لباس‌های اصیل زن‌های ایرانی را بشناسیم

[مسافر]

لباس‌های اصیل زن‌های ایرانی را بشناسیم


تن‌پوش زنان ایران زمین از دیرباز تن‌پوشی فاخر و اصیل به حساب می‌آمد.

لباس‌هایی با طرح‌ها و رنگ‌هایی شاد و در خور زن ایرانی.

فرقی نمی‌کرد زن ایرانی در چه عصری و در کدام سلسله زندگی کند.

این زن از هر قوم و قبیله و در هر عصر و زمانی که بود لباسی در شان خود برای پوشش انتخاب می‌کرد.

 

[مسافر]

زنان کرد

زنان این خطه دارای یازده تکه پوشش اساسی هستند: کفش، شلوار، زیرپیراهن، جلیقه، قبا، یل، دستمال سه گوش زینتی، عمامه و روسری.‏
کفش زنان کرد از نیم تاج الوان یا چرم خام با طرحی ساده و نوک‏پنجه‌ای و اندکی نوک برگشته است. رویه کفش را معمولاً با نخ‌های الوان ابریشمی نقش‏بندی و گلدوزی شده تهیه می‏‌کنند.‏
شلوار، دارای دو ساقه و یک میان ساق پهن چهار گوش است. کمر این نوع شلوار لیفه‌دار است. دم‏پای ساق‌ها نیز به صورت لیفه است که به وسیله بندی در حدود مچ پا جمع می‏‌شود.‏
زنان کرد زیرپیراهن یا زیرپوش را معمولاً از چلوار تهیه می‏‌کنند. این زیرپوش ساده و بلند است که تا به پشت پا می‏‌رسد. آستین آن برشی معمولی است و در مچ دست با دکمه بسته می‏‌شود.‏
پیراهن زنان کرد تمام‏‌قد بلند است. از زیر بغل، مخروطی‏‌شکل به طرف پایین ادامه دارد. این نوع پیراهن‌ها به وسیله پولک‏‌دوزی و یراقدوزی تزیین شده‏‌اند. جلیقه بانوان کرد از مخمل‌های الوان تهیه می‏‌شود. این جلیقه‏‌ها معمولاً دارای یراق‌ها و نوارهای پهن هستند و با سکه‏‌ها و زیورهای طلا و نقره تزیین یافته‏‌اند.‏
قبای زنان کرد مانند پیراهن آنها تمام‌‏قد بلند است. به طوری که تا پشت پایشان ادامه دارد و از روی پیراهن پوشیده می‏‌شود. در محل اتصال یقه دکمه قیطانی دوخته می‏‌شود که یقه را به هم پیوند می‌‏دهد.‏
دستمال زینتی زنان کرد پارچه‏ای است از جنس توری و سه‏‌گوش که از رنگهای مختلف انتخاب می‏‌شود.‏
عمامه زنان کرد از دو قسمت تشکیل یافته است: ۱ـ کلاه کوتاه یا کلگی مسطح و پولک‏دوزی شده ۲ـ مقداری پارچه مشکی لوله شده.‏
سربند زنان کرد معمولاً از چندین تکه پارچه‏‌های ابریشمی به نام کلاغی با زمینه‌‏های سیاه و گل‌های زرد و سفید تشکیل می‏‌شود.‏

 

[مسافر]

زنان لرستان
‏
پوشاک زنان منطقه لرستان عبارت است از کلاهک، روسری، پیراهن، شلوار، جلیقه، یل، کلنچه (سرداری) و پاپوش. زنان لر از پارچه کم‏‌عرض کلاهک درست می‌‏کنند و دور آن را دستمال یا کلاغی می‏‌بندند. این روسری‌های ریشه‌‏دار، گلدار و گاهی سیاه و سفید هستند. کلاغی را طوری دور سر می‏‌پیچند که پرپشت باشد و آویزه‌‏های بلند نیز همراه دارد.
‏پیراهن زن لر برشی ساده، بلند و گشاد و یقه گرد بهم آمده دارد. جلوی پیراهن از زیر گلو تا حدود سینه چاک دارد، تنه پیراهن برش راست داشته و گاهی نیز از زیر بغل به سوی پایین اریب می‏‌خورد و در دامن عرض آن افزایش می‌‏یابد. زنان لر از دو پیراهن روی هم رفته استفاده می‏‌کنند که یکی نقش زیر پیراهن را ایفا می‌کندو از تافته تهیه می‏‌شود.‏
شلوار زنان لر از لحاظ برش وضع خاصی دارد. قسمت بالای آن گشاد و پهن و دارای لیفه و کمر است. دو ساق آن مایل به بیرون و قسمت پهن آن در پایین شلوار دوخته می‏‌شود. دو ساق در بخش بالای خود به فاصله‏ای از همدیگر قرار می‏‌گیرند و این فاصله خود به منزله میان ساقی است. شلوار از لحاظ جنس و ترکیب دو قسمتی و دو رنگ است که از دم پا تا حدود زانو رنگی است. بر آن نقش‏بندی و نواردوزی کرده و قسمت دیگر آن رنگی دیگر است. جلیقه از لحاظ برش و ساختمان در میان تمام ایلات یکی است و در میان زنان لر بخش جلوی آن همیشه باز است و دکمه ندارد. قسمت جلوی جلیقه یراق‏دوزی مفصل دارد.
در لرستان دو نوع کت و دیل معمول است. یکی همان کت معمول است که نیمه تن را می‏‌پوشانند و ساده است و بدون آرایش و دیگری کتی است که از مخمل تهیه می‏‌گردد که آن را کُلنتچه می‏‌گویند. این تن‏پوش چون کت معمولی است اما در جلوی بدن بسته نمی‏‌شود. یقه‌‏اش باز است و دم آستین و دوره شکاف آن یراق‏دوزی و نواردوزی می‏‌شود.‏
سرداری زن لر پوششی بلند تا پشت پا دارای کمرچین، جلوی آن آزاد است بدون دکمه و آستین آن کوتاه تا آرنج و از مخمل الوان و مشکی تهیه می‏‌شود. کناره‏های سرداری و دور دامن و سر آستین را به پهنای سه انگشت یراق‏دوزی می‏‌کنند.‏
پا پوشش زن لرستانی از چرم محلی است که در خرم‏‌آباد و بروجرد ساخته می‌‏شود اما اغلب از دوخته‏‌های کرمانشاه و گیوه‏‌های معروف آنجا بهره می‏‌برند.‏

 

[مسافر]

زنان بختیاری

بختیاری‌ها شاخه‌ای از لرها هستند که به لر بزرگ معروف هستند. بنابراین تحت تأثیر آداب و رسوم لری هستند و پوشاکشان به لری نزدیکتر و شبیه‏‌تر است.‏
پاپوش بانوان بختیاری از نوع گیوه‏‌های شیراز است که در محل تهیه می‏‌شود و یا از اصفهان و شیراز فراهم می‏‌آورند.‏
چادر بانوان بختیاری مشخص‏‌کننده پوشاک زنان بختیاری است که از جنس پارچه توری و گاه مزین به تارها و نقش‌ها و حاشیه‏‌های زرین است. حاشیه و کناره‏‌های چادر زنان بختیاری اغلب به وسیله زر و زیور و سکه‏‌های مختلف تزیین می‏‌شود. پوشش زن بختیاری آمیخت‌ه‏ای است از پوشاک همسایگان خود بویژه اصفهانی‌ها.‏
بانوان بختیاری دارای یل هستند که از مخمل گلدار یا ساده تهیه می‏‌شود. یقه این یل ایستاده و گاه خوابیده است.‏
سردست آن مزین و در قسمت جلو با دکمه بسته می‏‌شود و از روی پیراهن می‏‌پوشند. تنبان (شلیته) لیفه‏دار و پرچین است. پارچه مورد مصرف آن از شش متر تجاوز می‏کند و جنس پارچه آن از پارچه‌‏های الوان و خوشرنگ است.

 

[مسافر]

زنان مازندران
‏
پوشاک زنان مازندران شامل: لچک، روسری، پیراهن، جلیقه، شلیته کوتاه، شلوار، جوراب پشمی، کفش و چادر است.‏
لچک از پارچه‏ای به شکل سه‏‌گوش و سفید تهیه می‏‌شود. در قسمت جلو لچک نواردوزی شده است. زنان این لچک را با سبک خاص به سر می‏‌بندند. لچک بارزترین پوشاک در میان زنان ساحل خزر بوده و در تمام منطقه عمومیت دارد.‏
چارقد یا روسری پارچه‏‌ای است چهارگوش و معمولاً به رنگ سفید که آن را به صورت دولا بر سر می‏‌گذارند و دو طرف آن را در زیر گلو سنجاق می‏‌زنند و یا با منجوق زیوردار، بند می‏‌کنند.‏
پیراهن زنان مازندرانی با آستین بلند است که یقه جلو آن باز است.‏
پوشیدن جلیقه تقریبا در تمام منطقه معمول است. این پوشش برای ساکنین کوهپایه‏‌های مازندران بسیار متنوع است.‏
شلیته زنان مازندرانی از پارچه‏‌های گلدار یا ساده تهیه می‏‌شود. قد شلیته کوتاه و پرچین است.‏
زنان این منطقه، شلوار را از زیر شلیته می‏‌پوشند که به صورت راسته و ‏ساده و از پارچه مشکی دوخته می‏‌شود. قد شلوار در مازندران بلندتر از گیلان است.

 

[مسافر]

زنان خراسان

‏
پوشاک مردم سرزمین خراسان با پوشاک همسایه‏‌های خود یعنی بلوچ‌ها شباهت بسیار دارد. لیکن تفاوتی نیز در برش آنها وجود دارد که نمی‏توان نادیده گرفت. پوشش مردم شرق خراسان اصیل‏‌ترین پوشاک‌های این منطقه است. دربقیه مناطق خراسان مردان عمامه را برداشته و کت و شلوار می‏‌پوشند. زنان، چارقد به سر داشته که از نوع دستمال یزدی است.امروزه این چارقدها کاربرد چندانی ندارند.‏
پوشاک زنان شرق خراسان دارای شش تکه اساسی است: کلاغی، روسری، پیراهن، جلیقه، شلوار، چادر و کفش.‏
روسری زنان شرق خراسان به نام چارقد به رنگ سفید و بزرگ که به شکل سه گوش است. این لچک را به صورت تا زده بر سر می‏‌گذارند. در گوشه‏‌های این سربند منگوله‏‌هایی از نخ‌های ابریشم و الوان وصل شده است. دستمال کلاغی از قسمت پیشانی روی روسری بسته می‏‌شود.‏
پیراهن زنان در این دیار با بالاتنه کوتاه است که قسمت پایین آنها پرچین و بلند است.این نوع پیراهن دارای آستینی معمولی و سردست است. روی سینه پیراهن زنان این منطقه نقش‏بندی بسیار زیبایی انجام شده است. یقه تا حوالی سینه باز است. رنگ پارچه‏‌ها را اغلب از نوع قرمز و بدون گل و بوته انتخاب می‏‌کنند.‏
دور کمر شلوار زنان شرق خراسان گاهی از شش متر متجاوز است. این شلوار در هنگام پوشیدن به وسیله بندی به دور کمر بسته می‏‌شود. رنگ شلوارهای زنانه را معمولاً از پارچه‏‌های الوان انتخاب می‏‌کنند.
‏جلیقه زنان از مخمله‌ای الوان و زربفت تهیه می‏‌شود که برای حفاظت از سرما به جای یل و ارخالق به کار می‏‌برند.‏
کفش زنان شرق خراسان به شکل نعلینی است که پاشنه کفش در روی تخت آن قرار گرفته است و از چرم الوان تهیه می‏‌شود. زیر پاشنه معمولاً نعل می‏‌کوبند. در پاشنه این کفش‌ها استخوان شتر به کار می‏‌رود. رویه کفش از چرم تزیین یافته است.‏ چادر زنان این ناحیه معمولاً به رنگ نخودی روشن و یا با روناس رنگ می‏‌شود. قد چادر نسبتاً کوتاه است و موقع استفاده مقداری از آن را روی سر می‏‌گذارند.‏ رنگ‌‏آمیزی پوشاک زنان شمال خراسان نیز بسیار جالب و مانند پر طاووس رنگ به رنگ است.

 

[قبیله منتظر]

پوشاک زنان بختیاری: پوشاک زنان بختیاری آمیزه‌ای از پوشش، فرهنگ و تمدن ایران کهن می‌باشد. در برخی منابع آمده است که پوشاک زنان بختیاری شبیه‌ترین نوع پوشش به پوشاک زنان زرتشتی می‌باشد.

اجزای تشکیل‌دهنده پوشاک زنان بختیاری عبارت است از لَچَک (کلاهک)، زیرلچکی (بُنایی)، مینا (روسری)، بند سوزن، دستمال (شده)، جومه، شلوار قری، یَل، چادر و گیوه ملکی.

لَچَک (کلاهک): لچک کلاهی است که در زیر روسری قرار گرفته و با پشت سوزنی به آن متصل می‌گردد. لچک دارای دو بند می‌باشد که در زیر گلو بسته می‌شود و زیر لچکی به قسمت گره خورده آن متصل می‌گردد.



در ایل بختیاری زنان سنگ‌ها، سکه‌ها و طلا‌های گرانقیمت را به لچک وصل می‌کنند. این زینت بیانگر دختر بختیاری بودن است،

زیرلچکی (بُنایی): زیرلچکی از سکه‌های طلا یا نقره تشکیل شده و در زیر گلو به لچک متصل می‌شود.

مینا (روسری): مینا پارچه‌ نازک حریرمانندی به طول 3 الی 4 متر می‌باشد که در زنان جوان به رنگ‌های آبی، زرد، سرخ و بنفش و در زنان میانسال و سالخوردگان به رنگ‌های تیره است.

روش پوشیدن مینا به شیوه خاصی می‌باشد در این روش مینا را چندین بار دور سر می‌چرخانند و در آخر با بند سوزن که ریسمانی پر از مهره‌های رنگی می‌باشد در دو طرف سر محکم می‌کنند.

بند سوزن: بند سوزن برای محکم کردن مینا بر روی لچک مورد استفاده قرار می‌گیرد که به شکل‌های مختلف مهره، گیره و سنجاق دیده می‌شود. افرادی که از بضاعت مالی خوبی برخوردار هستند از گیره‌هایی از جنس طلا و نقره استفاده می‌کنند.

دستمال (شده): دستمال در واقع نوعی پیشانی‌بند محسوب می‌شود که شامل پارچه‌ای چهارگوش مشکی ابریشمی است. زنان بختیاری دستمال را بر روی پیشانی بسته و از روی دو گوش عبور می‌دهند و در پشت سر دو طرف آن را به یکدیگر گره می‌زنند. در جلوی دستمال که به هنگام استفاده آن را چند تار چند لایه می‌کنند، دو گوی نقره‌ای ریشه‌دار وجود دارد که به آن‌ها «گوی سر دستمال» می‌گویند.

جومه: جومه پیراهنی است آستین بلند مچ‌دار که پیش سینه آن چاک‌دار بوده و سه دکمه بر آن دوخته می‌شود. بلندی جومه که بالا تنه و دامن آن صاف و بدون چین می‌باشد، تا زیر زانو می‌رسد. در دو طرف پایین پیراهن به اندازه 20 سانتی‌متر چاک می‌دهند که البته نوع بدون چاک آن نیز وجود دارد. رنگ جومه بنا به سن افراد متفاوت است.

زنان بختیاری در مواقعی بر روی پیراهن نیم‌تنه‌ای به نام «یَل» در بر می‌کنند.

شلوار قری: شلوار زنان بختیاری پوششی بلند و پرچین و شبیه دامن است که تا روی پا و پنجه می‌رسد. در تهیه این شلوار از 6 تا 12 متر پارچه و معمولاً به رنگ‌های شاد استفاده می‌شود. در قدیم شلوار قری از پارچه مخمل تهیه می‌شد.

گیوه ملکی: گیوه ملکی نوعی گیوه محلی است که امروزه چندان کابرد ندارد و بیشتر از کفش‌های شهری استفاده می‌شود.

در برخی مواقع استفاده از چادر نیز در میان زنان بختیاری رواج دارد. این چادر از جنس پارچه توری است که گاه مزین به تارها، نقش‌ها و حاشیه‌ است همچنین سراسر کناره‌های چادر اغلب دارای زر و زیور و سکه‌های تزئینی می‌باشد.

زنان عشایر بیشتر لباس‌های خود را با دست می‌دوزند و استفاده از پارچه‌های مخمل و رنگین همراه با منجوق و پولک‌دوزی در میان آنان رایج است.