قرآن برترين و مهمترين نعمتي است كه خداوند به انسان ارزاني داشته است. گواه اين مطلب آيات نخستين سوره الرحمن است:
«الرحمن،علّم القرآن، خلق الانسان، علّمه البيان»[1]
زيرا انسان تنها در سايه تعليم خداوند و دريافت و تلقّي قرآن به كمال نهايي خود ميرسد.[2] چون قرآن سرچشمه همه مواهب و وسيله وصول به هر نعمت اعم از مادي و معنوي است با اينكه خلقت انسان بر نزول قرآن تقدم دارد ولي خداوند به خاطر اهميت، قرآن را مقدم داشته است.[3]
يكي از اساسيترين مأموريتهاي پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ تلاوت قرآن بر مردم است.[4] تا از فروغ آن شعله گيرند و از چشمه آب حياتش جرعهها نوشند.
بنابراين اولين مرحله بهرهمندي از قرآن تلاوت آيات آن است به اختصار پارهاي از خواص تلاوت قرآن بيان ميشود:
1. تكلم با محبوب
قرآن نامه محبوب است. راه انس با محبوب خواندن نامه اوست، زيرا به فرمايش امام صادق ـعليه السّلام ـ : خداوند خود را در كلامش به مردم نشان داده است.[5]
2. بهره گيري از هدايتهاي قرآن
تلاوت قرآن زمينه هدايت و تكامل معنوي را ميسور ميسازد زيرا با تلاوت قرآن با اوامر ونواهي و دستورات خدا آشنا شده و سعي ميكنيم به آن چه فرموده عمل كنيم و از آن چه نهي كرده دوري جوييم زيرا مؤمنان راستين تلاوت قرآن را مقدمه عمل ميدانند. امام صادق ـ عليه السّلام ـ تلاوت راستين را عبرت گيري از قرآن، گردن نهادن به اوامر وعمل كردن به احكام آن ميدانند.[6]
3. تشويق به كسب ويژگيهاي لازم جهت بهرهوري از قرآن:
قرآن هدايت ويژه خودرا مخصوص تقوا پيشگان ميداند.[7]
اين پروا پيشگان آراسته به صفتي چون شب زنده داري، خشوع در عبادت، صبر درشدايد، عفو و گذشت، امانت داري، شاكر نعمتهاي الهي و... هستند.[8]
تالي قرآن با خواندن اين صفات و تفسيرشان در روايات امامان ـ عليهم السّلام ـ آراسته شدن به اين خصال را طلب ميكند.
4. تصميم بر ترك گناهان
هر اندازه دل انسان به زنگار گناه آلوده كرد به همان ميزان از فهم آيات الهي محروم ميشود. آشنايي با موانع فهم قرآن كه در پرتو تلاوت ايجادميشود او را مصمم بر رفع اين موانع نموده. موانع از قبيل جهل[9]، استكبار[10]، كفر[11]،فسق[12]، ظلم[13]و هوسراني[14].
5. استجابت دعا
انس دايمي با قرآن براي قاري شرافتي را فراهم ميآورد كه به حرمت اين هم نشيني و رفاقت نيازهاي معيشتي و مادي اوبرطرف ميشود. امام صادق ـ عليه السّلام ـ از قول خداوند ميفرمايد: هر كس به جاي درخواست از من به ذكر من مشغول شود به او بالاترين مقداري را عطاء خواهم كرد كه بههر كه از من درخواست نمايد عطا ميكنم.[15]
6. عامل نورانيت
تلاوت قرآن مايه نورانيت انسان وملكوتي شدن او ميشود رسول اكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ در سفارشي به ابوذرميفرمايد: «عليك بتلاوه القرآن و ذكر الله كثيراً فانّه ذكرٌ لك في السماء و نورٌلك في الارض» بر تو باد به تلاوت قرآن و كثرت ياد خدا زيرا تلاوت قرآن عامل ياد تودر ملكوت و مايه نوراني شدن تو در زمين است[16].
__________________________________________________ ____________________
پی نوشتها
«الرحمن،علّم القرآن، خلق الانسان، علّمه البيان»[1]
زيرا انسان تنها در سايه تعليم خداوند و دريافت و تلقّي قرآن به كمال نهايي خود ميرسد.[2] چون قرآن سرچشمه همه مواهب و وسيله وصول به هر نعمت اعم از مادي و معنوي است با اينكه خلقت انسان بر نزول قرآن تقدم دارد ولي خداوند به خاطر اهميت، قرآن را مقدم داشته است.[3]
يكي از اساسيترين مأموريتهاي پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ تلاوت قرآن بر مردم است.[4] تا از فروغ آن شعله گيرند و از چشمه آب حياتش جرعهها نوشند.
بنابراين اولين مرحله بهرهمندي از قرآن تلاوت آيات آن است به اختصار پارهاي از خواص تلاوت قرآن بيان ميشود:
1. تكلم با محبوب
قرآن نامه محبوب است. راه انس با محبوب خواندن نامه اوست، زيرا به فرمايش امام صادق ـعليه السّلام ـ : خداوند خود را در كلامش به مردم نشان داده است.[5]
2. بهره گيري از هدايتهاي قرآن
تلاوت قرآن زمينه هدايت و تكامل معنوي را ميسور ميسازد زيرا با تلاوت قرآن با اوامر ونواهي و دستورات خدا آشنا شده و سعي ميكنيم به آن چه فرموده عمل كنيم و از آن چه نهي كرده دوري جوييم زيرا مؤمنان راستين تلاوت قرآن را مقدمه عمل ميدانند. امام صادق ـ عليه السّلام ـ تلاوت راستين را عبرت گيري از قرآن، گردن نهادن به اوامر وعمل كردن به احكام آن ميدانند.[6]
3. تشويق به كسب ويژگيهاي لازم جهت بهرهوري از قرآن:
قرآن هدايت ويژه خودرا مخصوص تقوا پيشگان ميداند.[7]
اين پروا پيشگان آراسته به صفتي چون شب زنده داري، خشوع در عبادت، صبر درشدايد، عفو و گذشت، امانت داري، شاكر نعمتهاي الهي و... هستند.[8]
تالي قرآن با خواندن اين صفات و تفسيرشان در روايات امامان ـ عليهم السّلام ـ آراسته شدن به اين خصال را طلب ميكند.
4. تصميم بر ترك گناهان
هر اندازه دل انسان به زنگار گناه آلوده كرد به همان ميزان از فهم آيات الهي محروم ميشود. آشنايي با موانع فهم قرآن كه در پرتو تلاوت ايجادميشود او را مصمم بر رفع اين موانع نموده. موانع از قبيل جهل[9]، استكبار[10]، كفر[11]،فسق[12]، ظلم[13]و هوسراني[14].
5. استجابت دعا
انس دايمي با قرآن براي قاري شرافتي را فراهم ميآورد كه به حرمت اين هم نشيني و رفاقت نيازهاي معيشتي و مادي اوبرطرف ميشود. امام صادق ـ عليه السّلام ـ از قول خداوند ميفرمايد: هر كس به جاي درخواست از من به ذكر من مشغول شود به او بالاترين مقداري را عطاء خواهم كرد كه بههر كه از من درخواست نمايد عطا ميكنم.[15]
6. عامل نورانيت
تلاوت قرآن مايه نورانيت انسان وملكوتي شدن او ميشود رسول اكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ در سفارشي به ابوذرميفرمايد: «عليك بتلاوه القرآن و ذكر الله كثيراً فانّه ذكرٌ لك في السماء و نورٌلك في الارض» بر تو باد به تلاوت قرآن و كثرت ياد خدا زيرا تلاوت قرآن عامل ياد تودر ملكوت و مايه نوراني شدن تو در زمين است[16].
__________________________________________________ ____________________
پی نوشتها
[1] . سوره الرحمن، آيات 1 ـ 4.
[2] . ر.ك: آيت الله جوادي آملي،قرآن در قرآن، ج 1، قم، مركز نشر اسراء، چاپ سوم، آذر 81، ص 23؛ و آيت الله مكارمشيرازي، تفسير نمونه، ج 21، ص 219، تهران، انتشارات دار الكتب الاسلاميه، چاپبيستم، سال 1376.
[3] . ر.ك: آيتالله جوادي آملي، قرآن در قرآن، ج 1، قم، مركز نشر اسراء، چاپ سوّم، آذر 81، ص 23؛و آيت الله مكارم شيرازي، تفسير نمونه، ج 21، ص 219، تهران، انتشارات دار الكتبالاسلاميه، چاپ بيستم، سال 1376.
[4] . سوره جمعه، آيه 2.
[5] . آيت الله مكارم شيرازي، همان، ج 11، ص 402، به نقل از بحارالانوار، ج 92، ص 107.
[6] . ر.ك: علامه طباطبايي، تفسير الميزان، ج اوّل، ص 262، بيروت، مؤسسه الاعلمي 1417 هـ.
[7] . سوره بقره، آيه 2.
[8] . براي آشنايي با صفات پروا پيشگانرجوع كنيد به نهج البلاغه، خطبه 193.
[9] . سوره توبه، 127.
[10] . بقره، 87.
[11] . عنكبوت، 47؛ بقره، 74.
[12] . توبه، 24، 53، 96.
[13] . اسراء، 82.
[14] . جاثيه، 23.
[15] . ر.ك: نقي پورفر، ولي الله، پژوهشي پيرامون تدبر در قرآن،انتشارات اسوه، 74.
[16] . آيت الله جوادي آملي، تفسير تسنيم، مركز نشر اسراء، چاپ دوّم، سال 1379، صفحه 248.
[2] . ر.ك: آيت الله جوادي آملي،قرآن در قرآن، ج 1، قم، مركز نشر اسراء، چاپ سوم، آذر 81، ص 23؛ و آيت الله مكارمشيرازي، تفسير نمونه، ج 21، ص 219، تهران، انتشارات دار الكتب الاسلاميه، چاپبيستم، سال 1376.
[3] . ر.ك: آيتالله جوادي آملي، قرآن در قرآن، ج 1، قم، مركز نشر اسراء، چاپ سوّم، آذر 81، ص 23؛و آيت الله مكارم شيرازي، تفسير نمونه، ج 21، ص 219، تهران، انتشارات دار الكتبالاسلاميه، چاپ بيستم، سال 1376.
[4] . سوره جمعه، آيه 2.
[5] . آيت الله مكارم شيرازي، همان، ج 11، ص 402، به نقل از بحارالانوار، ج 92، ص 107.
[6] . ر.ك: علامه طباطبايي، تفسير الميزان، ج اوّل، ص 262، بيروت، مؤسسه الاعلمي 1417 هـ.
[7] . سوره بقره، آيه 2.
[8] . براي آشنايي با صفات پروا پيشگانرجوع كنيد به نهج البلاغه، خطبه 193.
[9] . سوره توبه، 127.
[10] . بقره، 87.
[11] . عنكبوت، 47؛ بقره، 74.
[12] . توبه، 24، 53، 96.
[13] . اسراء، 82.
[14] . جاثيه، 23.
[15] . ر.ك: نقي پورفر، ولي الله، پژوهشي پيرامون تدبر در قرآن،انتشارات اسوه، 74.
[16] . آيت الله جوادي آملي، تفسير تسنيم، مركز نشر اسراء، چاپ دوّم، سال 1379، صفحه 248.
