دیده است از رنج های سابقه دار!
سیمرغ تو بر قله قاف نیست، همین نزدیکی هاست! به آسمان ها نرفته فقط نشانی آشیانش معلوم نیست! پس او را بخوان به گفت وگوی خودمانی، اکنون که درمعبد موعودیانی!
حج
حج یعنی پا نهادن در مخاطره ای بزرگ یعنی به پیکار رفتن با آلایش ها، یعنی کندن از ظواهر یعنی رجوع به درون...
همه زینت ها و زیورها را دور می ریزی و خودت را پنهان می کنی میان معصومیت احرام. این جا باید پایان همه تباهی ها باشد و ابتدای زیبایی ها. این جا باید سکوی پرواز به ملکوت باشد و فرودگان عادت خاک! و همه این ها مگر بدونزانو زدن در پیشگاه حجت خدا تحقق می یابد؟ حجتی که حال و هوای او را نداشته باشد حج جاهلی است.
وقتی این جامه به بر می کنی انگار بال درآورده ای، می خواهی تا دوباره به دام نیفتاده ای هر طور که شده خودت را به او برسانی و بگویی چقدر دوستش داری! بگویی کاری کند تو همیشه محرم میقاتش باشی و محرم میعادش. عشق را با او وعده کنی و اشتیاق را معاهده بندی.
مطمئنی به گفته نایب او که سوگند خورده، او هر سال به حج مشرف می شود و مردمان رؤیتش می کنند. «اما یرونه و لا یعرفونه؛ او را می بینند ولی نم شناسند» ولی با همین یک حرف ماتم گرفته ای که او مرئی باشد اما ناشناس! و تویی که همه این سفر را به خاطر او آمده ای و از شناسایی اش محروم بمانی...
اگر به طواف می روی به گرد وجود او می گردی و اگر حجر را می بوسی زبان حال توست برای لحظه دیدار.
و عرفات وادی دل سوختگان آفتاب وجودش که این جا و آن جایش را پرپر می زنی و «تمام الحج لقاء الامام کمال حج، دیدار امام»1
و خوشا به حالت اگر لقای او را دریابی که دُر یافته ای.
پی نوشت:
1. کلینی، کافی، ج1.
سامرا شهر امام زمان، جایگاه ضریح مقدس عسکریین و آرامگاه امام هادی و امام حسن عسکری(ع). مدفن سیده حکیمه خاتون دختر امام جواد(ع) و تنها شاهد ولادت امام مهدی و مدفن نرجس خاتون همسر امام حسن عسکری(ع) و مادر بزرگوار حضرت مهدی.
طلوع سامرا چه خواستنی است! با این دیار غربت نیستی. خود را انگار از اهل آن می دانی گویی وطن توست اینجا!
درست فهمیده ای این جا سرزمین پدری توست و تویی که خاک نشین یتیمی اویی. می بینی که آب و هوای این شهر چقدر به تو می سازد و چقدر تسلیت می دهد.
می روی و از کوی و برزن ها می گذری به حرم و بر در سرسرای او. این جا را دیگر یقین داری که گذرگاه اوست و او به پدرش، مادرش و عمه اش سر می زند. او حتماً این جا نفس کشیده است.
این دیوارهای غربت گرفته، این چلچراغ آویخته، این سر در رنگ و رو رفته، همه و همه او را می شناسد و او را بارها دیده اند و به او سلام گفته اند.
هنگامی که از روضه منور بیرون می زنی دست به دیوار می کشی و گرد گرفتگی اش را می بینی. انگشت اشاره را قلم می کنی و بر دیوار برای ملک نقاله وصیتی می نگاری:
مرهمی بر قلب صد چاکم کنید
گوشه ای در سامره خاکم کنید
سرداب مقدّس
بر توست که با زحمت خود را به این مکان شریف برسانی و با سوز دل و حضور قلب در آن بنگری، اذن دخول بگیری و سلامش کنی چرا که این جا خانه سه امام بوده و محل راز و نیاز، و آخرین دیدار که او را پس پرده غیبت کشاند و ما را به فراق.
سکوت سرداب را بانگ دعایی شکسته است حاجتی به چراغ نیست، صدا، صدای آشناست. او دارد برای من و توی بی خبر استغفار می کند. ما او را به فراموشی کشانده ایم، او یادمان هست و در رعایت حال ما اهمال نمی کند. وای بر ما! چگونه او همه اش حرص ما را می خورد و ما بی خیال در تن پروری خویش دفن شده ایم؟! چگونه او ثواب صبوری اش را نثار ما می کند، آن وقت ما جای این که باری از دوشش برداریم، دایم به غم هایش می افزاییم؟! چقدر از اهل سماوات به خاطر ما شرمگین شود؟ چقدر آستین به دهان بگیرد و آرام بگرید؟!
از این پله ها با صبوری پایین برو و همة ادبی را که تا امروز ذخیره کرده ای ارزانی او کن!
همة مهری را که اندوخته ای رونما و احساست را به زبان بیاور.
مولای من اگر روزگار درخشان تو را دریابم و نشانه های آشکار تو را درک کنم در آن حال بنده حلقه به گوش ات خواهم بود و امید دارم در پیش پای تو جان دهم و رستگار شوم.
(زیارت امام عصر در سرداب)
مسجد کوفه
این جا مسجد کوفه است. یکی از چهار مسجدی که برای کسب فیض و بهره گیری معنوی سزاوار است، به آن جا بار سفر بست و نماز مسافر را شکسته یا تمام خواند. این جا محل اقامه نماز پیامبران الهی است و نماز فریضه در آن با حج پذیرفته شده برابری می کند.
و تو به یاد فرق شکافته امیرالمؤمنین در محراب به امید ظهور فرزندش نماز را اقامه می کنی.
و به یاد او در مصلای عصر ظهورش دست به دعا برمی داری. گرچه هوای این شهر بوی بی وفایی می دهد، اما در گوشه گوشة این مسجد مقاماتی است که تو در کنار هر یک دو رکعت نماز می گذاری و یاد یار را زمزمه می کنی. این جا مقام توبه آدم است و مصلای ابراهیم و ... محراب و محلّ نیایش علی.
مسجد سهله
در آن منطقه بعد از مسجد کوفه، مسجدی است بلند مرتبه که فضیلت دو رکعت نماز در آن برابر افزایش دو سال بر عمر گرانمایه است. نفخه صور از آن جاست و از اطراف آن مسجد هفتاد هزار نفر محشور شده و بدون حساب وارد بهشت می شوند. خداوند هیچ پیامبری را نفرستاد مگر این که در آن نماز گذارد و در آن جا سنگی است که صورت های همه پیامبران در آن نقش بسته است. و هر کس که در آن جا از خدا امان بخواهد خدا از آن چه که می ترسد در امانش می دارد. شب و روزی نیست که فرشتگان به زیارت آن جا نیایند و عبادت پروردگار ننمایند. آیا می دانی که این جا وادی محبوب است.
چهل شب چهارشنبه رمزی است میان او و دلشدگانش. بسیارند آنان که با این چله نشینی او را به دست آورده اند و با این بیتوته و دلباختگی بالاخره در آغوش او اطراق کرده اند. وقتی آمد، این جا خانه او خواهد شد، خانه ای که صحنش معبد خضر و ادریس و ابراهیم است و اندرونش مقام و مسجد او.
و اگر چه کف این خانه از خاک باشد و سنگی و زینتی زیورش نشده باشد ولی با همه سادگی اش آن قدر آسمانی است که تو، پا برهنه می کنی تا به این زمین آشنا شود!
و چقدر مشتاقی که رویش غلت بزنی و خاک خورده بیت او شوی. قلبت را این جا پهن کن و خواستی برگردی برش ندار! شاید روزی فرش زیر پای او شود...
وادی السلام
قبرستانی است در شهر نجف اشرف، محل آمد و شد ارواح پاکان و عرش نشینان. وجود قبر دو پیامبر هود و صالح گواهی بر قدمت آن دارد.
این جا گورستان نیست و نورستان است. نورستانی که استغاثه افروخته! و تو اگر درمانده ای مقام او خوش مکانی است. برای عرض حال ناخوشت، برای گفتن این که داغان شده ای، خرد شده ای ، پوشیده ای! باید برای غربت او نالید، برای شکایت این که از نارفیقان عقب مانده ای و دلت پر می زند برای یک قطره شفقت فراموش شده! این جا جای ابراز این زخم هاست! همه را نثار قدومش کنی. که در اینجا مقامی است به نام او.
این جا گورستان نیست، نورستان است و هرگز از او بعید نیست یک شبه همة این لیالی ظلمانی تو را منور کند...
مسجد جمکران
در فراسوی این دیار در نزدیکی شهر قم مسجدی است که به دستور امام زمان و «توسط حسن بن مثله جمکرانی» ساخته شده است و او ما را به سوی خود فرا می خواند و می گوید که این جا را گرامی دارید که زمین شریفی است. خداوند آن را از سایر زمین ها برگزیده و به آن امتیاز داده است.
هر روز که این تن خرد و خسته را به دوش می کشی و به کوچه و بازار می بری، وقتی باز می گردی انبوهی از دود آلودگی به سر و صورتت نشسته. نمی دانی این دردها را کجا معالجه کنی و کدام طبیب دارویی به تو می دهد که به دردت بخورد! این بی نشانی او تو را فرسوده است. تنها او درد آشنای توست و نه هیچ کس دیگر!
اما تو می خواهی به کجا بروی و حرف هایت را بزنی؟ کدام در است که نیمه شب به رویت گشوده شود و تو را مزاحم نداند؟من راهش را بلدم او در بیابانی برایت معبدی ساخته تا دستان نرمش را دور از دسترس ندانی و برای نجوا با او سرگردان نشود... «ایّاک نعبد و ایاک نستعین» و اگر جز خدا و ولیش به استعانت دیگری مطمئن باشی محکومی به شکست.
قصه کمان قامتی را باید در حریم غریم گفت، غریمی که غرامت دیده است از رنج های سابقه دار!
سیمرغ تو بر قله قاف نیست، همین نزدیکی هاست! به آسمان ها نرفته فقط نشانی آشیانش معلوم نیست! پس او را بخوان به گفت وگوی خودمانی، اکنون که درمعبد موعودیانی!
حج
حج یعنی پا نهادن در مخاطره ای بزرگ یعنی به پیکار رفتن با آلایش ها، یعنی کندن از ظواهر یعنی رجوع به درون...
همه زینت ها و زیورها را دور می ریزی و خودت را پنهان می کنی میان معصومیت احرام. این جا باید پایان همه تباهی ها باشد و ابتدای زیبایی ها. این جا باید سکوی پرواز به ملکوت باشد و فرودگان عادت خاک! و همه این ها مگر بدونزانو زدن در پیشگاه حجت خدا تحقق می یابد؟ حجتی که حال و هوای او را نداشته باشد حج جاهلی است.
وقتی این جامه به بر می کنی انگار بال درآورده ای، می خواهی تا دوباره به دام نیفتاده ای هر طور که شده خودت را به او برسانی و بگویی چقدر دوستش داری! بگویی کاری کند تو همیشه محرم میقاتش باشی و محرم میعادش. عشق را با او وعده کنی و اشتیاق را معاهده بندی.
مطمئنی به گفته نایب او که سوگند خورده، او هر سال به حج مشرف می شود و مردمان رؤیتش می کنند. «اما یرونه و لا یعرفونه؛ او را می بینند ولی نم شناسند» ولی با همین یک حرف ماتم گرفته ای که او مرئی باشد اما ناشناس! و تویی که همه این سفر را به خاطر او آمده ای و از شناسایی اش محروم بمانی...
اگر به طواف می روی به گرد وجود او می گردی و اگر حجر را می بوسی زبان حال توست برای لحظه دیدار.
و عرفات وادی دل سوختگان آفتاب وجودش که این جا و آن جایش را پرپر می زنی و «تمام الحج لقاء الامام کمال حج، دیدار امام»1
و خوشا به حالت اگر لقای او را دریابی که دُر یافته ای.
پی نوشت:
1. کلینی، کافی، ج1.