جهل بسیط: عبارت است از خالى بودن نفس از علم، و اتصاف آن به جهل، بدون این كه هم چنین داند كه مىداند، یعنى بر او مشتبه نشده باشد، و اعتقاد دانستن را نداشته باشد.و در ابتداى امر، این صفت ذموم نیست بلكه ممدوح است، زیرا كه آدمى تا به جهل خود بر نخورد و نداند كه نمىداند در صدد تحصیل علم بر نمىآید. بلى باقى بودن بر این مقام و ماندن بر جهل و ثبات برآن، از رذائل عظیمه است، كه دفع آن لازم و بقاى آن از جمله مهلكات است.
و كسىكه متصف به این صفتباشد باید سعى در ازاله آن كند، و تامل كند در قبح جهل وحكم عقل به این كه جاهل، فى الحقیقه انسان نیست، و اگر آن را انسان گویند به جهتمشابهت صورت است كه با انسان دارد، زیرا كه: انسان در سایر چیزها كه بجز علم ودانش است، از جسمیت و غضب و شهوت و بصر و سمع و صوت و غیر اینها، با سایرحیوانات شریك است، و فضیلت انسان بر سایرین، به علم و معرفت است.پس، اگر آن رانیز نداشته باشد حیوانى خواهد بود مستقیم القامه.و از این جهت است كه: اگر شخصىعامى در مجلس مباحثه علماء و محاورات ایشان بنشیند و از اقوال ایشان چیزى نفهمد،نسبتبه ایشان با چهار پایان فرقى ندارد.و چون این را فهمید تامل كند كه چه هلاكتى از این بالاتر، و چه صفتى از این بدتر كه او را از حدود انسانیت خارج و در زمره بهایم داخل نماید.و بعد از آن تتبع نماید در آیات و اخبارى كه در مذمت جهل و نادانىرسیده.
و در بعضى از احادیث آن را موجب دخول نار فرمودهاند.از حضرت رسول - صلى الله علیه و آله - مروى است كه:
«شش طایفه به جهت شش چیز، پیش از محاسبه داخل آتش خواهند بود: یكى ازآنها صحرانشینان و سكنه قرا و مواضعى كه از اهل علم خالى استبه سبب جهل ونادانى كه دارند»
و كسىكه متصف به این صفتباشد باید سعى در ازاله آن كند، و تامل كند در قبح جهل وحكم عقل به این كه جاهل، فى الحقیقه انسان نیست، و اگر آن را انسان گویند به جهتمشابهت صورت است كه با انسان دارد، زیرا كه: انسان در سایر چیزها كه بجز علم ودانش است، از جسمیت و غضب و شهوت و بصر و سمع و صوت و غیر اینها، با سایرحیوانات شریك است، و فضیلت انسان بر سایرین، به علم و معرفت است.پس، اگر آن رانیز نداشته باشد حیوانى خواهد بود مستقیم القامه.و از این جهت است كه: اگر شخصىعامى در مجلس مباحثه علماء و محاورات ایشان بنشیند و از اقوال ایشان چیزى نفهمد،نسبتبه ایشان با چهار پایان فرقى ندارد.و چون این را فهمید تامل كند كه چه هلاكتى از این بالاتر، و چه صفتى از این بدتر كه او را از حدود انسانیت خارج و در زمره بهایم داخل نماید.و بعد از آن تتبع نماید در آیات و اخبارى كه در مذمت جهل و نادانىرسیده.
و در بعضى از احادیث آن را موجب دخول نار فرمودهاند.از حضرت رسول - صلى الله علیه و آله - مروى است كه:
«شش طایفه به جهت شش چیز، پیش از محاسبه داخل آتش خواهند بود: یكى ازآنها صحرانشینان و سكنه قرا و مواضعى كه از اهل علم خالى استبه سبب جهل ونادانى كه دارند»