«دين گريزی»

  • نویسنده موضوع *Man*
  • تاریخ شروع

*Man*

کاربر فعال
"بازنشسته"
Besmeallah-085.jpg


پديده «دين گريزی» يكی از مشكلات اساسی جوامع انساني است كه همواره دغدغه هايی را برای رهبران دينی، دينداران و خانواده های متدين به وجود آورده و تهديدهای جدی برای نسل جوان محسوب شده است.

اين پديده ناميمون مشكل امروز يا ديروز بشر نيست، بلكه سابقه ديرينه دارد و همواره جوامع بشری با آن دست به گريبان بوده اند. دين گريزی در سده هاي اخير، بويژه در قرن بيستم، بخش عظيمی از شرق و غرب عالم را فرا گرفت و مكتبهای فلسفی الحادی گوناگونی مانند كمونيسم مولود آن هستند.

اكنون اين سؤال مطرح است كه چرا انسانی كه ذاتاً مشتاق دين است و فطرت او با عناصر درون ديني ارتباط تكوينی و ماهوی دارد، به دين گريزی روي آورده و به اين پديده شوم دامن می زند، و چرا اين موضوع در نسل جوان شيوع و نمود بيشتری يافته است؟ بدون ترديد در ذات دين، هيچ عنصر دين گريزانه وجود ندارد.

اگر انسانها به دريافت معارف دينی نايل آيند، در هيچ رتبه ای از دين نمی گريزند، علاوه بر اين، عقل و عشق، كه دو ركن اساسی در حيات انساني محسوب مي شوند و همه جاذبه ها و دافعه ها در اين دو حوزه و براساس اين دو معيار رخ می دهند، هر دو در درون دين وجود دارد و دين با هر دو گروه باقی مانده است.

دين، هم ذهن انسان را تغذيه مي كند و هم دل آدمي را حيات و حركت و نشاط مي بخشد. بنابراين، پديده دين گريزی به عنوان يك پديده اجتماعی، عينی ورفتاری، معلول ماهيت و ذات خود دين نيست، بلكه علت و يا علل دين گريزی را در خارج از قلمرو دين و آموزه های دينی بايد جست و جو كرد.

بي شك عوامل متعددی مانند ناهنجاريهای اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، سياسی و روانی زمينه گريز جوانان را از دين فراهم می نمايد.

61c8f0376451609a663236358c26cbc0.jpg




علل روان شناختی گريز از دين
 

*Man*

کاربر فعال
"بازنشسته"
1- ضعف معرفتی




يكي از ابعاد وجودی هر انسانی بعد شناختی اوست.

انسان در هر مرحله ای از مراحل رشد خود، يك سلسله توانمندی های شناختی دارد.

روان شناسان، رشدشناختی انسان را به سه دوره تقسيم مي كنند:

دوره حسی- حركتی (2 سال اول)
دوره عملياتی منطقی عينی (تا 12 سالگی)
دوره عمليات منطق صوری يا دوره تفكر انتزاعی


سومين دوره تحول شناختی در آستانه نوجوانی آغاز و در اوايل جوانی تكميل می شود. بنابراين، يكی از ويژگی های جوان از نظر شناختی اين است كه دارای تفكر انتزاعی است واز نظر ذهنی، به حداكثر كارايی هوشی می رسد.

در اين دوره، گرايش جوانان به «فلسفه زندگی» آنان را به سوی مسايل اخلاقی، سياسی و مذهبی سوق مي دهد و جوانان تلاش می كنند هويت مذهبی خود را شكل دهند. اما به دلايل گوناگونی ممكن است در اين هويت يابی مذهبی، با بحران مواجه شوند و نتوانند هويت مذهبی خود را خوب شكل دهند و دچار نوعی سردرگمی و در نهايت، بی رغبتی و گريز از دين شوند.

يكی از علل اين بحران، ناهمخوانی سطح شناختی جوان با سطح معارف دينی است كه به او ارائه می شوند. جوان به خاطر توانمنديهای ذهنی، دين تقليدی را برنمی تابد و همه آن باورهای دينی كه از دوران كودكی به صورت تقليدی از خانواده و ديگران به او القا شده اند به كناری می نهد و دين را مي خواهد كه متناسب با سطح تفكر او باشد.

اما از يك سو، بسياري ازاوقات آنچه به عنوان دين به او عرضه می شود برای او قانع كننده نيست، و از سویی ديگر، در برخی موارد نيز جوان می خواهد همه آموزه های دينی، اعم از احكام و عقايد را با عقل خود بسنجد و فكر می كند اگر آموزه های دينی در قالب های فكری او بگنجد صحيح هستند، وگرنه درست نيستند و بايد كنار گذاشته شوند.

اين عوامل موجب می شوند هويت دينی جوان به خوبی شكل نگيرد و جوان دچار يك بحران شناختی نسبت به آموزه های دينی شود و نجات خود را از اين بحران، در گريز از دين بداند.

قرآن نيز به اين حقيقت اشاره می كند وگرايش به كفر و بی ايمانی را ناشی از جهل و ضعف معرفتی انسانها می داند. حضرت نوح(ع) با صراحت، يكي از عوامل بی ايمانی قوم خود را جهل و يا عدم معرفت صحيح به آموزه های دينی معرفی مي كند.

در روايات نيز به اين معنا اشاره شده است. حضرت علی(ع) درباره علت كفر مي فرمايد:

«اگر افراد هنگام برخورد با مسايلی كه نمی دانند، درنگ می كردند و عجولانه تصميم نمی گرفتند، كفر نمی ورزيدند و گمراه نمی شدند.»
 

*Man*

کاربر فعال
"بازنشسته"
2- برداشت های غلط از دين يا سطحی نگری


علاوه بر اينكه جهل و ضعف معرفتی موجب دين گريزی می شود، برداشت های غلط و ناصواب از معارف دينی نيز در دين گريزی جوان مؤثرند.

بسياری از اوقات دين مساوی با «معنويت» در نظر گرفته می شود و دين را در حد يك نياز معنويی كاهش می دهند و اين گونه نتيجه می گيرند كه نياز به معنويت فقط در موقع سختی ها و بحران های شديد مفيد است و در ساير مواقع، نيازی به دين نيست و برای دين نقشی در زندگی روزمره خود قايل نيستند.

اين ديدگاه ساده انگارانه و كاهش گرايانه نسبت به معارف دينی به تدريج، موجب حذف دين اززندگی انسان می شود و جوانان، كه در حال جست و جوی فلسفه زندگی اند، وقتی احساس می كنند دين در معنادهی به زندگی آنها تأثيری ندارد، به تدريج، آن را كنار می گذارند و حتی ممكن است دين را امری دست و پاگير در مسير زندگی تلقی و حالت گريز نسبت به آن پيدا كنند.
 

*Man*

کاربر فعال
"بازنشسته"
3- احساس محدوديت نسبت به گزاره های دينی


نه تنها كاهش گرايی و ساده انگاری نسبت به دين موجب دين گريزی می شود، بلكه گاهی دين به گونه ای به جوانان معرفی می شود كه گويی نه تنها نيازهای انسان را تأمين نمی كند، بلكه مانع از ارضای نيازهای واقعی او نيز مي شود.

طبيعی است كه ترسيم چنين تصويری از دين برای جوان نه تنها موجب عدم گرايش آنها به دين نمی شود، بلكه موجب می شود روحيه گريز از دين نيز در آنها به وجود آيد.

روحيه استقلال طلبی، آزاد منشی، و قطع وابستگی ها از جمله ويژگی های روحی جوان است. جوان كه يك دوره گذراز وابستگی به استقلال را طی كرده است و می خواهد با اراده آزاد خود انتخاب كند و از نظر اخلاقی نيز مرحله «اخلاق ديگر پيرو» (تقليدی) را پشت سر گذاشته و وارد مرحله «اخلاق خودپيرو» گرديده، از هرگونه مانعی حتی موانع تخيلی، گريزان است و می خواهد در رفتار، گفتار، تفكر و انتخاب آزاد باشد.

هر چند عدم تربيت صحيح روحيه استقلال طلبي و پيروی بی چون و چرا از غرايز كور و لذت طلب افراطی برای جوان بسيار خطرناك است، اما در بدو امر، هر چيزی كه بخواهد محدوديتی برای او ايجاد كند امری ناخوشايند تلقی می شود، مگر اينكه راهكارهای دين برای ارضای غرايز به خوبی برای جوانان ترسيم شود.
 

*Man*

کاربر فعال
"بازنشسته"
4- عدم دسترسی به الگوهای مناسب



بدون شك، در هر مقطع سنی الگوهای جذاب برای يادگيری و شكل دهی رفتار انسانها، به ويژه جوانان، نقش اساسی دارد؛ الگو از يك سو، در دستيابی به هدف نقش مهمی دارد و از سوی ديگر، در دوره نوجوانی و جوانی تأثيرپذيری از خانواده به شدت كاهش پيدا می كند.

گاهی بين خانواده و جوان تعارض و درگيری به وجود می آيد. از اين رو، جوان برای ساختن نظام ارزشی و اعتقادی خود می خواهد از چيزهايی غير از خانواده و مربيان قبلی استفاده كند. از جمله عوامل تأثيرگذار در بيرون نهاد خانواده، الگوها و دوستان هستند و در اين ميان، نقش الگوهای مورد قبول جوان بسيار زياد است؛ زيرا دوستان نيز در حال ساختن نظام ارزشی خود هستند و نيازمند الگوهای مورد پسند می باشند و كمك زيادی احتمالاً در هويت يابی دينی دوستان خود ندارند.

در چنين شرايطی، اگر الگوهای مناسب و قابل دسترسی در جامعه وجود نداشته باشند، جوان دچار سردرگمی می شود و تعادل روانی او از مرز به هنجار خارج مي شود و زمينه های گريز از دين برای او فراهم شود.
 

*Man*

کاربر فعال
"بازنشسته"
5- برخوردهای تند و سرزنش های افراطی


استقلال طلبی و عدالت جويي از ويژگی های بارز دوران جوانی است. جوانان برای اثبات اين ويژگی ها سعی می كنند با بزرگسالان مقابله كنند. اين مقابله نه از روی لج بازی و پشت پا زدن به ارزشهاست، بلكه بيشتر جنبه اثباتی برای خود جوان دارد.

اما يكی از اشتباهاتی كه در اينجا از ناحيه بزرگسالان سر می زند سرزنش و ملامت جوان است و اين سرزنش ها همه از نظر عاطفی برای جوان شكننده اند و به روحيه استقلال طلبي او آسيب وارد می كنند و نتيجه آن شعله ور شدن آتش لجاجت و طغيان است.

ازاين رو، اميرالمؤمنين علی(ع) در اين باره هشدارمی دهند:
«زياده روی در ملامت و سرزنش،آتش - لجاجت را شعله ورتر می سازد»

مقابله با روحيه استقلال طلبی جوان و سرزنش كردن او پيامدهای خطرناكی به دنبال دارد كه يكي از آنها طغيان عليه ارزشهای حاكم بر جامعه و گريز از آن ارزشها و ادبار نسبت به منبع اين ارزشهاست كه معمولاً در جوامع دينی منشأ و منبع ارزشها «دين» است.
 

*Man*

کاربر فعال
"بازنشسته"
6- عدم ارضای نيازها



جوان همان گونه كه از نظر ذهنی به بالاترين ظرفيت خود می رسد، ازنظر جسمانی نيز به حد كافی رشد می كند و انواع غرايز، به ويژه غريزه جنسی، كاملاً در او بيدار می شوند و درصدد ارضای اين غرايز است.

به عبارت ديگر، او يك سلسله نيازهای مادی و معنوی دارد. تأمين به موقع اين نيازها نقش مهمی در تعديل و رفتار و رشد و تكامل او دارد؛ همان گونه كه عدم ارضای اين نيازها نه تنها باعث توقف رشد و بالندگی می شود، بلكه ناهنجاری های رفتاری زيادی را نيز به دنبال دارد. كفر به عنوان يك نابهنجاری اعتقادی همان گونه كه می تواند معلول جعل و ضعف معرفتی باشد، می تواند معلول فقر نيز باشد، از اين رو، معصومان فرموده اند:
يكي از پيامدهای احتمالي فقر، كفر و دين گريزی است و يا در مورد ازدواج فرموده اند:


«كسی كه ازدواج كند نصف دين خود را حفظ ميكند»

فراهم نبودن شرايط برای ازدواج سالم و طبيعی زمينه های گناه و زايل شدن ايمان را فراهم می كند و به تدريج، به گريز از دين تبديل می گردد. ارضای نيازهای جسمانی و روانی در بهداشت روانی انسان مؤثر است و ارضا نكردن به موقع و مشروع نيازها نه تنها سلامتی انسان را تهديد می كند، بلكه زمينه ساز بسياری از نابهنجاری هايی است كه يكی از آنها ادبار و گريز از دين می باشد.
 

*Man*

کاربر فعال
"بازنشسته"
پاسخ : «دين گريزی»



images


راهكارهای پيشگيری از دين گريزی در جوانان همان گونه كه در بررسی علل دين گريزی مطرح شد، عوامل گوناگونی در بروز اين پديده نقش دارند كه به طور كلی، به دو دسته تقسيم می شوند.
 

*Man*

کاربر فعال
"بازنشسته"
1- عوامل محيطی (اجتماعي، فرهنگی، سياسی و اقتصادی و ...)

2- عوامل درون فردی كه از آنها به عوامل «روان شناختی» تعبير می شود.



غير از عوامل طبيعی ويژگی های شناختی و عاطفی هر فرد نيز در قبال او نسبت به معارف دينی نقش دارند. بنابراين، برای پيشگيری از دين گريزی بايد به جنبه های روانی و ويژگی های شخصيتی افراد، به ويژه جوانان، توجه شود. بدون ترديد، نحوه ارائه معارف دينی، به ويژه به نسل جوان بسيار حائز اهميت است.

بنابراين، سؤال اينجاست كه چگونه می توان معارف دينی را به جوانان عرضه كرد تا ضعف شناختی آنها نسبت به آموزه های دين
تقويت شود و هويت دينی آنها به نحو مطلوب شكل يابد؟

پاسخ به اين سؤال مستلزم چند امر مهم است كه بدون توجه به آنها، پاسخ گويی
دشوار خواهد بود و بدون راهكار مناسب برای آموزش، ارائه آموزه های دينی به جوانان امكان پذير نيست.
 

*Man*

کاربر فعال
"بازنشسته"
1- جوان كيست و چه ويژگی هايی دارد؟


مخاطب شناسی يكی از مهمترين مسايلی است كه در تعليم و تربيت بايد مدنظر داشت. اگر يك سخنران، هنرمند، معلم و يا نويسنده مخاطب، بيننده و خواننده خود را نشناسد و نداند مخاطبان او در چه دوره ای از تحول شناختی،انگيزشی و توانشی قرار دارند، معلوم نيست مطالب او هر قدرهم ارزشمند، دقيق و علمی باشند - مؤثر واقع گردند؛ زيرا مطالبی كه عرضه می كند يا در سطح شناختی مخاطبان نيست و يا تناسبی با نيازهای آنها ندارد. در نتيجه، مخاطبان انگيزه ای برای فراگيری آنها ندارند.
 
بالا