جايگاه اخلاق در اسلام

[نورا]

[h=2][/h]

مـسـاءله اخلاق و تهذيب نفس ، در اسلام ، از اهميت بسيار بالايى برخوردار است ،
بطورى كه از اهـداف نـزول قـرآن كـريم تربيت اخلاقى ، تهذيب انسان و رشد و هدايت جامعه است و خصلتهاى اخـلاقـى را مـلاك ارزش انسان مى داند؛
زيرا در مقام ستايش وتمجيد پيامبران الهى ، آنان را به جـهـت دارا بـودن صـفـات اخـلاقـى نـيـكـو مـى سـتـايـد.
بـراى مثال ، حضرت ابراهيم عليه السلام را به خاطر برخوردارى از سه صفت عالى اخلاقى ستوده ، مى فرمايد: (إِنَّ اِبْراهيمَ لَحَليمٌ اَوّاهٌ مُنيبٌ) 1
همانا ابراهيم بردبار، بسيار مهربان و بازگشت كننده (به سوى خدا) بود.
درباره پيامبر اكرم (ص ) مى فرمايد: (وَإِنَّكَ لَعَلى خُلُقٍ عَظيمٍ) 2
همانا تو صاحب اخلاق عظيم و برجسته اى هستى .
در اهـمـيـت اخـلاق و تـزكـيـه نـفـس هـمـيـن بـس كـه قـرآن كـريـم رمـز مـوفـقـيـت رسـول خدا(ص ) را در ايفاى رسالت خويش و گسترش توحيد،
اخلاق نيكوى آن حضرت مى داند و مى فرمايد: (فـَبـِمـا رَحـْمـَةٍ مـِنَ اللّهِ لِنـْتَ لَهـُمْ وَلَوْ كـُنـْتَ فـَظـّاً غـَليـظَ الْقـَلْبِ لاَ نـْفـَضُّوا مـِنـْ حَوْلِكَ) 3
در پرتو رحمت الهى ، تو بامردم مهربان شدى ، در حالى كه اگر خشن ، تندخو و
سنگدل بودى از اطراف تو پراكنده مى شدند.
​

 

[نورا]

پاسخ : جايگاه اخلاق در اسلام

با توجه به اينكه انسان موجودى با اراده و مختار است ، بايد آگاهانه و آزادانه در پى اجراى دسـتـورات الهـى قـيـام كـنـد
و ايـن گـونـه حـركـت ، بـا وضـع قـوانـيـن خـشـك و اعـمـال قـدرت تـحـقـق نـمـى يـابـد،
بلكه بايد انگيزه لازم در انسان پديد آيد تا انسان بدون احـسـاس فشار وتنگنا در اين راستا قيام كند
و اين انگيزه را ايمان و اخلاق پديد مى آورد و قوّت مـى بـخـشـد و قـوانـيـن الهـى در كـنـار ارزشـهـاى اخـلاقـى قابل اجراء مى گردد.
بنابراين ارزشهاى اخلاقى نگهبان دين و ضامن اجراى قوانين خواهند بود.
بـعـلاوه ، رشـد وتـكـامـل ديـنى بشر نبايد در حدّ اجراى قوانين الهى متبلور در واجب و حرام متوقف شود،
از اين رو، تكامل دينى بيشتر، نيازمند ارزشهايى فراتر از حد ضرورت شريعت است و آن ارزشها در اخلاق نمودار مى گردد.
رسول خدا صلى الله عليه وآله فرمود: (اَلاَْخْلاقُ وِعاءُالدّينِ) 4
اخلاق ظرف دين است .
(يعنى دين در ظرف اخلاق پديد مى آيد، رشد مى كند و باقى مى ماند)
و حتى بعضى از احاديث ، داشـتـن فـضـايل انسانى و اخلاق نيكو را، مساوى با تمام دين يا نصف دين دانسته
و از ريشه دار بـودن آن در ديـن وتـعاليم دينى پرده بر مى دارد،
بگونه اى كه آن را از بخششهاى الهى مى شمارد. پيامبر اكرم (ص ) فرمود: (اَلاَْخْلاقُ مَنايِحُ مِنَ اللّهِ عَزَّ وَجَلَّ ...) 5
اخلاق ، بخششهايى از خداوند بزرگ است ... .
​

 

[نورا]

پاسخ : جايگاه اخلاق در اسلام

ارزشهاى اخلاقى ، صرف نظر از جنبه مذهبى از ضروريات زندگى يك جامعه سعادتمند است .
امير مؤ منان على عليه السلام در اين باره مى فرمايد:
(لَوْكـُنـّا لانـَرْجـُوا جـَنَّةً وَلا نـَخـْشـى نـاراً وَلا ثـَوابـاً وَلا عِقاباً لَكانَ يَنْبَغى لَنا اَنْ نُطالِبَ بِمَكارِمِ الاَْخْلاقِ فَإِنَّها مِمّا تَدُلُّ عَلى سَبيلِ النَّجاحِ) 6
اگـر بـه بـهـشـت و ثـواب (آخـرت ) امـيدوار نباشيم و از آتش و عذاب (جهنم ) نهراسيم ،
باز هم شـايـسـتـه اسـت كـه فـضـيـلتـهـاى اخـلاقـى را طـلب كـنـيـم ؛ زيـرا فضايل اخلاقى ، از چيزهايى است كه مارا به راه رستگارى هدايت مى كند.
​

1-هود، آيه 75.
2-قلم ، آيه 4.
3-آل عمران ، آيه 159.
4- ميزان الحكمة ، ج 3، ص 137.
5- بحارالانوار، ج 71، ص 394.
6- كودك ، فلسفى ، ج 1، ص 218 به نقل از آداب النفس ، ج 1، ص