بهشت و مراتب آن

[نورا]

[h=2][/h]


قرآن كريم در بسياري از آيات خود تصويري از ويژگي‏هاي بهشت و اوصاف زندگي بهشتيان ارائه مي‏دهد كه مطالعه در اين آيات ـ كه در جاي‏جاي آنها خداوند موءمنان پرهيزكار را به چنين پاداشي بشارت مي‏دهد ـ علاوه بر نمودار ساختن هدف باري‏تعالي از خلقت و دوستي بيكرانش نسبت به انسان، مي‏تواند موجب انگيزه در انتخاب راهي باشد كه انسان هماره و به‏طور فطري در پي آن بوده است. هم‏چنين درك درست اين آيات مي‏تواند راهنمايي باشد كه پيش از مرگ نيز انسان را از يك زندگي بهشتي بهره‏مند نمايد.
بهشت موعود داراي مراتب و درجاتي مانند جنت نعيم، مأوا، عدن و فردوس است ولي علاوه بر مراتب، اوصاف و القابي كلي دارد كه جا دارد قبل از ورود به اين مراتب با بعضي از آن اوصاف مثل دارالسلام، دارالارث، دارالرضا، دارالمقام و فوز عظيم آشنا شويم.

 

[نورا]

پاسخ : بهشت و مراتب آن

دارالسلام

در قرآن آيات بسياري بر وجود نعمت‏هاي مادي تصريح دارد كه نقطه شروع آن نعمت‏ها، صحراي محشر است كه از آنجا بهشتيان به دارالسلام كه يكي از القاب بهشت است خوانده مي‏شوند: و الله يدعوا الي دارالسلام و يهدي من يشاء الي صراط مستقيم (يونس، آيه 25). دارالسلام نمايانگر محيطي آرام و امن است كه سراسر صفا و صميميت بوده و صلح و آرامش در آن موج مي‏زند. اين رستگاران با هدايت نوري كه جلو روي آنها مي‏درخشد و مسير را براي آنها روشن مي‏كند به سوي بهشت مي‏شتابند و در همان حال بشارتِ بهشت‏هايي به آنها داده مي‏شود كه از زير درختانش نهرها جاري است يوم‏تري الموءمنين و الموءمنات يسعي نورهم بين أيديهم و بأيمانهم بشريكم اليوم جنات تجري من تحتها الانهار خالدين فيها ذلك هو الفوز العظيم: (حديد، آيه 12)

و آثار بشارت كه حاكي از مسرت باطني آنهاست در چهره‏هاي آنها كاملاً نمايان است وجوه يومئذ ناعمه لسعيها راضيه (غاشيه، آيات 8و9). در مدخل بهشت، فرشتگان نگهبان با پيام ادخلوها بسلام آمنين (حجر، آيه 46) به آنها خوش‏آمد مي‏گويند و آرامشي كامل را كه نمايانگر خروج هرگونه كينه و كدورتي از سينه‏هاي آنهاست به آنها بشارت مي‏دهند و نزعنا ما في صدورهم من غل اخواناً (حجر، آيه 47). نكته لطيف اين كه كلمه نزع از معناي خاصي برخوردار است و آن اين است كه چنان از دل‏هاي آنان غل و غش و كينه و كدورت را بيرون مي‏كشيم كه گويي هرگز آلودگي و كدورتي نداشته‏اند.

 

[نورا]

پاسخ : بهشت و مراتب آن


دارالارث

«بهشت را به پرهيزگاران به ارث مي‏دهند»: تلك الجنه التي نورث من عبادنا من كان تقيّاً (مريم، آيه 63). ارث در دنيا مالي است كه بدون هيچ رنج و زحمتي به دست مي‏آيد و در مالكيت آن هيچ جاي شك و شبهه نيست ولي بهشت، ارثي است كه موءمنان در مقابل اعمال صالحي كه در دنيا انجام داده‏اند از آن بهره‏مند مي‏شوند.

دارالرضا

بهشت، عالم تجرد و اطلاق است و براي موءمنان به مجرد درخواست باطني و مشيت دروني هرچه بخواهند موجود مي‏شود لهم ما يشآءون عند ربهم (شوري، آيه 22). در حقيقت اراده انسان در بهشت مظهر اراده الهي شده و معدومات را لباس وجود مي‏پوشاند بنابراين همه‏چيز براي او مهياست و به رضايت كامل مي‏رسد. از طرفي راه‏يافتن به بهشت، نتيجه اطاعت و رسيدن بنده به مقام عبوديت است و از آنجا كه رسيدن به مقام عبوديت هدف خداوند از خلقت انسان است، رضاي الهي را به دنبال دارد، يعني بهشت دارالرضاست چون خداوند از بنده، راضي و بنده از خداوند راضي است: رضي‏الله عنهم و رضوا عنه (مائده، آيه 119).

 

[نورا]

پاسخ : بهشت و مراتب آن


دارالمقام

بهشت، دارالمقام يا دارالخلد است و اين وصف، بيانگر اين نكته است كه رستگاران بهشتي براي هميشه در آنجا مخلدند چون بهشت جايگاهي است كه كسي از آن بيرون نمي‏رود و به مكان ديگري كوچ نمي‏كند و هيچ‏گونه رنج و مشقتي به او نمي‏رسد و از همين‏روست كه بهشتيان زبان به حمد و ستايش حق مي‏گشايند و شكرگزار خداوندي مي‏شوند كه هرگونه حزني را از آنها برطرف كرده است: و قالوا الحمدالله الذي أذهب عنّا الحزن ان ربنا لغفور شكور، الذي احلّنا دارالمقامه من فضله لا يمسنا فيها نصب و لا يمسنا فيها لغوب (فاطر، آيات 35 و 34).

مسئله خلود در بسياري از آيات مربوط به بهشت و جهنم آورده شده و اين سوءال را در ذهن مطرح مي‏كند كه با آن كه عمر انسان محدود است و ميزان اعمال و فعاليت انسان نيز محدود، پس انسان چگونه در بهشت مخلّد است؟ پاسخ اين است كه انسان موءمن اگر در دنيا هم مخلد بود هميشه با همين خصوصيات زندگي مي‏كرد. سوءال ديگر اين‏كه آيه تخليد حتي در نعمت، خسته‏كننده نيست؟ در پاسخ بايد گفت، عالم آخرت متنوع است و انسان بهشتي، پوياست نه ايستا زيرا دائماً در معرض تجليات گوناگون قرار دارد، از تجليات مادي به رضوان الهي صعود مي‏كند و در فضاي ربوبيت حق به تماشاي آفرينش مي‏نشيند بنابراين بهشت جايگاهِ ماندگارِ متنوع است.

نكته ديگر اين‏كه انسان بُعدي جاودانه دارد كه جز به جاودانگي قانع نمي‏شود چون انسان در ساحت جسم و نفس محدود و در ساحت روح، نامحدود است زيرا روح از عالم خلق نيست بلكه از عالم امر است. قل الروح من امر ربي (اسري، آيه 85) و عالم امر آغاز و انجام ندارد.