تاریخچه قمه زنی : قمه زنی مراسمی است که در بعضی از شهرستانها و بلاد شیعی و توسط برخی از عزاداران امام حسین برپا می شود و در تاسی به مجروح و شهید شدن سید الشهداء و شهیدان کربلا و به عنوان اظهار آمادگی برای خون دادن و سر باختن در راه امام حسین (ع) انجام می گیرد .شرکت کنندگان در این مراسم صتح زود در روز عاشورا ،با پوشیدن لباس سفید و بلندی هچون کفن ،بصورت دسته جمعی قمه بر سر می زنند و خون ،از سر بر صورت و لباس سفید جاری می شود .بعضی هم برای قمه زنی نذر می کنند ،برخی چنین نذری را درباره کودکان خردسال انجام می دهند و بر سر آنان تیغ می زنند ،تا از محل آن خون جاری شود . اکنون به نمونه هایی از آن اشاره می کنیم .
« روز عاشورا در بیشتر شهرها و روستاهای عراق ،روز حزن و اندوه و سوگ است .دیدگان اشکبار و رنگ سیاه پرچم ها و چهره خاک آلود ،در همه جا به چشم می خورد ؛تنها کفن های قمه زنان به رنگ سفید و با لکه هایی از خون دیده می شود .مردانی که شعار فدائیان حسین بر کفن ها نگاشته ،قمه ،شمشیر و یا خنجری بر دستان گرفته و بر سرهای تراشیده خود زخم هایی گاه بسیار عمیق و شدید وارد می آورند .دسته بیضوی شکل آنها با عبور از خیابان اصلی کاظمین به حرم وارد می شود ... عزاداران با رسیدن به حرم کاظمین ،با حماسه بسیار فریاد حیدر ... حیدر سر میدهند و با هر ضربه طبل و نوای شیپور ،ضربه ای بر فرق سر می زنند.گاه این ضربه ها چنان شدید است که فرق سر را شکافته خون بسیاری از آن جاری می شود .در برخی موارد نیز افرا از هوش رفته و بر زمین می افتند و یا از شدت ضربه جان می دهند .خون با نخستین ضربه فوران می کند ؛ اما گاه برخی آنچنان به شور و هیجان می آیند که ضربه های محکمی بر سر فرود آورده و خون بیشتری از سر خود جاری می سازند .برخی نیز با سطح قمه بر سر ضربه می زنند تا خطر کمتری بر ایشان داشته باشد .قمه زنان بال فاصله پس از پایان مراسم به حمام عمومی رفته و پس از مداوای زخم هایشان به شیوه سنتی ،خود را شسته و بهبود می یابند .آماد ه سازی قمه ها و کفن ها و گروهها ی موزیک و دیگر لوازم مورد نیاز،بر عهده هیئت های عزاداری است .جمع آوری کمک های مردمی و دادن مبلغی به شاعر ،نوحه خوان ،سخنران و دیگر مخارج بر عهده هیئت هاست .( به نقل از تراژدی کربلا ،ابراهیم حیدری ،ترجمه علی معموری ) .
تاریخچه و پیدایش قمه زنی : آنچه قابل اثبات است اینکه تیغ زنی از جانب آذبایجانیها به فارس ها و اعراب منتقل شده است . نویسنده عراقی الاصل کتاب تراژدی کربلا بر این عقیده است که مراسم قمه زنی تا قرن نوزدهم اصلا در عراق نبوده است و ریشه عربی ندارد . امروزه شاهد مراسم های مختلف عزاداری در مناطق گوناگون هستیم مثلا : در شهرستانهای غربی کشور در روز عاشورا مراسم گل زنی به سر انجام می شود و کسانی که از غرب کشور ساکن مناطق دیگر شده اند این رسم را به همراه خود به آنجا سرایت داده اند برای نمونه در بعضی مناطق کرج و ... می توان رسم گل گذاشتن در روز عاشورا را دید .همچنین در مناطق جنوبی نواختن سنج یا چیزی شبیه به آن متداول است که در دیگر جاها چنین دیده نمی شود . درباره قمه زنی ،شیخ کاظم دجیلی در کتاب عاشورا فی النجف و کربلا آورده است : این اعمال [ قمه زنی ] در ابتدا در میان ترکهای عراق ،فرق صوفیه و کردهای غرب ایران مرسوم بود . گزارش یک مقام انگلیسی درباره عاشورای سال 1919 در نجف حاکی است که گروهی صد نفره از شیعیان ترک در آن سال به قمه زنی پرداخته اند . حاج حمید راضی که 110 سال عمر کرد و اهل کربلا بود در خاطرات خود درباره قمه زنی می گوید در ایام جوانی او در شهر نجف و کربلا قمه زنی رسم نبوده است ،او در سال 1935 از دنیا رفت .
از دوره صفوی آداب و رسوم نوینی در سلک آیین های عزاداری در آمد ؛آدابی چون « سنگ زنی » ،« قفل زنی » ،« قمه زنی » .
استاد یوسفی غروی می گوید از نظر تاریخی ظاهرا قمه زنی از دوره صفویه قمه زنی پدید آمد و قبلا نبوده است .
روال حکومتها این است که این موارد را از یکدیگر می آموزند عثمانی ها گروه فدائیان داشتند ،صفویه هم یک گروه فدائیان درست کرده بود و مانند آل بویه که در قرن چهارم در بغداد عمدتا دسته های اولیه عزاداریشان ،دسته های نظامی شان بود ، به ارتش دستور داده بودند که به طور منظم و دسته بندی شده دسته عزاداری راه بیاندازند .خلاصه اینکه فدائیان صفویه در روز عاشورا شمشیر به دست بیرون می آمدند و تصورشان این بودکه نوعی همدردی با اصحاب امام حسین داشته باشند .آنان می گفتند در چنین روزی که اصحاب امام حسین د خود امام ،و بنی هاشم تیر می خورند ،پس ما هم این حالت را برای خودمان ایجاد می کنیم ؛یعنی نشان می دهیم که ما در راه امام حسین فدایی هستیم و حاضریم سرمان بریده شود و این شروع قمه زنی شد .در دوره قاجار قمه زنی رواج داشته طوری که سفیر کبیر آمریکا در سفر نامه اش می نویسد : « سال 1884 در تهرن اقامت داشتم . دسته هایی در خیابان حرکت می کردند و احساسات تند و بی سابقه ای از خود نشان میدادند ... در این میان ناگهان جمعی سفید پوش که کاردهایی در دست داشتند ،پدیدار شدند که با هیجان زیاد کاردها را بالا برده و به سر خود می زدند و خون از سر آنها و از کاردهایی که در دست داشتند فواره می زد و سر تا پایشان را سرخ کرده بود » .
اگر چه بعضی ها آخوند ملا آقا بن عابد شیروانی معروف به فاضل دربندی را با کتاش که اکسیر العبادات باشد را در خرافه گرایی مردم مقصر میدانند اما علماء دیگری مانند علامه سید محسن امین قمه زین را شیطان غیر شرعی و شیطان پسند می دانست .عده ای معتقند قمه زنی را انگلیسی ها از هند به ایران و عراق آوردند .و تا گذشته های نه چندان دور سفارت انگلیس هیئت های عزادارری که به صورت زشت و زننده ظاهر می شدند را تامین می کرد . اخیرا کتابی به نام « نقشه ای برای جدایی کاتب الهی » در آمریکا انتشار یافته که در آن گفتگوی مفصلی با دکتر مایکل برانت یکی از معاونان سابق سیا انجام شده است . در آنجا آمده است : « ما تصمیم گرفتیم با حمایت های مالی از برخی سخنرانان و مداحان و برگزار کنندگان اصلی مراسم محرم که افراد سود جو و شهرت طلب هستند ،عقاید و بنیان های شیعه و فرهنگ شهادت طلبی را سست و متزلزل کنیم ...تا شیعیان را به دست خود شیعیان نابود کنیم ».
منبع مطالعاتی : کتاب دست پنهان
