تعامل نیک با همسایگان و توصیه های مکرر به همسایه داری از همان آغاز دین اسلام مورد تأکید قرآن کریم بوده و پیامبر اکرم (ص) نیز سفارشهای متعددی در این باره داشته اند. قرآن کریم این کتاب جاوید و ماندگار الهی، در کنار دستور به پرستش الهی و احسان به پدر و مادر و بستگان و خویشاوندان، توصیه به نیکی و احسان در حق همسایگان نموده است؛ آنجا که می فرماید: «وَ اعْبُدُوا اللّهَ وَ لا تُشْرِکُوا بِهِ شَیْئاً وَ بِالْوالِدَیْنِ إِحْساناً وَ بِذِی الْقُرْبی وَ الْیَتامی وَ الْمَساکینِ وَ الْجارِ ذِی الْقُرْبی وَ الْجارِ الْجُنُبِ وَ الصّاحِبِ بِالْجَنْبِ وَ ابْنِ السَّبیلِ»؛ «و خدا را بپرستید و هیچ چیز را همتای او قرار ندهید و به پدر و مادر و همچنین به خویشاوندان و یتیمان و مسکینان و همسایه نزدیک و همسایه دور و دوست و همنشین و واماندگان در سفر نیکی کنید!».(1)
جدای از سفارشات مکرر پیامبر (ص) و سایر امامان(ع) در این باره، امام علی موسی الرضا ( ع) درباره اهمیت روابط خوب و مناسب با همسایگان فرموده اند: مسلمان کسی است که مسلمانان دیگر از زبان و دستش آسوده باشند .(2)
مطابق آموزه های اسلامی یکی از حقوق اجتماعی انسان ها در مورد یکدیگر، حق همسایگی است که رعایت آن در کنار حقوق دیگر، نقش به سزایی در سلامت و امنیت جامعه بشری دارد. به همین علت، دین اسلام که آخرین و کامل ترین دین الهی است، سفارش فراوانی درباره همسایگان کرده است.دراین مورد امام رضا علیه السلام می فرماید: «لَیْسَ مِنّا مَنْ لَمْ یَأْمَنْ جارُهُ بَوائِقَهُ؛ از ما نیست کسی که همسایه اش از شرّ او در امان نباشد.»(3)
خوشرفتاری با همسایه آثار فراوانی چه در دنیاو چه در آخرت در پی دارد . امام رضا (ع) در این باره می فرماید: صِلَةُ الْأَرْحَامِ وَ حُسْنُ الْجِوَارِ زِیَادَةٌ فِی الْأَمْوَال. دیدار خویشاوندان و نیکو همسایه داری باعث افزایش در مال است .(4)
داشتن روابط حسنه و برخورد شایسته با همسایه و نیز خوش رفتاری با آنان تا بدان حد مهم است که امام رضا ( ع ) این ویژگی را از جمله اهداف بعثت رسول اکرم ( ص ) بر شمردند . "همسایه خوب چون گلی خوشبوی با رایحه خود جان آدمی را معطر می سازد ، روح و روان را صفا می دهد و طراوت زندگی را افزون می سازد . "
یکی از عوامل اثرگذار در مهارت مردم داری، سپاسگزاری و ترویج چنین رویه ای در میان مردم است؛ زیرا چنین روشی به توسعه و گسترش مکارم اخلاقی می انجامد و جامعه را به موفقیت و رستگاری سوق می دهد. امام رضا علیه السلام می فرمایند: « هر که از خوبی مردم تشکر نکند، از خداوند متعال تشکر نکرده است.(5)
پانوشتها:
1. سوره نسا – آیه ٣٦
2. عیون خبار الرضا، ج2، ص37
3. همان
4. عامل افزایش روزی * صحیفة الرضا (علیه السلام) ،ص 85
5. مهارت های زندگی در سیره رضوی، ص70-58