احكام حج

[ضحا]

[h=1]قسمت اول

[/h]تمتع در لغت عرب بهره‏وری را گویند و گاه نیز به معنای لذت بردن هم آمده است، وقتی گفته می‏شود « تمتع و استمتع بکذا» آن زمانی است که کسی از چیزی لذت برده و بهره‏مند شده است.
متعه به ضم میم و یا کسر آن، اسم مصدر همان تمتع است و یا اسمی است برای آنچه که از آن بهره جسته‏اند و یا لذت برده‏اند مانند غذا یا غیر آن.
در مجمع البحرین (تمتع در حج) را همان (حج تمتع) دانسته و فرموده است: آن تمتع که همان حج تمتع است «رفتارهای آشنایی است که در جای خودش از آنها یاد شده آن رفتارها همان اعمال مخصوصی است که شاعر خوش قریحه فقه‏دان در بیتی از آن یاد کرده است.

​

" اطرست للعمره اجعل نهج اوو ار نحط رس طرمر لحج " ​

​

اما تمتع در حقیقت همان تلذذ است و تلذذ نیز یعنی گوارا به نوشگاه آمدن، بنابراین، حج تمتع را بدین سبب (تمتع) نام نهاده‏‏اند، چرا که زمانی و "فتره‏ای" میان عمره و حج برای بهره‏وری از آنچه در حال احرام، حرام بوده ایجاد می‏گردد که ناسک می‏تواند از کلیه لذائذ حلال در غیر احرام و حرام در حالت احرام بهره‏مند شده و لذت ببرد، در عین آنکه این عمره همان عمره مرتبط با حج است که هر دو با هم (حج تمتع) را تشکیل می‏دهند ، که در حقیقت ، هر دو یک عبادت واحد هستند و گویا به ناسک رخصتی داده‏اند تا در اثناء حج مجاز به بهره‏وری از لذائد باشد.
در هر حال، متعه به ضم میم و سکون تاء، اسم مصدری است از «تمتع بکذا» یعنی انتفع بکذا و از این روست که هر آنچه در آن لذت و یا بهره‏وری باشد از آن با متعه یاد می‏کنند مانند "متعه النکاح" و یا "متعه الحج" .
بکارگیری کلمه تمتع بدون آنکه اضافه به حج و یا عمره شود و مطلق آورده شود کم است، اما در صورتی که همراه با حج بیاید یعنی «حج التمتع» شود، ظاهر آن است که در اصطلاح شرع و اهل شرع برای مجموع هر دو عمل یعنی عمره تمتع و حج تمتع وضع گردیده است به حیثی که اگر مطلق بیاید ظهور در هر دو دارد، گرچه کاربردش در خصوص حج تمتع در مقابل عمره تمتع بیشتر است و همچنین کاربردش برای مجموع دو عمل که در حکم واحد است بسیار زیاد است در مقابل حج "قِران" و "افراد".
​

 

[ضحا]

پاسخ : احكام حج

پیامبر گرامی اسلام در چهارم ذی الحجة بود، که به مکه مکرمه رسیدند، پس از ورود، طواف فرمودند و دو رکعت نماز به جای آوردند و سپس این آیه شریفه نازل گردید « ان الصفا و المروه من شعائر الله » تا آن زمان مسلمانان گمان می‏کردند که آیین نیکوی سعی ساخته و پرداخته مشرکان است، بدین سبب یعنی به سبب نزول آیه شریفه به کوه صفا در آمدند و از آنجا به سوی مروه روان گردیدند تا آنکه از سعی فارغ گردیدند.
در این زمان حضرت جبرائیل نازل گردید در حالی که حضرت رسول بر فراز مروه بودند پس ایشان را امر کردند که به مردمان امر نمایند که از احرام در آیند جز آنان ‏که "سوق‏هدی" نمودند و به حج قران در آمده‏‏اند.
سپس در جمع مردمان حضور پیدا کردند و ابلاغ رسالتی دیگر نمودند و فرمودند این جبرائیل است که فرمان می‏دهد مرا که دستور دهم کسانی که حج قران انجام نداده و سوق‏هدی ننموده‏اند همه محل شده و از احرام در آیند، از میان جماعت مردی از جای بر خواست و زیاده گفت : هر آینه خارج می‏شویم در حالی که هنوز حاجی هستیم و موهای ما می‏ریزد کنایه از این است که در میان یک عبادت فاصله ایجاد شده، حضرت در جواب فرمودند اما تو هیچ‏گاه به این حکم فقهی ایمان نخواهی آورد.
باز از میانه جماعت صدای دیگری بلند شد که ای رسول خدا این حکم فقهی مربوط به امسال است؛
حضرت در پاسخ فرمودند بلکه این نوع حج و این حکم فقهی برای ابد است و تا روز قیامت. سپس انگشتان مبارکشان را درهم قرار دادند و فرمودند: در آویختم عمره را در حج تا روز قیامت.





شایان ذکر است این روایت شریفه در کتاب وسایل الشیعه ابواب اقسام حج آمده است.
روی هم رفته آنچه از نصوص و فرمایش‏های بجای مانده از ارباب عصمت (صلوات‏الله علیهم) آشکار است این است.
1- تمتع به عمره و حج در یک سال تشریع گردیده است.
2- در میان عمره و حج فصلی از اباحه و تمتع و بهره‏مندی ایجاد گردیده است.
3- آغاز تشریع این نوع حج از تبدیل حج افراد به این نوع حج بوده است.
4- زمان تشریع این نوع حج ، حجة الوداع بوده است.
5- حج قران نمی‏تواند به حج تمتع تبدیل شود.
6- رسول گرامی اسلام در طول عمر شریفشان حج تمتع انجام ندادند.
7- برخی از اصحاب با این نوع حج، مخالفت نمودند و دلیل این نوع مخالفت نیز استبعاد فاصله در ایام حج و در مکه مکرمه بوده است و یا برای آن صحابی قابل قبول نبوده که زناشویی در اثناء یک عبادت در مکه مکرمه امکان‏پذیر باشد که البته این مخالفت نشانه‏ قساوت و عدم ایمان آن صحابی است.
8- این نوع حج یکی از دو متعه‏ای است که مورد تحریم خلیفه ثانی قرار گرفت در حالی که مخالف آیه صریحه قرآن و فرمایش رسول گرامی اسلام است.



​

 

[ضحا]

پاسخ : احكام حج

مستحبات احرام تا وقوف در عرفات

​

مستحبات احرام حج تا وقوف به عرفات



اموری که در احرام عمره مستحب بود در احرام حج نیز مستحب است و پس از اینکه شخص ، احرام بسته و از مکه بیرون آمد همین که بر ابطح مشرف شود به آواز بلند تلبیه بگوید، و چون متوجه منی می شود بگوید: اللهم ایاک ارجو و ایاک ادعو فبلغنی املی و اصلح لی عملی . و با تن و دل ارام با تسبیح و ذکر حق تعالی برود و چون به منی رسید بگوید: الحمد لله الذی اقدمنیها صالحا فی عافیة و بلغنی هذا المکان . پس بگوید: اللهم هذه منی و هی مما مننت به علینا من المناسک فاسالک ان تمن علی بما مننت علی انبیائک فانما انا عبدک و فی قبضتک . و مستحب است (2) شب عرفه را در منی بوده و به اطاعت الهی مشغول باشد، و بهتر آن است که عبادات و خصوصا نمازها را در مسجد خیف بجا آورد، و چون نماز صبح را خواند تا طلوع آفتاب تعقیب گفته پس به عرفات روانه شود، و اگر خواسته باشد بعد از طلوع صبح روانه شود مانعی ندارد، ولی سنت (3) آن است که تا آفتاب طلوع نکرده و از وادی محسر رد نشود و روانه شدن پیش از صبح مکروه (4) است و چون به عرفات متوجه شود این دعا را بخواند:
اللهم الیک صمدک و ایاک اعتمدت و وجهک اردت اسالک ان تبارک لی فی رحلتی و ان تقضی لی حاجتی و ان تجعلنی ممن تباهی به الیوم من هو افضل منی .
1- آیة الله مکارم : این مستحبات را بقصد رجاء بجا آورد.2- آیة الله مکارم : انجام بعضی از این مستحبات در حال حاضر ممکن نیست یا مشکل است بنابراین نباید اصراری بر آن داشته باشد و دردسر برای خود و دیگران ایجاد کند هرگاه نیتش انجام آن باشد خداوند به فضل خود به او ثواب می دهد.3- آیة الله گلپایگانی ، آیة الله صافی : بلکه احوط.4- آیة الله گلپایگانی ، آیة الله صافی : بلکه خلاف احتیاط است مگر از جهت ضرورتی مثل بیمار و یا خائف از ازدحام . (مناسک فارسی ، مسأله 144) .

​

 

[ضحا]

پاسخ : احكام حج

[h=1]مکروهات احرام[/h][h=2]

​

مکروهات احرام
[/h][h=2]مسئله 303- مکروهات احرام چند چیز است :
[/h]1- احرام در جامه سیاه (1) ، و افضل احرام در جامه سفید است .
2- خوابیدن محرم بر رخت (2) و بالش زرد رنگ .
3- احرام بستن در جامه چرکین و اگر جامه در حال احرام چرک شود بهتر آن است که مکلف مادامی که در حال احرام است آن را نشوید (3) .
4- احرام بستن در جامه راه راه (4) .
5- استعمال حنا (5) پیش از احرام در صورتی که اثر آن تا حال احرام باقی بماند.
6- حمام رفتن (6) و اولی آن است که محرم بدن خود را با کیسه و مثل آن نساید.
7- لبیک گفتن محرم در جواب کسی که او را صدا نماید (7) .
1- آیة الله سیستانی ، آیة الله تبریزی : بلکه احوط ترک آن است .آیة الله گلپایگانی ، آیة الله صافی : بلکه اولی ترک پوشیدن هر پارچه رنگ شده است مگر رنگ سبز که در بعضی روایات معتبره استثناء شده است .2- آیة الله صانعی : بر فراش .آیة الله بهجت : بر بالش سیاه رنگ .3- آیة الله مکارم : ولی می تواند آنها را تبدیل به احرامی تمییز کند.4- آیة الله سیستانی : احرام بستن در جامه نقشه دار و مانند آن .آیة الله بهجت : این مورد در مناسک ایشان نیامده است .5- آیة الله مکارم : اگر قصد زینت داشته باشد اشکال دارد و فرقی میان حنا و رنگهای امروز نیست .آیة الله گلپایگانی ، آیة الله صافی : با قصد زینت خلاف احتیاط است .آیة الله بهجت : استعمال حنا پیش از احرام و در صورتیکه اثر آن تا حال احرام باقی بماند.6- آیة الله مکارم : کراهت حمام رفتن ثابت نیست ولی بدن خود را با کیسه و مثل آن نمالد.آیة الله سیستانی ، آیة الله تبریزی : اولی بلکه احوط آن است که محرم بدن خود را با کیسه و مثل آن نساید.7- آیة الله سیستانی ، آیة الله تبریزی : بلکه احوط ترک آن است .آیة الله اراکی ، آیة الله فاضل : و همچنین ساییدن صورت ، چنانچه نداند موجب بیرون آمدن خون می شود و همچنین کشتی گرفتن .

​

​

 

[ضحا]

پاسخ : احكام حج

مستحبات دخول مکه مکرمه و مسجد الحرام
​

مستحبات دخول مکه معظمه​

مسئله 529 -

برای دخول مکه معظمه نیز مستحب است مکلف غسل بنماید. و هنگامیکه وارد مکه می شود با حالت تواضع وارد شود، و کسی که از راه مدینه برود از بالای مکه داخل شده و وقت بیرون آمدن از پایین آن بیرون آید.آداب دخول مسجدالحرام​

مسئله 530-

مستحب است مکلف برای دخول مسسجدالحرام غسل بنماید (1) و همچنین مستحب است با پای برهنه و با حالت سکینه و وقار وارد شود و هنگام ورود از در بنی شیبه وارد شود و گفته اند که باب بنی شیبه در حال کنونی مقابل باب السلام است بنابراین نیکو این است که شخص از باب السلام وارد شده و مستقیما بیاید تا از ستونها بگذرد.

1 - آیة الله سیستانی : این غسل در مناسک ایشان مذکور نیست . و مستحب است بر در مسجدالحرام ایستاده بگوید: السلام علیک أیها النبی و رحمة الله و برکاتة ، بسم الله و بالله وما شاء الله ، السلام علی أنبیاء الله و رسله ، السلام علی الله السلام علی إبراهیم خلیل الله ، والحمدلله رب العالمین .و در روایت دیگر وارد است که نزد در مسجد بگوید: بسم الله وبالله و من الله و إلی الله وماشاء الله و علی ملة رسول الله صلی الله علیه و آله و خیر الاسماء لله ، والحمدلله والسلام علی رسول الله ، السلام علی محمد بن عبدالله ، السلام علیک أیها النبی و رحمة الله و برکاته ، السلام علی أنبیاء الله و رسله ، السلام علی خلیل الله الرحمن السلام علی المرسلین والحمدلله رب العالمین ، السلام علینا و علی عباد الله الصالحین ، أللهم صل علی محمد و آل محمد و بارک علی محمد و آل محمد کما صلیت و بارکت و ترحمت علی إبراهیم و آل إبراهیم إنک حمید مجید اللهم صل علی محمد و آل محمد عبدک و رسولک اللهم صل علی إبراهیم خلیلک و علی أنبیائک و رسلک و سلم علیهم ، و سلام علی المرسلین والحمدلله رب العالمین اللهم افتح لی أبواب رحمتک واستعملنی فی طاعتک و مرضاتک واحفظنی بحفظ الایمان أبدا ما أبقیتنی جل ثناء وجهک ، الحمدلله الذی جعلنی من وفده وزواره و جعلنی ممن یعمر مساجده ، وجعلنی ممن یناجیه أللهم إنی عبدک و زائرک فی بیتک و علی کل مأتی حق لمن أتاه وزاره ، و أنت خیر مأتی و أکرم مزور فأسألک یا الله یا رحمن بأنک أنت الله لا إله إلا أنت وحدک لا شریک لک بأنک واحد احد صمد لم تلد ولم تولد ولم یکن له (لک خ ل ) کفوا أحد، و أن محمدا عبدک و رسولک صلی الله علیه و علی أهل بیته یا جواد یا کریم یا ماجد یا جبار یا کریم أسألک أن تجعل تحفتک إیای بزیارتی أول بزیارتی إیاک أول شی ء تعطینی فکاک رقبتی من النار.پس سه مرتبه می گوید:أللهم فک رقبتی من النار پس می گوید: و أوسع علی من رزقک الحلال الطیب وادرأ عنی شر شیاطین الجن والانس و شر فسقة العرب والعجم .پس (1) داخل مسجدالحرام شود و رو به کعبه دستها را بلند نموده و بگوید:

1 - آیة الله سیستانی : این فراز از دعا در مناسک ایشان مذکور نیست . أللهم إنی أسألک فی مقامی هذا وفی أول مناسکی أن تقبل توبتی و أن تتجاوز عن خطیئتی وأن تضع عنی وزری ، الحمدلله الذی بلغنی بیته الحرام أللهم إنی أشهد أن هذا بیتک الحرام الذی جعلته مثابه للناس و أمنا مبارکا وهدی للعالمین أللهم إنی عبدک والبلد بلدک والبیت بیتک جئت أطلب رحمتک و أؤم طاعتک مطیعا لأمرک راضیا بقدرک أسألک مسألة الفقیر إلیک الخائف لعقوبتک أللهم لی أبواب رحمتک واستعملنی بطاعتک و مرضاتک . بعد (1) خطاب می کند بسوی کعبه و می گوید:

1 - آیة الله سیستانی ، آیة الله بهجت : این فراز از دعا در مناسک ایشان مذکور نیست .ألحمدلله الذی عظمتک و شرفک و کرمک وجعلک مثابة للناس و امنا مبارکا و هدی للعالمین .و مستحب است وقتی که محاذی حجرالاسود شد بگوید: أشهد أن لا إله إلا الله وحده لاشریک له و أن محمدا عبده و رسوله آمنت لاببه و کفرت بالجبت والطاغوت واللات والعزی و بعبادة الشیطان وبعبادة کل ند یدعی من دون الله .و هنگامی که نظرش به حجرالاسود افتاد متوجه بسوی او شود و بگوید: ألحمدلله الذی هدانا لهذا وما کنا لنهتدی لو لا أن هدانا الله سبحان الله والحمد لله ولا إله إلا الله والله أکبر من خلقه ولله أکبر مما أخشی و اخذر، لا إله إلا الله وحده لا شریک له ، له الملک وله الحمد یحیی ویمیت ویمیت و یحیی وهو حی لایموت بیده الخیر و هو عبی کل شی ء قدیر، الهم صل علی محمد وال محمد و بارک علی محمد و آله کأفضل ما صلیت وبارکت وترحمت علی إبراهیم و آل إبراهیم إنک حمید مجید، و سلام علی جمیع النبیین والمرسلین والحمدلله رب العالمین أللهم إنی اومن بوعدک وأصدق رسلک وأتبع کتابک .و در روایت معتبر وارد شده است که وقتی که نزدیک حجرالاسود رسیدی دستهای خود را بلند کن و حمد و ثنای الهی را بجا آورد، و صلوات بر پیغمبر بفرست و از خداوند عالم بخواه که حج تو را قبول کند پس از آن حجر را بوسیده و استلام نما. واگر بوسیدن ممکن نشد استلام نما. و اگر آن هم ممکن نشد اشاره به آن کن و بگو: أللهم أمانتی أدیتها و میثاقی تعاهدته لتشهد لی بالموافاة أللهم تصدیقا بکتابک وعلی سنة نبیک صلواتک علیه و آله أشهد أن لا إله إلا الله وحده لا شریک و أن محمدا عبده ورسوله آمنت بالله و کفرت بالجبت والطاغوت واللات والعزی و عبادة الشیطان و عبادة کل ند یدعی من دون الله . و اگر نتوانی همه را بخوانی بعضی را بخوان و بگو: أللهم إلیک بسطت یدی وفیما عندک عظمت رغبتی فاقبل سبحتی واغفر لی وارحمنی ، أللهم إنی أعوذ بک من الکفر والفقر و مواقف الخزی فی الدنیا والاخرة ​

 

[ضحا]

پاسخ : احكام حج

​

[h=1]احکام مصدود[/h]

​

[h=2]مسأله 438 :[/h] مصدود : کسی است که پس از بستن احرام ، دشمن و مانند آن مانع از رسیدن او به اماکن مقدسه جهت انجام مناسک حج یا عمره می شود.[h=2]مسأله 439 :[/h]مصدود در عمره مفرده ، اگر قربانی به همراه خود آورده باشد، جایز است با کشتن قربانی در همان جایی که جلوی او گرفته شده ، از احرام بیرون رود و اگر قربانی به همراه نیاورده باشد و بخواهد از احرام بیرون رود، باید گاو یا گوسفند یا شتر را تهیه و آن را قربانی کند، و بنا بر احتیاط بدون آن از احرام بیرون نمی رود و احتیاط واجب آن است که تراشیدن سر یا کوتاه کردن آن را ضمیمه قربانی در هر دو صورت گذشته نماید و اما مصدود در عمره تمتع ، اگر مصدود از حج نیز باشد حکمش همان است که گذشت ، و اگر نباشد، مانند اینکه شخصی را از رسیدن به خانه خدا قبل از وقوفین فقط منع کنند، بعید نیست تکلیف چنین شخصی مبدل به حج افراد شود[h=2]مسأله 440:[/h] مصدود در حج تمتع ، اگر از رسیدنش به وقوفین یا مشعر به تنهایی منع شده باشد، احتیاط این است که طواف و سعی نماید، و سر خود را بتراشد، و گوسفندی را قربانی کند، و سپس از احرام بیرون رود و اگر از طواف و سعی منع شده باشد و نگذارند به جایگاه طواف و سعی برود، در این صورت اگر نتواند نایب بگیرد و بخواهد از احرام بیرون رود، احتیاط این است که قربانی کند و سر خود را بتراشد یا کوتاه کند و اگر بتواند نایب بگیرد، بعید نیست که نایب گرفتن کفایت کند، بنابراین برای طواف و سعی نایب می گیرد،و نماز طواف را خود پس از طواف نایب بجا می آورد و اگر از رسیدنش به منی جهت بجا آوردن اعمال آنجا جلوگیری شود، در این صورت اگر بتواند نایب بگیرد، باید نایب جهت رمی و قربانی کردن بگیرد، و پس از آن سر خود را بتراشد یا کوتاه کند، و موی خود را در صورت امکان نیز به منی بفرستد، و باقی مناسک را بجا آورد و اگر نتواند نایب بگیرد، واجب نیست قربانی کند، ولی به جای آن روزه بگیرد، همچنان که واجب نیست رمی کند - اگرچه احتیاط این است که خودش شخصا رمی را در سال آینده بجا آورد، در صورتی که به حج برود، و یا توسط نایبش ، در صورتی که به حج نرود - سپس باقی مناسک حج را، از سر تراشیدن یا کوتاه کردن ، و اعمال مکه ، بجا آورد، و پس از آن همه محرمات احرام بر او حلال می شوند حتی زنها، و نیازی به هیچ چیز دیگری نیست.[h=2]مسأله 441 :[/h] کسی که از حج و یا عمره او جلوگیری شده ، اگر با قربانی کردن از احرامش بیرون رفت ، کفایت از حج و یا عمره برای او نمی کند، پس اگر قصد داشته حجة الاسلام بجا آورد و جلو او را گرفته اند، و با قربانی از احرامش بیرون رفته ، باید حجة الاسلام را بعدا بجا آورد، در صورتی که استطاعتش باقی بماند یا حج در ذمه او مستقر شده باشد مسأله 442 : در صورتی که از بازگشت شخص به منی جهت شب ماندن و رمی جمرات جلوگیری شود ضرری به صحت حج شخص نمی رساند، و حکم مصدود بر او جاری نمی شود و بنا بر احوط و اولی برای رمی در همان سال در صورت امکان نائب بگیرد، و در صورت ناتوانی از نائب گرفتن ، در سال آینده خودش شخصا قضای آن را بجا آورد، در صورتی که به حج برود، و یا نائب قضای آن را بجا آورد، در صورتی که به حج نرود.[h=2]مسأله 443 :[/h]قربانی که باید مصدود آن را بکشد فرق نمی کند گاو یا شتر و یا گوسفند باشد، و در صورت عدم تمکن از تهیه قربانی ، احتیاط این است که ده روز بجای آن روزه بگیرد.[h=2]مسأله 444 :[/h]کسی که احرام حج بسته است ، اگر قبل از وقوف در مشعر با زن خود نزدیکی کند، واجب است - همچنان که در محرمات احرام ذکر شد - حج خود را به اتمام برساند و آن را دوباره بجا آورد، بنابراین اگر جلو اتمام او را گرفتند، حکم مصدود بر او جاری می شود، ولی زیاده بر قربانی که باید جهت بیرون آمدن از احرام بکشد، باید کفاره جماع را نیز بدهد.