شیر چگونه شکار می کند

[ناجی دلها]

شير زيبا و با شكوه و با نگاهي مطمئن و نعره اي رعدآسا در حاليكه در بيشه زار آرميده منتظر لحظه اي است كه در ميان دشتهاي زرد و نارنجي رنگ آفريقا قدرت خود را به نمايش بگذارد. شير از ساير حيوانات وحشي آفريقا قويتر است و سمبلي از قدرت به شمار ميرود و وقتي پوست صورت و بخصوص پيشاني را به حركت درآورده و خشم و غضب خود را نشان ميدهد و هنگاميكه در فضاي باز دشتها ميدود و يالهايش در هوا به حركت در ميآيد ابهت چهره اش چند برابر ميشود. ميتواند با دم ضربات سختي وارد كند به طوريكه حتي انسان را از پا درآورد. طول اين گربه بزرگ حدود 7/1 تا 5/2 متر است و بين 150 تا 250 كيلوگرم وزن دارد. جمجمه شير نر به طور قابل توجهي بزرگتر از شير ماده است. متوسط وزن شيرهاي نر بين 150 تا 225 كيلوگرم و مادهها بين 120 تا 150 كيلوگرم در ازاي دم به 9/0 تا 1/1 متر ميرسد و در انتها، منگوله دم سياه رنگ است. اين حيوان ساكن آفريقا و جنوب آسيا است و رنگآميزي آن از زرد نخودي مايل به قرمز تا قهوهاي اخرايي تغيير ميكند، قسمتهاي زيرين تنه روشنتر است، رنگ يال شيرهاي نر از بلوند تا سياه متغير ميباشد و البته روي رنگ يالها عواملي مثل دماي محيط و شرايط زيستي اثر ميگذارد. شير آسيايي در نواحي جنگلي Gir در شمال غربي هندوستان با جمعيت احتمالي حدود 200 تا 300 عدد زندگي ميكند و از شير آفريقايي كوچكتر است و با چين پوستي در ناحيه شكم و يال كوتاهتر از شير آفريقايي مشخص ميشود و گروه آنها از 2 ماده و بچههايشان تشكيل ميشود. بدن شير عضلات قوي و به هم پيچيده دارد و داراي آرواره محكم و دندانهاي نيش بلند و تيز و پاهاي كوتاه و نيرومند است و ميتواند طعمهاي بزرگتر از وزن خودش را به زمين انداخته پايين كشيده و آن را بدرد. شيرهاي آفريقايي روي گياهان علفي (دشتها) در شرق و جنوب افريقا در گروههايي كه پرايد (Pride) ناميده ميشود متشكل از 5 تا 40 شير زندگي ميكنند پلنگ هنگام خوابيدن در جستجوي بوتهزار، يا شكاف صخرههاست، ببر به جنگلهاي انبوه و تاريك پناه ميبرد ولي شير در دشت بيحفاظ در گرماي روز زير سايه اقاقيا ميخوابد. تقريبا 20 ساعت از شبانهروز را غير فعال است و تنها به نوشيدن آب و بازي با بچه شيرها مشغول ميشود. طول عمر او در حيات وحشت تقريبا 10 تا 14 سال است در حاليكه در باغ وحش ممكن است تا 20 سال هم زنده بماند. دو شير نر در رويارويي و مبارزه با دستهاي قوي ضربات سختي به صورت هم ميزنند و غرش آنها از فاصله 8 كيلومتري شنيده ميشود و به هوا ميپرند و همديگر را به شدت زخمي ميكنند.

 

[ناجی دلها]

تاكتيك شكار شير


بيشتر مردم آفريقا بر اين باورند كه شير دو شخصيت متفاوت دارد، يكي حيوان آرام و تنبلي در حال خميازه كشيدن در بيشهزار آرميده و دوم شكارچي سريعي كه هنگام غروب آفتاب به دنبال طعمه ميگردد (حتي بزرگتر از وزن خودش) تا با نيروي زياد آن را از پا درآورد. در واقع شير شكارچي سريع و نيرومندي است كه حيوانات كوچك را با يك ضربه دست از پا درميآورد ولي حيوانات بزرگ مانند گاووحشي يا گوراسب را با استفاده از وزن بدن سنگينش بخاك ميكشاند. شيرهاي ماده به صورت گروهي بيشتر در هواي تاريك و روشن يا صبح هنگام كه گرماي آفتاب كمتر است در فضاي باز دشت آفريقا به شكار ميپردازند، شير نر در امر شكار آنها دخالت نميكند ولي گروه مادهها را از دور پشتيباني ميكند و با غرش خود گله گاوميشها را به سمت شيرهاي ماده ميكشاند، مادهها در گروه هر كدام محل خاصي دارند تا بتوانند از سمت پهلوها و پشت سر به طعمه حمله كنند. اين همكاري، شانس موفقيت آنها را بالا ميبرد و ميتوانند يك گله گاوميش را از جهات مختلف محاصره كرده و به آنها حمله كنند و همچنين طعمه شكار شده را از دست شكارچياني مثل كفتارها و كركسها (از فواصل دور) حفظ كنند. آنها بيشتر گلههاي گورخر و بوفالو را مورد حمله قرار ميدهند و گاهي هم گونههايي شبيه غزالهاي تامسون را شكار ميكنند وحتي زرافه را كه بلندقدترين حيوان چهارپا است نيز شكار ميكنند البته در شكار زرافه سعي ميكنند هنگاميكه مشغول نوشيدن آب است و سرخود را پايين آورده به آن حمله كنند ولي از شكار حيوانات بزرگي مثل اسبهاي آبي، كرگدن و فيل به دليل خطراتي كه از ناحيه دندانها و شاخ حيوان تهديدشان ميكند، اجتناب ميورزند. به هنگام شكار گورخر، ابتدا شير مده با چشمان طلايي به گله گورخرها خيره نگاه ميكند و با دقت و سرعتي خاص يك گورخر كم سن و سبك وزن را از گله دور مانده انتخاب كرده آهسته و آرام با پنجههايي كه مانند ساير گربهسانان است از ميان علفهاي نارنجي رنگ دشت با بدن كشيده و گوشها و دم پايين آمده كه ديده نميشود به سمت آن ميخزد و دزدانه نزديك ميشود و معمولا در شعاع 30 متري، خود را نشان داده، با سرعت و با تمام قوا آن را تعقيب كرده و از پهلو يا پشت سر با دستهاي عضلاني و نيرومند، خود را روي كمر آن پرتاب ميكند تا امكان صدمه ديدن از شاخها و سمهاي حيوان كمتر باشد و با پاهاي جلو و پنجههاي قوي آن را به پايين خم ميكند و بدنش را گاز ميگيرد، در همين لحظه شير ماده ديگر به محض رسيدن با دستهاي قوي خود گردن شكار را ميگيرد و خود را به پوزه آن آويزان كرده و آن را به پايين ميكشاند و پنجههاي قوي و تيزش را در صورت و پيشاني حيوان فرو كرده و گردن آن را پيچ ميدهد و با حركت دست آن را به يك طرف ميخواباند و به محض آنكه حيوان بيچاره روي زمين افتاد دندانها را در استخوان گردن فرو كرده و نگه ميدارد تا خفه شود. گروه مادهها بالاي سر شكار حاضر شده و ابتدا شكم را پاره ميكنند، شير نر هم خود را بر سر طعمه ميرساند و حتي قسمتهاي بيشتري از طعمه را ميخورد و گاهي هم گوشت طعمه را از دست شيرهاي ماده دزديده و با بچه شيرها سهيم ميشود، يك شير ماده تقريبا به حدود 5 كيلوگرم و يك شير نر تقريبا به 7 كيلوگرم گوشت در هر روز نياز دارد. البته بسيار اتفاق افتاده كه شيرها به ضرب شاخ بوفالوهاي عظيمالجثه از پا درآمدهاند اما گاهي هم ديده شده يك شير به تنهايي به يك گاو ميش حمله كرده و اگر موفق شود طعمه كشته شده را برداشته و به كناري ميرود و بعد از خوردن غذا به طور دسته جمعي (نر و چندين ماده و بچههاي آنها) زير سايه درختان اقاقيا به استراحت پرداخته و بچهها به بازيگوشي مشغول ميشوند. رقابت براي بدست آوردن غذا گاهي سبب ميشود 80% تولهها قبل از رسيدن به 2 سالگي بميرند. اگرچه شير ماده به شكار بروند يك شير ماده مراقبت از بچهها را در گروه به عهده ميگيرد چون وقتي تولهها تنها بمانند ممكن است طعمه كفتارها و شيرهاي نر ديگر شوند و اگر يك شير ماده همراه با دستهاي از بچه شيرها ديده شود روزي است كه نگهداري از بچهها را به عهده دارد. شيرهاي جوان از 3 ماهگي تلاش ميكنند كه رويشهاي شكار را بياموزند. بطور كلي شيرها سعي ميكنند حيواناتي را براي شكار انتخاب كنند كه دسترسي به آنها آسانتر باشد به اين دليل نسل حيوانات قويتر و سالمتر بيشتر حفظ ميشود معمولاً باقيمانده طعمه شكار شده نصيب كفتارها و كركسها خواهد شد.

 

[ناجی دلها]

شيرهاي آدمخوار

چرا شير آدمخوار ميشود؟


گاهي شيرها آدمخوار ميشوند و با دزديدن و شكار انسان كه معمولا در طول شب است به خوردن گوشت انسان عادت كرده و شكارچي انسان ميشوند. دانشمندان هنوز قطعاً نميدانند چرا بعضي از شيرها عادت به آدمخواري ميكنند، البته طبق يك نظريه قديمي عقيده بر اين است كه وقتي شيرها مجروح ميشوند و توانايي شكاركردن را از دست ميدهند يا دندانهاي آنها خراب ميشود يا از بين ميرود به خوردن گوشت انسان تمايل پيدا كرده و آدمخوار ميشوند، اما مواردي هم ديده شده كه بعضي از شيرهايي كه آدمخوار شدهاند در سلامت كامل بودهاند مثل شيرهاي Tsavo. بنابراين سالم نبودن شير تنها دليل گرايش آنها به اين امر نيست. وقتي تعداد چهارپاياني كه غذاي شيرها هستند كم ميشوند و شيرها طعمه لازم براي شكاركردن بدست نميآورند به دزديدن وخوردن مردم روستا رو ميآورند و در زماني كه كشاورزان ميخوابند حمله آنها بيشتر ميشود، همچنين در طول فصول باراني حالت تهاجم و توحش آنها بيشتر ميشود بعلاوه شكار در اين شرايط آب و هوايي براي آنها سختتر است و لي در فصول خشك گرايش آنها به آدمخواري كمتر ميشود. يك شير آدمخوار از ميان ديوارهاي كوتاه يا حاشيه علفها بيرون آمده يا روي سقف پوشيده از كاه خانههاي روستايي (آفريقا) ميپرد و به ساكنين اين منازل كه از ترس به خود ميلرزند يورش برده و يا آنها را از بسترهايشان هنگام خواب بيرون ميكشد اگر شير دو نفر را با هم در كلبه ببيند هر دو را ميكشد ولي يكي را به دهان گرفته و به بيرون ميپرد و از همان راهي كه آمده برميگردد تا از نظرها دور شود و بعلاوه به مادران و بچههايي كه در حال بازي كردن هستند حمله كرده و آنها را ميربايد. اغلب يك شير آدمخوار، صبورانه نزديك درهاي بسته يك خانه روستايي دراز ميكشد و منتظر ميماند و به محض آنكه شخصي به هر دليلي (مثلا رفتن به دستشويي) بيرون بيايد شير غرش رعدآسايي كرده و به يكباره روي او ميپرد و طعمه شكار شده را با خود حدود 50 يارد ميكشاند و دور ميكند و معمولا ابتدا امعاء و احشاء و قسمتهاي گوشتالوي آن را ميخورد. مشهورترين شيرهاي آدمخوار در طول تاريخ آفريقا آدمخواران Tsavo (تساوو) بودند كه يك جفت شير نر بزرگ بدنام كه سبب بيشترين كشتار در جنوب شرقي كنيا در سال 1898 شدند. در اين تاريخ پروژه ساختماني بزرگ احداث خط آهن اوگاندا بطول 580 مايل ازسواحل مومباسا به نايروبي در دست انجام بود در اين فاصله 100 يارد پل ساخته شد، اين پروژه توسط مهندسين انگليسي اداره ميشد و هزاران كارگر هندي و آفريقايي به كار گماشته شده بودند. هوا بسيار گرم و سختي كار زياد بود و بعضي از كارگراني كه ميمردند در ميان علفها انداخته ميشدند كه خوردن جسد آنها توسط دو شير نر كم كم آنها را به آدمخواران مخوفي تبديل كرد و منجر به حمله آنها به اردوگاهها و كشتن و دزديدن كارگران شد. روشن بود كه دو شير با هم كار ميكنند اين كتشار در بالا و پايين خط راه آهن و كمپ Patterson مهندس سرپرست اين پروژه صورت ميگرفت. بوميان آنها را اهريمن دانسته و نام روح و تاريكي را روي آنها گذاشتند. مهندس Patterson ابتدا در اين مورد مشكوك بود ولي بعد از آنكه يكي از كارگزارانش هنگام شب فرياد زنا ربوده شد و صبح رد پاها و علامتهاي خون ريخته شده از جسد پاره شده آن را ديد مطمئن شد كار شيرهاي آدمخوار است، او كه در هندوستان شكار ببر كرده بود تصميم گرفت آن دو را بكشد. يكي از طرحهايي كه در آن زمان براي دست يافتن به شيرهاي آدمخوار اجرا شد اين بود كه يك جفت هندي مسلح را بعنوان طعمه دريك قسمت از قفس دو قسمتي قرار دادند. طعمهها با ميلههاي محكمي از قسمت ديگر جدا ميشدند، قسمت دوم قفس دامي براي شيرها بود كه با ورود آنها درب آن بسته ميشد. نقشه گرفت و شيرها بدام افتادند ولي هنديها چنان دست و پاي خود را گم كرده بودند كه فضا را از گلولههاي بدون هدف پر كردند ولي هيچيك از گلولهها به شيرها اصابت نكرد در عوض گلوله به قفس خورد و در باز شد و شير فرار كرد ولي سرانجام دو شير نر اهريمني با نقشه ديگري توسط Patterson كشته شدند و البته تا قبل از به دام افتادن 26 هندي و تعداد بيشماري كارگران آفريقايي را كشته بودند. اين دو شير از سلامت برخوردار بودند ولي آدمخوار شده بودند و تروفههاي تاكسيدرمي شده آنها را ميتوان در موزه تاريخ طبيعي شيكاگو مشاهده كرد. در سال 1947 گروهي شير آدمخوار در منطقه Njombe آفريقا وجود داشتند كه حدود 1000 انسان را كشته و خورده بودند واين شيرها درسلامت كامل بودند. از اين گروه حدود 15 شير يا بيشتر كشته شدند ولي مردم روستايي دهكده خود را ترك كردند.