استئوپروز یا پوکی استخوان شایعترین بیماری متابولیک استخوان است. از آنجائی که بافت استخوان کاملا“ بافتی زنده است و بطور دائم در حال تغییر و تحول و نو شدن است. بنابراین باید مواد مغذی و آلی مورد نیاز بافت استخوانی در بدن موجود باشد.
جلوگیری از ابتلا به پوکی استخوان
مقالات پزشکی و بهداشتی - جلوگیری از ابتلا به پوکی استخوان
به گزارش سلامت نیوز به نقل از به سایت ایران گرچه روند ایجاد استئوپروز مرتبط با وضعیت فیزیولوژیک است و بیماری مولتی فاکتوریال است ولی وضعیت تغذیه ای فرد بسیار بر روند تسریع آن تاثیر دارد. مهمترین عوامل تغذیه ای موثر عبارت است از:
رژیم غذایی
کم کلسیم، کمبود ویتامین D، برنامه غذایی پر پروتئین و پر نمک، مصرف الکل و سیگار، مصرف زیاد قهوه.
خانم دکتر شیخ الاسلام طی یادداشتی اطلاعاتی در زمینه عوامل تغذیه ای ارائه کرده که در زیر به آن اشاره گردیده است .
کلسیم:
استخوانها بعنوان منبع ذخیره ای برای کلسیم و فسفر عمل کرده، در موارد لزوم کمبودهای غذایی را جبران می کنند. در موارد دریافت کم کلسیم، برای حفظ کلسیم پلاسما و عدم اختلال عمل بافتهای وابسته به کلسیم، توده استخوانی کاهش یافته تا کلسیم خون ثابت بماند. میزان ذخیره کلسیم در استخوانها با سن نسبت عکس دارد.
میزان کلسیم مورد نیاز روزانه در سنین مختلف بشرح زیر می باشد:
1 تا 5 سالگی 800 میلیگرم
6 تا 10 سالگی 1200-800 میلیگرم
11 تا 24 سالگی 1200-1500 میلیگرم
حاملگی، شیردهی 1200-1500 میلیگرم
24-65 سالگی 1000 میلیگرم
65 به بالا 1500 میلیگرم
منابع کلسیم:
اغلب مواد غذایی بغیر از لبنیات دارای میزان کلسیم کمتر از 20 میلیگرم به ازاء هر 100 کیلو کالری هستند. بنابراین چنانچه در برنامه غذایی لبنیات گنجانده نشود میزان کلسیم پایین (حدود 300 میلیگرم در روز یا کمتر) می باشد که بسیار کمتر از میزان توصیه شده است.
هر لیوان شیر دارای 300 میلی گرم کلسیم است که اگر یک فرد بزرگسال در روز3-2 لیوان شیر دریافت کند، نیاز کلسیم وی تامین خواهد شد. نیاز افراد نوجوان و جوان در روز 3-4 لیوان شیر می باشد. در گروه لبنیات کشک، پنیر و ماست از منابع غنی کلسیم می باشند، ولی کره، خامه، سرشیر دارای میزان ناچیزی کلسیم است زیرا کلسیم محلول در چربی نیست.
بعضی افراد شیر دوست ندارند یا نمی توانند آن را تحمل کنند و یا بعضی گیاهخواران لبنیات مصرف نمی کنند. این افراد می توانند با مصرف مغزها مثل بادام، فندق و کنجد نیاز کلسیم خود را تامین کنند.
در میان سبزیجات برگهای تربچه، جعفری، کلم پیچ، گل کلم منابع خوب تامین کلسیم هستند و علت قابل جذب بودن کلسیم آنها است. کلسیم سبزیجات حاوی اگزالات (مثل اسفناج) اغلب غیر قابل جذب است.
در گوشتها مثل گوشت قرمز،مرغ و ماهی میزان کمی کلسیم موجود است. صدف از منابع غنی کلسیم می باشد، ولی کلسیم آن در مقایسه با کلسیم شیر حدود 50% قابل جذب است.
برای تهیه عصاره کلسیم از استخوان، می توان استخوانهای مرغ، ماهی،گوسفند را در محلول آب و سرکه جوشاند. کلسیم استخوان در محیط اسیدی از استخوان شسته و در محلول حل می شود. از این عصاره می توان در تهیه سوپ، آش و
غذاها
ی دیگر استفاده کرد. یک قاشق غذاخوری از این عصاره حاوی حدود 100 میلیگرم کلسیم می باشد.
میزان کلسیم در مواد مختلف غذایی در جدول آمده است.
تداخل مواد غذایی در جذب روده ای کلسیم:
الف) فیبر:
تاثیر فیبر مختلف است. بسیاری از انواع فیبرها تاثیری در جذب کلسیم ندارند مثل فیبر موجود در سبزیجات برگی و سبز زنگ. اما فیبر موجود در سبوس گندم جذب کلسیم را کاهش می دهد. اغلب در مواد غذایی همراه فیبر،ترکیباتی مثل فیتات و اگزالات هم وجوددارند که هر دو می توانند جذب کلسیم موجود در غذا را کاهش دهند. در اسفناج و ریواس، کلسیم بطور کلی غیر قابل جذب است که بعلت وجود اگزالات می باشد. وجود مقداری فیتات و اگزالات در لوبیا بنظر می رسد تا 50% در جذب کلسیم آن تداخل می کند.
ب) کافئین:
در واقع کافئین تاثیر کمی بعنوان مداخله کننده دارد. مصرف یک فنجان قهوه باعث بر هم زدن تعادل 3 میلیگرم کلسیم و کاهش جذب آن می شود. تاثیر آن احتمالا“ در جذب فعال می باشد که هنوز کاملا“ مشخص نشده است.
تداخل در نگهداری کلیوی کلسیم:
الف) پروتئین و سدیم:
این دو ماده باعث دفع ادراری کلسیم می شوند. هر 2300 میلیگرم سدیم که دفع می شود، با خود 20 تا 60 میلیگرم کلسیم دفع می کند. در بزرگسالان با متابولیزه شدن یک گرم پروتئین، یک میلیگرم کلسیم دفع می شود. بنابراین در شرایط دریافت کم پروتئین و سدیم نیاز به کلسیم برای یک زن ممکن است تا 450 میلیگرم در روز کاهش یابد. برعکس اگر دریافت این مواد زیاد باشد (
رژیم غذایی
پر پروتئین و پرنمک)، ممکن است نیاز به کلسیم به حدود 2000 میلیگرم روزانه نیز برسد.
ب) فسفر:
بنظر می رسد فسفر از جذب کلسیم ممانعت می کند، گرچه شواهد در مورد آن ناچیز است و حتی نظریه عکس هم وجود دارد.
ج) آلومینیوم:
نه به عنوان یک ماده غذایی، بلکه به شکل آنتی اسیدهای حاوی آلومینیوم اثر مهمی در دفع ادراری کلسیم دارد. با اتصال به فسفر در دستگاه گوارش باعث کاهش جذب آن شده و کاهش فسفات سرم در 24 ساعت بعد و افزایش دفع ادراری کلسیم را بدنبال دارد. مقادیر درمانی آنتی اسیدهای حاوی آلومینیوم باعث افزایش دفع ادراری کلسیم تا 50 میلیگرم در روز یا بیشتر می شود.
ویتامین
با اتصال به پروتئین حمل کننده کلسیم، انتقال فعال کلسیم از طریق مخاط روده تسهیل می کند. این عمل در موارد دریافت کم کلسیم اهمیت بیشتری دارد، زیرا جذب بصورت غیر فعال از طریق نفوذ بین سلولی نیز اتفاق می افتد. هنگامی که دریافت کلسیم زیاد (بالاتر از 2000 میلیگرم در روز) است نسبت جذب به 10-15 درصد میزان دریافت می رسد.
به گزارش سلامت نیوز در این شرایط میزان جذب فعال در کل کم است. مهمترین شکل ویتامین D، 25 هیدروکسی ویتامین D می باشد و میزان پلاسما بهترین شاخص تعیین کننده وضعیت آن است. در هنگام پیری میزان 25 هیدروکسی ویتامین D پلاسما در مقایسه با جوانی کاهش نشان می دهد. قسمتی از این مسئله مربوط به عدم دریافت نور مستقیم خورشید و مقداری بعلت کاهش راندمان ساخت ویتامین D توسط پوست و قسمتی هم بعلت دریافت ناکافی شیر، بهترین منبع غذایی این ویتامین می باشد. بعلاوه در پیری سیستم آندوکرین ضعیف شده و توانایی مقابله با کمبود دریافت کلسیم را ندارد. از جمله این موارد کاهش پاسخ دهی آنزیم a1 هیدروکسیلاز کلیوی به PTH و کاهش حساسیت مخاطی به کلسیتریول می باشد. بنابراین با افزایش سن میزان نیاز به ویتامین D بالا می رود.
نشان داده شده است که روزانه دریافت حدود 600 واحد بین المللی ویتامین D از تمام منابع برای حفظ سطح سرمی 25 هیدروکسی ویتامین D لازم است.
الکل:
مصرف الکل پوکی استخوان را تسریع می کند. الکل مستقیما“ روی سلولهای استخوانی اثر کرده و رشد استخوان جدید را سرکوب می کند. مصرف بیش از حد الکل سبب اشکال تخمدانها شده و باعث تاخیر در تخمک گذاری و بروز یائسگی زودرس می شود. بسیاری از کسانی که الکل می نوشند به
رژیم غذایی
خود توجه نداشته، کلسیم کافی دریافت نمی کنند.
توصیه ها و مراقبتهای تغذیه ای در پیشگیری و درمان پوکی استخوان:
برای پیشگیری از پوکی استخوان باید به موارد زیر توجه داشت:
1- دریافت میزان کالری کافی برای رسیدن به وزن مطلوب.
2- دریافت کلسیم به میزان کافی (حداقل 1000 میلی گرم روزانه)
3- دریافت کافی ویتامین D (حدود 600 واحد بین المللی در روز) و استفاده از نور مستقیم خورشید به مدت 15 تا 30 دقیقه در روز.
4- دریافت کلسیم بیش از نیاز توصیه شده در صورت دریافت رژیم پر فیبر.
5- دریافت کلسیم بیش از مقدار عادی در موارد حاملگی و شیر دادن (احتراز از بارداریهای مکرر و با فاصله کم).
6- مصرف روغنهای غیر اشباع مثل آفتابگردان، ذرت، زیتون.
7-جایگزین کردن نوشابه های طبیعی (آبمیوه، دوغ و انواع شربتها) بجای نوشابه های کافئین دار
(انواع کولاها، قهوه).
مقالات پزشکی و بهداشتی - سلامت نیوز
ویرایش و تلخیص:آکاایران
به گزارش سلامت نیوز به نقل از به سایت ایران گرچه روند ایجاد استئوپروز مرتبط با وضعیت فیزیولوژیک است و بیماری مولتی فاکتوریال است ولی وضعیت تغذیه ای فرد بسیار بر روند تسریع آن تاثیر دارد. مهمترین عوامل تغذیه ای موثر عبارت است از:
رژیم غذایی
کم کلسیم، کمبود ویتامین D، برنامه غذایی پر پروتئین و پر نمک، مصرف الکل و سیگار، مصرف زیاد قهوه.
خانم دکتر شیخ الاسلام طی یادداشتی اطلاعاتی در زمینه عوامل تغذیه ای ارائه کرده که در زیر به آن اشاره گردیده است .
کلسیم:
استخوانها بعنوان منبع ذخیره ای برای کلسیم و فسفر عمل کرده، در موارد لزوم کمبودهای غذایی را جبران می کنند. در موارد دریافت کم کلسیم، برای حفظ کلسیم پلاسما و عدم اختلال عمل بافتهای وابسته به کلسیم، توده استخوانی کاهش یافته تا کلسیم خون ثابت بماند. میزان ذخیره کلسیم در استخوانها با سن نسبت عکس دارد.
میزان کلسیم مورد نیاز روزانه در سنین مختلف بشرح زیر می باشد:
1 تا 5 سالگی 800 میلیگرم
6 تا 10 سالگی 1200-800 میلیگرم
11 تا 24 سالگی 1200-1500 میلیگرم
حاملگی، شیردهی 1200-1500 میلیگرم
24-65 سالگی 1000 میلیگرم
65 به بالا 1500 میلیگرم
منابع کلسیم:
اغلب مواد غذایی بغیر از لبنیات دارای میزان کلسیم کمتر از 20 میلیگرم به ازاء هر 100 کیلو کالری هستند. بنابراین چنانچه در برنامه غذایی لبنیات گنجانده نشود میزان کلسیم پایین (حدود 300 میلیگرم در روز یا کمتر) می باشد که بسیار کمتر از میزان توصیه شده است.
هر لیوان شیر دارای 300 میلی گرم کلسیم است که اگر یک فرد بزرگسال در روز3-2 لیوان شیر دریافت کند، نیاز کلسیم وی تامین خواهد شد. نیاز افراد نوجوان و جوان در روز 3-4 لیوان شیر می باشد. در گروه لبنیات کشک، پنیر و ماست از منابع غنی کلسیم می باشند، ولی کره، خامه، سرشیر دارای میزان ناچیزی کلسیم است زیرا کلسیم محلول در چربی نیست.
بعضی افراد شیر دوست ندارند یا نمی توانند آن را تحمل کنند و یا بعضی گیاهخواران لبنیات مصرف نمی کنند. این افراد می توانند با مصرف مغزها مثل بادام، فندق و کنجد نیاز کلسیم خود را تامین کنند.
در میان سبزیجات برگهای تربچه، جعفری، کلم پیچ، گل کلم منابع خوب تامین کلسیم هستند و علت قابل جذب بودن کلسیم آنها است. کلسیم سبزیجات حاوی اگزالات (مثل اسفناج) اغلب غیر قابل جذب است.
در گوشتها مثل گوشت قرمز،مرغ و ماهی میزان کمی کلسیم موجود است. صدف از منابع غنی کلسیم می باشد، ولی کلسیم آن در مقایسه با کلسیم شیر حدود 50% قابل جذب است.
برای تهیه عصاره کلسیم از استخوان، می توان استخوانهای مرغ، ماهی،گوسفند را در محلول آب و سرکه جوشاند. کلسیم استخوان در محیط اسیدی از استخوان شسته و در محلول حل می شود. از این عصاره می توان در تهیه سوپ، آش و
غذاها
ی دیگر استفاده کرد. یک قاشق غذاخوری از این عصاره حاوی حدود 100 میلیگرم کلسیم می باشد.
میزان کلسیم در مواد مختلف غذایی در جدول آمده است.
تداخل مواد غذایی در جذب روده ای کلسیم:
الف) فیبر:
تاثیر فیبر مختلف است. بسیاری از انواع فیبرها تاثیری در جذب کلسیم ندارند مثل فیبر موجود در سبزیجات برگی و سبز زنگ. اما فیبر موجود در سبوس گندم جذب کلسیم را کاهش می دهد. اغلب در مواد غذایی همراه فیبر،ترکیباتی مثل فیتات و اگزالات هم وجوددارند که هر دو می توانند جذب کلسیم موجود در غذا را کاهش دهند. در اسفناج و ریواس، کلسیم بطور کلی غیر قابل جذب است که بعلت وجود اگزالات می باشد. وجود مقداری فیتات و اگزالات در لوبیا بنظر می رسد تا 50% در جذب کلسیم آن تداخل می کند.
ب) کافئین:
در واقع کافئین تاثیر کمی بعنوان مداخله کننده دارد. مصرف یک فنجان قهوه باعث بر هم زدن تعادل 3 میلیگرم کلسیم و کاهش جذب آن می شود. تاثیر آن احتمالا“ در جذب فعال می باشد که هنوز کاملا“ مشخص نشده است.
تداخل در نگهداری کلیوی کلسیم:
الف) پروتئین و سدیم:
این دو ماده باعث دفع ادراری کلسیم می شوند. هر 2300 میلیگرم سدیم که دفع می شود، با خود 20 تا 60 میلیگرم کلسیم دفع می کند. در بزرگسالان با متابولیزه شدن یک گرم پروتئین، یک میلیگرم کلسیم دفع می شود. بنابراین در شرایط دریافت کم پروتئین و سدیم نیاز به کلسیم برای یک زن ممکن است تا 450 میلیگرم در روز کاهش یابد. برعکس اگر دریافت این مواد زیاد باشد (
رژیم غذایی
پر پروتئین و پرنمک)، ممکن است نیاز به کلسیم به حدود 2000 میلیگرم روزانه نیز برسد.
ب) فسفر:
بنظر می رسد فسفر از جذب کلسیم ممانعت می کند، گرچه شواهد در مورد آن ناچیز است و حتی نظریه عکس هم وجود دارد.
ج) آلومینیوم:
نه به عنوان یک ماده غذایی، بلکه به شکل آنتی اسیدهای حاوی آلومینیوم اثر مهمی در دفع ادراری کلسیم دارد. با اتصال به فسفر در دستگاه گوارش باعث کاهش جذب آن شده و کاهش فسفات سرم در 24 ساعت بعد و افزایش دفع ادراری کلسیم را بدنبال دارد. مقادیر درمانی آنتی اسیدهای حاوی آلومینیوم باعث افزایش دفع ادراری کلسیم تا 50 میلیگرم در روز یا بیشتر می شود.
ویتامین
با اتصال به پروتئین حمل کننده کلسیم، انتقال فعال کلسیم از طریق مخاط روده تسهیل می کند. این عمل در موارد دریافت کم کلسیم اهمیت بیشتری دارد، زیرا جذب بصورت غیر فعال از طریق نفوذ بین سلولی نیز اتفاق می افتد. هنگامی که دریافت کلسیم زیاد (بالاتر از 2000 میلیگرم در روز) است نسبت جذب به 10-15 درصد میزان دریافت می رسد.
به گزارش سلامت نیوز در این شرایط میزان جذب فعال در کل کم است. مهمترین شکل ویتامین D، 25 هیدروکسی ویتامین D می باشد و میزان پلاسما بهترین شاخص تعیین کننده وضعیت آن است. در هنگام پیری میزان 25 هیدروکسی ویتامین D پلاسما در مقایسه با جوانی کاهش نشان می دهد. قسمتی از این مسئله مربوط به عدم دریافت نور مستقیم خورشید و مقداری بعلت کاهش راندمان ساخت ویتامین D توسط پوست و قسمتی هم بعلت دریافت ناکافی شیر، بهترین منبع غذایی این ویتامین می باشد. بعلاوه در پیری سیستم آندوکرین ضعیف شده و توانایی مقابله با کمبود دریافت کلسیم را ندارد. از جمله این موارد کاهش پاسخ دهی آنزیم a1 هیدروکسیلاز کلیوی به PTH و کاهش حساسیت مخاطی به کلسیتریول می باشد. بنابراین با افزایش سن میزان نیاز به ویتامین D بالا می رود.
نشان داده شده است که روزانه دریافت حدود 600 واحد بین المللی ویتامین D از تمام منابع برای حفظ سطح سرمی 25 هیدروکسی ویتامین D لازم است.
الکل:
مصرف الکل پوکی استخوان را تسریع می کند. الکل مستقیما“ روی سلولهای استخوانی اثر کرده و رشد استخوان جدید را سرکوب می کند. مصرف بیش از حد الکل سبب اشکال تخمدانها شده و باعث تاخیر در تخمک گذاری و بروز یائسگی زودرس می شود. بسیاری از کسانی که الکل می نوشند به
رژیم غذایی
خود توجه نداشته، کلسیم کافی دریافت نمی کنند.
توصیه ها و مراقبتهای تغذیه ای در پیشگیری و درمان پوکی استخوان:
برای پیشگیری از پوکی استخوان باید به موارد زیر توجه داشت:
1- دریافت میزان کالری کافی برای رسیدن به وزن مطلوب.
2- دریافت کلسیم به میزان کافی (حداقل 1000 میلی گرم روزانه)
3- دریافت کافی ویتامین D (حدود 600 واحد بین المللی در روز) و استفاده از نور مستقیم خورشید به مدت 15 تا 30 دقیقه در روز.
4- دریافت کلسیم بیش از نیاز توصیه شده در صورت دریافت رژیم پر فیبر.
5- دریافت کلسیم بیش از مقدار عادی در موارد حاملگی و شیر دادن (احتراز از بارداریهای مکرر و با فاصله کم).
6- مصرف روغنهای غیر اشباع مثل آفتابگردان، ذرت، زیتون.
7-جایگزین کردن نوشابه های طبیعی (آبمیوه، دوغ و انواع شربتها) بجای نوشابه های کافئین دار
(انواع کولاها، قهوه).
مقالات پزشکی و بهداشتی - سلامت نیوز
جلوگیری از ابتلا به پوکی استخوان
مقالات پزشکی و بهداشتی - جلوگیری از ابتلا به پوکی استخوان
به گزارش سلامت نیوز به نقل از به سایت ایران گرچه روند ایجاد استئوپروز مرتبط با وضعیت فیزیولوژیک است و بیماری مولتی فاکتوریال است ولی وضعیت تغذیه ای فرد بسیار بر روند تسریع آن تاثیر دارد. مهمترین عوامل تغذیه ای موثر عبارت است از:
رژیم غذایی
کم کلسیم، کمبود ویتامین D، برنامه غذایی پر پروتئین و پر نمک، مصرف الکل و سیگار، مصرف زیاد قهوه.
خانم دکتر شیخ الاسلام طی یادداشتی اطلاعاتی در زمینه عوامل تغذیه ای ارائه کرده که در زیر به آن اشاره گردیده است .
کلسیم:
استخوانها بعنوان منبع ذخیره ای برای کلسیم و فسفر عمل کرده، در موارد لزوم کمبودهای غذایی را جبران می کنند. در موارد دریافت کم کلسیم، برای حفظ کلسیم پلاسما و عدم اختلال عمل بافتهای وابسته به کلسیم، توده استخوانی کاهش یافته تا کلسیم خون ثابت بماند. میزان ذخیره کلسیم در استخوانها با سن نسبت عکس دارد.
میزان کلسیم مورد نیاز روزانه در سنین مختلف بشرح زیر می باشد:
1 تا 5 سالگی 800 میلیگرم
6 تا 10 سالگی 1200-800 میلیگرم
11 تا 24 سالگی 1200-1500 میلیگرم
حاملگی، شیردهی 1200-1500 میلیگرم
24-65 سالگی 1000 میلیگرم
65 به بالا 1500 میلیگرم
منابع کلسیم:
اغلب مواد غذایی بغیر از لبنیات دارای میزان کلسیم کمتر از 20 میلیگرم به ازاء هر 100 کیلو کالری هستند. بنابراین چنانچه در برنامه غذایی لبنیات گنجانده نشود میزان کلسیم پایین (حدود 300 میلیگرم در روز یا کمتر) می باشد که بسیار کمتر از میزان توصیه شده است.
هر لیوان شیر دارای 300 میلی گرم کلسیم است که اگر یک فرد بزرگسال در روز3-2 لیوان شیر دریافت کند، نیاز کلسیم وی تامین خواهد شد. نیاز افراد نوجوان و جوان در روز 3-4 لیوان شیر می باشد. در گروه لبنیات کشک، پنیر و ماست از منابع غنی کلسیم می باشند، ولی کره، خامه، سرشیر دارای میزان ناچیزی کلسیم است زیرا کلسیم محلول در چربی نیست.
بعضی افراد شیر دوست ندارند یا نمی توانند آن را تحمل کنند و یا بعضی گیاهخواران لبنیات مصرف نمی کنند. این افراد می توانند با مصرف مغزها مثل بادام، فندق و کنجد نیاز کلسیم خود را تامین کنند.
در میان سبزیجات برگهای تربچه، جعفری، کلم پیچ، گل کلم منابع خوب تامین کلسیم هستند و علت قابل جذب بودن کلسیم آنها است. کلسیم سبزیجات حاوی اگزالات (مثل اسفناج) اغلب غیر قابل جذب است.
در گوشتها مثل گوشت قرمز،مرغ و ماهی میزان کمی کلسیم موجود است. صدف از منابع غنی کلسیم می باشد، ولی کلسیم آن در مقایسه با کلسیم شیر حدود 50% قابل جذب است.
برای تهیه عصاره کلسیم از استخوان، می توان استخوانهای مرغ، ماهی،گوسفند را در محلول آب و سرکه جوشاند. کلسیم استخوان در محیط اسیدی از استخوان شسته و در محلول حل می شود. از این عصاره می توان در تهیه سوپ، آش و
غذاها
ی دیگر استفاده کرد. یک قاشق غذاخوری از این عصاره حاوی حدود 100 میلیگرم کلسیم می باشد.
میزان کلسیم در مواد مختلف غذایی در جدول آمده است.
تداخل مواد غذایی در جذب روده ای کلسیم:
الف) فیبر:
تاثیر فیبر مختلف است. بسیاری از انواع فیبرها تاثیری در جذب کلسیم ندارند مثل فیبر موجود در سبزیجات برگی و سبز زنگ. اما فیبر موجود در سبوس گندم جذب کلسیم را کاهش می دهد. اغلب در مواد غذایی همراه فیبر،ترکیباتی مثل فیتات و اگزالات هم وجوددارند که هر دو می توانند جذب کلسیم موجود در غذا را کاهش دهند. در اسفناج و ریواس، کلسیم بطور کلی غیر قابل جذب است که بعلت وجود اگزالات می باشد. وجود مقداری فیتات و اگزالات در لوبیا بنظر می رسد تا 50% در جذب کلسیم آن تداخل می کند.
ب) کافئین:
در واقع کافئین تاثیر کمی بعنوان مداخله کننده دارد. مصرف یک فنجان قهوه باعث بر هم زدن تعادل 3 میلیگرم کلسیم و کاهش جذب آن می شود. تاثیر آن احتمالا“ در جذب فعال می باشد که هنوز کاملا“ مشخص نشده است.
تداخل در نگهداری کلیوی کلسیم:
الف) پروتئین و سدیم:
این دو ماده باعث دفع ادراری کلسیم می شوند. هر 2300 میلیگرم سدیم که دفع می شود، با خود 20 تا 60 میلیگرم کلسیم دفع می کند. در بزرگسالان با متابولیزه شدن یک گرم پروتئین، یک میلیگرم کلسیم دفع می شود. بنابراین در شرایط دریافت کم پروتئین و سدیم نیاز به کلسیم برای یک زن ممکن است تا 450 میلیگرم در روز کاهش یابد. برعکس اگر دریافت این مواد زیاد باشد (
رژیم غذایی
پر پروتئین و پرنمک)، ممکن است نیاز به کلسیم به حدود 2000 میلیگرم روزانه نیز برسد.
ب) فسفر:
بنظر می رسد فسفر از جذب کلسیم ممانعت می کند، گرچه شواهد در مورد آن ناچیز است و حتی نظریه عکس هم وجود دارد.
ج) آلومینیوم:
نه به عنوان یک ماده غذایی، بلکه به شکل آنتی اسیدهای حاوی آلومینیوم اثر مهمی در دفع ادراری کلسیم دارد. با اتصال به فسفر در دستگاه گوارش باعث کاهش جذب آن شده و کاهش فسفات سرم در 24 ساعت بعد و افزایش دفع ادراری کلسیم را بدنبال دارد. مقادیر درمانی آنتی اسیدهای حاوی آلومینیوم باعث افزایش دفع ادراری کلسیم تا 50 میلیگرم در روز یا بیشتر می شود.
ویتامین
با اتصال به پروتئین حمل کننده کلسیم، انتقال فعال کلسیم از طریق مخاط روده تسهیل می کند. این عمل در موارد دریافت کم کلسیم اهمیت بیشتری دارد، زیرا جذب بصورت غیر فعال از طریق نفوذ بین سلولی نیز اتفاق می افتد. هنگامی که دریافت کلسیم زیاد (بالاتر از 2000 میلیگرم در روز) است نسبت جذب به 10-15 درصد میزان دریافت می رسد.
به گزارش سلامت نیوز در این شرایط میزان جذب فعال در کل کم است. مهمترین شکل ویتامین D، 25 هیدروکسی ویتامین D می باشد و میزان پلاسما بهترین شاخص تعیین کننده وضعیت آن است. در هنگام پیری میزان 25 هیدروکسی ویتامین D پلاسما در مقایسه با جوانی کاهش نشان می دهد. قسمتی از این مسئله مربوط به عدم دریافت نور مستقیم خورشید و مقداری بعلت کاهش راندمان ساخت ویتامین D توسط پوست و قسمتی هم بعلت دریافت ناکافی شیر، بهترین منبع غذایی این ویتامین می باشد. بعلاوه در پیری سیستم آندوکرین ضعیف شده و توانایی مقابله با کمبود دریافت کلسیم را ندارد. از جمله این موارد کاهش پاسخ دهی آنزیم a1 هیدروکسیلاز کلیوی به PTH و کاهش حساسیت مخاطی به کلسیتریول می باشد. بنابراین با افزایش سن میزان نیاز به ویتامین D بالا می رود.
نشان داده شده است که روزانه دریافت حدود 600 واحد بین المللی ویتامین D از تمام منابع برای حفظ سطح سرمی 25 هیدروکسی ویتامین D لازم است.
الکل:
مصرف الکل پوکی استخوان را تسریع می کند. الکل مستقیما“ روی سلولهای استخوانی اثر کرده و رشد استخوان جدید را سرکوب می کند. مصرف بیش از حد الکل سبب اشکال تخمدانها شده و باعث تاخیر در تخمک گذاری و بروز یائسگی زودرس می شود. بسیاری از کسانی که الکل می نوشند به
رژیم غذایی
خود توجه نداشته، کلسیم کافی دریافت نمی کنند.
توصیه ها و مراقبتهای تغذیه ای در پیشگیری و درمان پوکی استخوان:
برای پیشگیری از پوکی استخوان باید به موارد زیر توجه داشت:
1- دریافت میزان کالری کافی برای رسیدن به وزن مطلوب.
2- دریافت کلسیم به میزان کافی (حداقل 1000 میلی گرم روزانه)
3- دریافت کافی ویتامین D (حدود 600 واحد بین المللی در روز) و استفاده از نور مستقیم خورشید به مدت 15 تا 30 دقیقه در روز.
4- دریافت کلسیم بیش از نیاز توصیه شده در صورت دریافت رژیم پر فیبر.
5- دریافت کلسیم بیش از مقدار عادی در موارد حاملگی و شیر دادن (احتراز از بارداریهای مکرر و با فاصله کم).
6- مصرف روغنهای غیر اشباع مثل آفتابگردان، ذرت، زیتون.
7-جایگزین کردن نوشابه های طبیعی (آبمیوه، دوغ و انواع شربتها) بجای نوشابه های کافئین دار
(انواع کولاها، قهوه).
مقالات پزشکی و بهداشتی - سلامت نیوز
ویرایش و تلخیص:آکاایران
به گزارش سلامت نیوز به نقل از به سایت ایران گرچه روند ایجاد استئوپروز مرتبط با وضعیت فیزیولوژیک است و بیماری مولتی فاکتوریال است ولی وضعیت تغذیه ای فرد بسیار بر روند تسریع آن تاثیر دارد. مهمترین عوامل تغذیه ای موثر عبارت است از:
رژیم غذایی
کم کلسیم، کمبود ویتامین D، برنامه غذایی پر پروتئین و پر نمک، مصرف الکل و سیگار، مصرف زیاد قهوه.
خانم دکتر شیخ الاسلام طی یادداشتی اطلاعاتی در زمینه عوامل تغذیه ای ارائه کرده که در زیر به آن اشاره گردیده است .
کلسیم:
استخوانها بعنوان منبع ذخیره ای برای کلسیم و فسفر عمل کرده، در موارد لزوم کمبودهای غذایی را جبران می کنند. در موارد دریافت کم کلسیم، برای حفظ کلسیم پلاسما و عدم اختلال عمل بافتهای وابسته به کلسیم، توده استخوانی کاهش یافته تا کلسیم خون ثابت بماند. میزان ذخیره کلسیم در استخوانها با سن نسبت عکس دارد.
میزان کلسیم مورد نیاز روزانه در سنین مختلف بشرح زیر می باشد:
1 تا 5 سالگی 800 میلیگرم
6 تا 10 سالگی 1200-800 میلیگرم
11 تا 24 سالگی 1200-1500 میلیگرم
حاملگی، شیردهی 1200-1500 میلیگرم
24-65 سالگی 1000 میلیگرم
65 به بالا 1500 میلیگرم
منابع کلسیم:
اغلب مواد غذایی بغیر از لبنیات دارای میزان کلسیم کمتر از 20 میلیگرم به ازاء هر 100 کیلو کالری هستند. بنابراین چنانچه در برنامه غذایی لبنیات گنجانده نشود میزان کلسیم پایین (حدود 300 میلیگرم در روز یا کمتر) می باشد که بسیار کمتر از میزان توصیه شده است.
هر لیوان شیر دارای 300 میلی گرم کلسیم است که اگر یک فرد بزرگسال در روز3-2 لیوان شیر دریافت کند، نیاز کلسیم وی تامین خواهد شد. نیاز افراد نوجوان و جوان در روز 3-4 لیوان شیر می باشد. در گروه لبنیات کشک، پنیر و ماست از منابع غنی کلسیم می باشند، ولی کره، خامه، سرشیر دارای میزان ناچیزی کلسیم است زیرا کلسیم محلول در چربی نیست.
بعضی افراد شیر دوست ندارند یا نمی توانند آن را تحمل کنند و یا بعضی گیاهخواران لبنیات مصرف نمی کنند. این افراد می توانند با مصرف مغزها مثل بادام، فندق و کنجد نیاز کلسیم خود را تامین کنند.
در میان سبزیجات برگهای تربچه، جعفری، کلم پیچ، گل کلم منابع خوب تامین کلسیم هستند و علت قابل جذب بودن کلسیم آنها است. کلسیم سبزیجات حاوی اگزالات (مثل اسفناج) اغلب غیر قابل جذب است.
در گوشتها مثل گوشت قرمز،مرغ و ماهی میزان کمی کلسیم موجود است. صدف از منابع غنی کلسیم می باشد، ولی کلسیم آن در مقایسه با کلسیم شیر حدود 50% قابل جذب است.
برای تهیه عصاره کلسیم از استخوان، می توان استخوانهای مرغ، ماهی،گوسفند را در محلول آب و سرکه جوشاند. کلسیم استخوان در محیط اسیدی از استخوان شسته و در محلول حل می شود. از این عصاره می توان در تهیه سوپ، آش و
غذاها
ی دیگر استفاده کرد. یک قاشق غذاخوری از این عصاره حاوی حدود 100 میلیگرم کلسیم می باشد.
میزان کلسیم در مواد مختلف غذایی در جدول آمده است.
تداخل مواد غذایی در جذب روده ای کلسیم:
الف) فیبر:
تاثیر فیبر مختلف است. بسیاری از انواع فیبرها تاثیری در جذب کلسیم ندارند مثل فیبر موجود در سبزیجات برگی و سبز زنگ. اما فیبر موجود در سبوس گندم جذب کلسیم را کاهش می دهد. اغلب در مواد غذایی همراه فیبر،ترکیباتی مثل فیتات و اگزالات هم وجوددارند که هر دو می توانند جذب کلسیم موجود در غذا را کاهش دهند. در اسفناج و ریواس، کلسیم بطور کلی غیر قابل جذب است که بعلت وجود اگزالات می باشد. وجود مقداری فیتات و اگزالات در لوبیا بنظر می رسد تا 50% در جذب کلسیم آن تداخل می کند.
ب) کافئین:
در واقع کافئین تاثیر کمی بعنوان مداخله کننده دارد. مصرف یک فنجان قهوه باعث بر هم زدن تعادل 3 میلیگرم کلسیم و کاهش جذب آن می شود. تاثیر آن احتمالا“ در جذب فعال می باشد که هنوز کاملا“ مشخص نشده است.
تداخل در نگهداری کلیوی کلسیم:
الف) پروتئین و سدیم:
این دو ماده باعث دفع ادراری کلسیم می شوند. هر 2300 میلیگرم سدیم که دفع می شود، با خود 20 تا 60 میلیگرم کلسیم دفع می کند. در بزرگسالان با متابولیزه شدن یک گرم پروتئین، یک میلیگرم کلسیم دفع می شود. بنابراین در شرایط دریافت کم پروتئین و سدیم نیاز به کلسیم برای یک زن ممکن است تا 450 میلیگرم در روز کاهش یابد. برعکس اگر دریافت این مواد زیاد باشد (
رژیم غذایی
پر پروتئین و پرنمک)، ممکن است نیاز به کلسیم به حدود 2000 میلیگرم روزانه نیز برسد.
ب) فسفر:
بنظر می رسد فسفر از جذب کلسیم ممانعت می کند، گرچه شواهد در مورد آن ناچیز است و حتی نظریه عکس هم وجود دارد.
ج) آلومینیوم:
نه به عنوان یک ماده غذایی، بلکه به شکل آنتی اسیدهای حاوی آلومینیوم اثر مهمی در دفع ادراری کلسیم دارد. با اتصال به فسفر در دستگاه گوارش باعث کاهش جذب آن شده و کاهش فسفات سرم در 24 ساعت بعد و افزایش دفع ادراری کلسیم را بدنبال دارد. مقادیر درمانی آنتی اسیدهای حاوی آلومینیوم باعث افزایش دفع ادراری کلسیم تا 50 میلیگرم در روز یا بیشتر می شود.
ویتامین
با اتصال به پروتئین حمل کننده کلسیم، انتقال فعال کلسیم از طریق مخاط روده تسهیل می کند. این عمل در موارد دریافت کم کلسیم اهمیت بیشتری دارد، زیرا جذب بصورت غیر فعال از طریق نفوذ بین سلولی نیز اتفاق می افتد. هنگامی که دریافت کلسیم زیاد (بالاتر از 2000 میلیگرم در روز) است نسبت جذب به 10-15 درصد میزان دریافت می رسد.
به گزارش سلامت نیوز در این شرایط میزان جذب فعال در کل کم است. مهمترین شکل ویتامین D، 25 هیدروکسی ویتامین D می باشد و میزان پلاسما بهترین شاخص تعیین کننده وضعیت آن است. در هنگام پیری میزان 25 هیدروکسی ویتامین D پلاسما در مقایسه با جوانی کاهش نشان می دهد. قسمتی از این مسئله مربوط به عدم دریافت نور مستقیم خورشید و مقداری بعلت کاهش راندمان ساخت ویتامین D توسط پوست و قسمتی هم بعلت دریافت ناکافی شیر، بهترین منبع غذایی این ویتامین می باشد. بعلاوه در پیری سیستم آندوکرین ضعیف شده و توانایی مقابله با کمبود دریافت کلسیم را ندارد. از جمله این موارد کاهش پاسخ دهی آنزیم a1 هیدروکسیلاز کلیوی به PTH و کاهش حساسیت مخاطی به کلسیتریول می باشد. بنابراین با افزایش سن میزان نیاز به ویتامین D بالا می رود.
نشان داده شده است که روزانه دریافت حدود 600 واحد بین المللی ویتامین D از تمام منابع برای حفظ سطح سرمی 25 هیدروکسی ویتامین D لازم است.
الکل:
مصرف الکل پوکی استخوان را تسریع می کند. الکل مستقیما“ روی سلولهای استخوانی اثر کرده و رشد استخوان جدید را سرکوب می کند. مصرف بیش از حد الکل سبب اشکال تخمدانها شده و باعث تاخیر در تخمک گذاری و بروز یائسگی زودرس می شود. بسیاری از کسانی که الکل می نوشند به
رژیم غذایی
خود توجه نداشته، کلسیم کافی دریافت نمی کنند.
توصیه ها و مراقبتهای تغذیه ای در پیشگیری و درمان پوکی استخوان:
برای پیشگیری از پوکی استخوان باید به موارد زیر توجه داشت:
1- دریافت میزان کالری کافی برای رسیدن به وزن مطلوب.
2- دریافت کلسیم به میزان کافی (حداقل 1000 میلی گرم روزانه)
3- دریافت کافی ویتامین D (حدود 600 واحد بین المللی در روز) و استفاده از نور مستقیم خورشید به مدت 15 تا 30 دقیقه در روز.
4- دریافت کلسیم بیش از نیاز توصیه شده در صورت دریافت رژیم پر فیبر.
5- دریافت کلسیم بیش از مقدار عادی در موارد حاملگی و شیر دادن (احتراز از بارداریهای مکرر و با فاصله کم).
6- مصرف روغنهای غیر اشباع مثل آفتابگردان، ذرت، زیتون.
7-جایگزین کردن نوشابه های طبیعی (آبمیوه، دوغ و انواع شربتها) بجای نوشابه های کافئین دار
(انواع کولاها، قهوه).
مقالات پزشکی و بهداشتی - سلامت نیوز