احکام حروف - باب تفخیم و ترقیق

مائده سادات

دوست خوب همه
"کاربر *ویژه*"
احکام حروف-باب تفخیم و ترقیق



احکام حروف



باب تفخیم و ترقیق


این باب از ابئاب مهم تجویدی است و یکی از کلید های مهم لهجه عرب محسوب می شود.



قاریان قرآن از آغاز ورود به مرحله تجوید ، یعنی تلفظ حروف ، با این اصطلاحات و کاربرد آن ها برخورد می کنند.

اداء صحیح تفخیم و ترقیق مانند دیگر موارد تجویدی. تمرین وممارست زیادی می طلبد.




در یک کلام ، منظور از تفخیم ، «درشتی و پر حجمی» و مقصود از ترقیق ، «کم حجمی» صدای خروجی از

دستگاه تکلم است.



تفخیم


از نظر لغوی به معنای «فربه کردن-چاق کردن» است.


تفخیم در اصطلاح تجویدی عبارتست از :



«درشت و پر حجم و غلیظ تلفظ نمودن حرف»



به بیان دیگر ، تفخیم حالتی است در حرف که گویا دهان از صدای آن پر می شود.


به اصطلاح در حالی که «باد در گلو انداخته اند» صحبت کنند !



ترقیق


ضد تفخیم و در لغت به معنای «سبک کردن-رقیق کردن-از غلظت چیزی کاستن» آمده است .


ترقیق در اصطلاح تجویدی عبارتست از :



«رقیق و کم حجم تلفظ نمودن حرف»




تفخیم حروف و صداها را نباید به افراط و با حالت «ضمه» اداء کرد. این آسیبی است که در قرائت برخی از قراء ملاحظه میشود.



موارد تفخیم و ترقیق در تجوید قرآن ، عبارتست از :



تفخیم حروف استعلاء ، تفخیم و ترقیق الف مدی ، تلغیظ(تفخیم) و ترقیق «ل» ، تفخیم و ترقیق «ر» .















 

مائده سادات

دوست خوب همه
"کاربر *ویژه*"
[FONT=&amp]باید دانست تفخیم و ترفیق فقط در 3 حرف مورد نظر میباشند که هر کدام ذیلاً شرح داده میشوند: [/FONT]


[FONT=&amp]
[/FONT]
[FONT=&amp]1[/FONT][FONT=&amp]- لام (ل): [/FONT] [FONT=&amp]اصل در تلفظ حرف لام ترقیق است زیرا از حروف مستفله میباشد ولی چنانچه ماقبل یا مابعد و یا طرفین "لام" یکی از حروف مستعلیه قرار گیرد

تفخیم میشود، مانند: قُلْ- اَلصَّلوه- سُلْطان- فَانْطَلَقَ- صَلْصالٍ.[/FONT]


[FONT=&amp]

و اما در مورد لام جَلالَه (جَلالَه به معنای بزرگ است و این جا منظور لام "اَلله"

میباشد) گفته میشود که هرگاه ماقبل لام جَلالَه "اَلله" مکسور باشد (اَعم از


کسرة لازم یا عارض) ترقیق(نازک) میشود مانند: بِاللهِ- قُلِ اللّهُمَّ- بِسْمِ اللهِ- سَبیلِ

اللهِ
و در صورتی که ما قبل آن مفتوحه یا مضموم باشد تفخیم (درشت)میگردد و صدای آی درشت میدهد مانند:


اَللهُ- اِنَّ اللهَ- قالَ اللهُ- فَضْلُ الله
و همان طور که بیان شد به این عمل اصطلاحاً تغلیظ

گفته میشود و از آن جا که هرتلغیظی تفخیم هم هست اگر به آن، عمل

تفخیم هم گوییم مشکلی ندارد .
[/FONT]
 

مائده سادات

دوست خوب همه
"کاربر *ویژه*"
[FONT=&amp]2- راء (ر)

[/FONT]
[FONT=&amp]راء ذاتاً مفخّم است و باید درشت ادا شود ولی در چهار مورد در روایت حفص از

عاصم ترقیق(نازک) میگردد که عبارتند از:[/FONT] [FONT=&amp]
[/FONT] [FONT=&amp]
الف)[/FONT]
[FONT=&amp] راء مکسور اعم از این که کسرة آن لازم یا عارضی باشد، مانند: رِجالٍ- رِزْقٍ- رِضْوانٍ- ذَرِالَّذینَ.[/FONT]


[FONT=&amp]
[/FONT] [FONT=&amp]ب)[/FONT][FONT=&amp] راء ساکن که ماقبل آن مکسور به کسرة لازم باشد، مانند: فِرْعَونَ- مِرْیَهٍ.[/FONT]


[FONT=&amp]
[/FONT] [FONT=&amp]ج)[/FONT][FONT=&amp] راء ساکن ماقبل ساکن، که ماقبل آن مکسور باشد و این فقط در مورد وقف اتفاق میافتد، مانند: سِحْرْ- ذِکْرْ- شِعْرْ.[/FONT]


[FONT=&amp]
[/FONT] [FONT=&amp]د)[/FONT][FONT=&amp] راء ساکن که ماقبلش حرف "ی" باشد، مانند: بَصیرْ- نَذیرْ- خَبیرْ- خَیْرْ- غَیْرْ، که البته منظور در هنگام وقف است و اگر "راء" خودش متحرک باشد تابع شرایط ذکر شده است.[/FONT]


[FONT=&amp]
و اما در بقیه موارد [/FONT]
تفخیم(درشت)[FONT=&amp] میگردد که ذیلاً همه آنها بیان میشوند:[/FONT]

[FONT=&amp]
[/FONT] [FONT=&amp]الف)[/FONT][FONT=&amp] راء مفتوح یا مضموم تفخیم می گردد مانند: رَبَّ- صَدْرُکَ.[/FONT]


[FONT=&amp]
[/FONT] [FONT=&amp]ب)[/FONT][FONT=&amp] راء ساکنی که ماقبل آن مفتوح یا مضموم باشد و یا ماقبل ماقبلِِ آن این چنین باشد تفخیم میگردد، مانند: قَمَرْ- مَرْیَمْ- مُرْدِفینَ- َفجْرْ- شُکُورْ- یُسْرْ.[/FONT]


[FONT=&amp]
[/FONT] [FONT=&amp]ج) [/FONT][FONT=&amp] راء ساکنی که ماقبلش حرف مستعلیة( حروف استعلا- درشت و پرحجم) ساکن و حرف ماقبل آن دو مکسور باشد تفخیم میشود مانند: مِصْرْ- قِطْرْ.[/FONT]


[FONT=&amp]
[/FONT] [FONT=&amp]د)[/FONT][FONT=&amp] راء ساکن ما قبل مکسور، که کسره آن عارضی باشد تفخیم میگردد، مانند: اِرْجِعُوا- اَمِ ارْتابُوا- اَلَّذِی ارْتَضی- اِنِ ارْتَبْتُم.[/FONT]


[FONT=&amp]
[/FONT] [FONT=&amp]هـ)[/FONT][FONT=&amp] راء ساکن ماقبل مکسور که بعد از آن یکی از حروف مستعلیه قرار گیرد و در یک کلمه باشند نیز تفخیم می شود که در قرآن کریم فقط چهار کلمه

به همراه خانواده آنها بدین گونه آمده است که عبارتند از: اِرْصاداً- مِرْصاداً- فِرْقَه- قِرْطاسٍ.[/FONT]
 

مائده سادات

دوست خوب همه
"کاربر *ویژه*"
[FONT=&amp]3- الف(ا)
[/FONT]
[FONT=&amp]
هرگاه الف بعد از یکی از حروف مستفله( حروف نازک) واقع شود ترقیق( نازک)

میگردد مانند: ساءَ- مالِکِ- اِیّاکَ

دیگه الف صدای آ نمیدهد.. بلکه صدای فتحه کشیده میدهد.مانندمثال بالا.

و چنان چه بعد یکی از حروف مستعلیه (حروف درشت) یا مُفَخَّمِه واقع شود تفخیم

(درشت)میشود، و الف صدای آی درشت میدهد.

مانند: صالِحَ – ضامِرٍ- اَرادَ- نَذیراً.
[/FONT]
 

مائده سادات

دوست خوب همه
"کاربر *ویژه*"

لازم به ذکر است که منظور از حروف مستعلیه همان صفت استعلاء است.. یعنی درشت و پر حجم یا

تفخیم.(ص- ض- ط- ظ- خ- غ- ق-)


و منظور از حروف مستفله همان صفت استفال یعنی نازک و کم حجم
.یا ترقیق.

به غیر از این هفت حرف که در بالا ذکر شد بقیه حروف دارای صفت استفال هستند
.
 
بالا