خواب کاهش ناگهانی جریان خون در زمان استراحت است به طوری که فعالیت بدن و ذهن کم شود و توهم های بینایی جایگزین تصاویر واضح واقعی بشوند.
در بین پستانداران، پرندگان، ماهیان و دیگر جانوران مراحل خواب و بیداری وجود دارد. خواب برای سلامت و بهزیستی بدنی و روانی انسانها و جانوران اهمیت دارد.
اولین قسمت خواب non-REM است. خواب دیدن در خواب non-REM بسیار کم است و اگر هم خواب ببینیم آن را فراموش میکنیم. در این خواب ماهیچه ها بی حس نیستند. خواب non-REM شامل سه مرحله میشود:
مرحلهٔ اول: این مرحله آغاز خواب است و با حرکت آرام چشم ها همراه است. افرادی که به این مرحله از خواب میرسند معتقدند که به طور کامل آگاه و بیدار هستند.
مرحلهٔ دوم: یک مرحلهٔ ناهشیار است که خواب رونده به راحتی بیدار میشود.
مرحلهٔ سوم: عمیق ترین مرحلهٔ خواب non-REM است. پس از این مرحله قسمت دوم خواب REM آغاز میشود.
خواب REM در بزرگسالان حدود ۲۰ تا ۲۵ درصد از کل خواب را تشکیل میدهد (حدود ۹۰ تا ۱۲۰ دقیقه در خوابِ شب). مقدار خواب REM در سنین مختلف متفاوت است. یک نوزاد بیشتر از ۸۰ درصد کل خوابش را در خواب REM است. رویا در مرحلهٔ REM رخ میدهد.
ضربان قلب و تنفس در خواب REM نامنظم است؛ مانند زمان بیداری. پژوهش گران به فعالیت در ناحیه هایی از مغز که مربوط به کنترل بینایی، شنوایی، بویایی ، لمسی و تعادل حرکات بدن پی برده اند.
خواب REM با کاهش سروتونین (Serotonin) در مغز همراه است. بنابراین خواب REM در افراد افسرده زودتر میرسد. سروتونین ماده ای است که در افراد افسرده کاهش یافته است.
بیشترین مدت بی خوابی انسانها در جهان، ۳۳ سال معادل ۱۱۷۰۰ شب بوده است. جز این مورد استثنایی، هیچ شخص دیگری نتوانسته بیش از یازده روز را بدون خواب سپری کند. افرادی که از خواب محروم میمانند، دچار افسردگی میشوند. این افراد، هوشیاری شان را از دست می دهند و دچار توهم می شوند. حالت چهره شخص بی خواب، کشیده و بی حرکت می شود، ابروها چین می خورد، شخص با زحمت زیاد چشمانش را باز نگاه می دارد و دچار هذیان می شود. محرومیت از رویا، اغلب به پرخاشگری، بیمناکی، و یا افسردگی منجر میشود.
مدت زمان بیداری در شخص بالغ، معادل چهار برابر مدت زمان بیداری یک کودک است. نوازد، به طور متوسط در ازای هر یک ساعت بیداری، دو ساعت را در خواب میگذراند، حال آن که فرد بالغ در همان زمان نیم ساعت در خواب است.
بعضی افراد به آسانی و به سرعت به خواب میروند و در برخی دیگر این امر تدریجی تر است. گروهی از افراد، حالت های حسی مختلفی تجربه می کنند یا دچار پرش اندام ها می شوند. حالت های پیش ازخواب شامل حالت هایی چون توهمات بینایی و شنوایی زودگذر یا تغییراتی در تصویر بدنی است که با احساس معلق بودن در فضا همراه است.
یکی از تغییرات در طول خواب بی حرکتی عمومی و شل شدن برخی ماهیچه هاست. در زمان خواب، انسان ها و حیوانات میتوانند رویا ببینند. این رویاها بر اثر حرکات سریع چشم است. دست ها وپاها در زمان خواب حرکت می کنند. در خواب انسان ها معمولاً بین ۲۵ تا ۴۰ بار موقعیت خود را در طول شب تغییر می دهند. حرکات بدن در طول خواب ارتباطی با عمق خواب ندارد. در خواب جریان خون در ماهیچه ها کاهش می یابد، و بر جریان خون پوست افزوده می شود، پوست برافروخته میشود، و غدد عرقی پیوسته فعالیت می کنند. بدن در طول خواب حرارت را به سرعت از دست می دهد، تعداد ضربان های قلب و اندازه فشارخون کاهش می یابد، تنفس آهسته و عمیق تر می شود. شل شدن فک پایین، و ماهیچه های حلق سبب خرخر کردن می شود.
اختلالات خواب در انسان ها عبارت اند از: خرخر، کم خوابی، پرخوابی، خواب گردی، فلج خواب، کابوس، هراس شبانه، خواب ترسی، دندان قرچه، شب ادراری و خواب های تجزیه ای. علاوه بر این ها، خواب می تواند با آشفتگی های ادراکی هنگام به خواب رفتن و بیدار شدن همراه باشد که آن را به ترتیب پیش خواب و پس خواب می نامند. این حالت ها بر اختلال در تصاویر، صداها و عواطف مشتمل است.این گونه اختلالات معمولاً در رشته خواب شناسی یا روان شناسی خواب، بررسی میشود.
