1. اعتماد به الطاف كارساز
لا تیاسن لشر هذه الامه من روح الله؛ لقوله تعالى: (انه لا ییاس من روح الله الا القوم الكافرون) .(حكمت 377)
مایوس نشوید از رحمت خداوندى بر تبهكاران این امت؛ زیرا خدا فرموده است قطعى است كه از رحمت خداوندى ناامید نمى شوند مگر مردم كافر.
2. از هیچ چیز ناامید نباشید!
ان المدبر عسى ان تزل به احدى قائمتیه، و تثبت الاخرى، فترجعا حتى تثبتا جمیعاً .(خطبه 100)
همانا ناامید از كسى كه پشت گردانیده است نیز نباشید؛ زیرا چه بسا كه یكى از دو پاى شخصى كه پشت گردانیده است بلغزد و پاى دیگرش ثابت بماند.
3. هم نومید باش هم امیدوار!
لا تامنن على خیر هذه الامه عذاب الله؛ لقوله تعالى: (فلا یامن مكر الله الا القوم الخاسرون) و لا تیاسن لشر هذه الامه من روح الله؛ لقوله تعالى: (انه لا ییاس من روح الله الا القوم الكافرون) .(حكمت 377)
بر بهترین فرد این امت از عذاب خدا ایمن مباش؛ زیرا خداى بزرگ مى فرماید: از مكر خدا زیانكاران ایمن نشوند. و براى بدترین فرد این امت از رحمت و مهربانى حق نومید مباش؛ زیرا خداوند متعال مى فرماید: تنها گروه كافران اند كه رحمت حق ناامید مى شوند.
4. نومیدى از رحمت خدا
الحمدالله غیر مقنوط من رحمته، و لا مخلو من نعمته، و لا مایوس من مغفرته .(خطبه 45)
ستایش مخصوص خدایى است كه نه از رحمتش كسى مایوس مى شود و نه از رحمتش كسى محروم و نه از بخشش او كسى مایوس.
5. پرهیز از بدگمانى
ان البخل و الجبن و الحرص غرائز شتى بجمعها سوء الظن بالله .(نامه 53)
همانا بخل و ترس و حرص، طبیعت هاى پراكنده اى هستند كه بدگمانى به خدا آن ها را گرد در مى آورد.
6. امیدوار به لقاى پروردگار
انى الى لقاالله لمشتاق، و حسن ثوابه لمنتظر راج .(نامه 62)
همانا من به ملاقات خدا و پاداش نیكو او، منتظر و به آن امیدوارم.
7. نومیدى از رحمت خدا
اللهم ! قد انصاحت جبالنا ... ندعوك حین قنط الانام، و منع الغمام، فانك تنزل الغیث من بعد ما قنطوا، و تنشر رحمتك و انت الولى الحمید .(خطبه 115)
خداوندا! نباتات كوه هاى ما از خشكسالى افسردند، (آفریدگارا)! تو را مى خوانیم در موقعى كه نومیدى مردم را در خود فرو برده و ابرها از باریدن ممنوع گشته؛ زیرا تویى كه باران را پس از آن كه مردم در نومیدى فرو رفته نازل نموده و رحمتت را بر آنان مى گسترانى و تویى ولى نعمت ها و ستوده در همه صفات و احوال.
8. نومیدى از رحمت خدا
اعلم ان الذى بیده خزائن السموات و الارض قد اذن لك فى الدعا، و تكفل لك بالاجابه ... فلا یقنطنك ابطا اجابته، فان العطیه على قدر النیه .(نامه 31)
توجه داشته باش كه آن كس كه گنیجینه هاى آسمان ها و زمین را در دست دارد به تو سفارش كرد حاجت هاى خود را از او بخواهى و خودش هم متعهد شده كه حاجت را برآورد. پس اگر خدا حاجتت را به تاخیر انداخت مایوس نباش؛ زیرا اعطاى خدا به مقدار نیت است.
9. خوش گمانى نسبت به خدا
ان استطعتم ان یشتد خوفكم من الله، و ان یحسن ظنكم به، فاجمعوا بینهما، فان العبد انما یكون حسن ظنه بربه على قدر خوفه من ربه، و ان احسن الناس ظنا بالله اشدهم خوفا لله .(نامه 27)
اگر نتوانستید كه ترس خودتان را از خدا افزایش دهید و حسن ظن خود را نسبت به خدا حفظ كنید، باید ترس از خدا و حسن ظن نسبت به او را با هم نگهدارى كنید؛ زیرا حسن ظن بندگان خدا باید به اندازه ترس آنان نسبت به خدا باشد، بهترین گمان نسبت به خدا، شدیدترین ترس از خدا را همراه دارد.
10. فقیه واجدالشرایط
الفقیه كل فقیه من لم یقنط الناس من رحمه الله، و لم یؤیسهم من روح الله، و لم یؤ منهم من مكر الله .(حكمت 90)
فقیه واجد شرایط كسى است كه مردم را از رحمت حق نومید نگرداند و از لطف و مهر خدا و از آسایشى كه براى آن ها قرار داده است مایوسشان نسازد و نیز آن ها را از عذاب ناگهانى خدا ایمن نكند.
11. بزرگ ترین توانگرى
الغنى الاكبر، الیاس عما فى ایدى الناس. (حكمت 342)
بزرگ ترین توانگرى، ناامیدى از آن چه در دست مردم است مى باشد.
12. تلخى ناامیدى
حفظ ما فى یدیك، احب الى من طلب ما فى یدى غیرك. و مراره الیاس، خیر من الطلب الى الناس .(نامه 31)
نگه دارى آن چه در دست دارى بهتر از طلب كردن چیزى است كه در دست دیگرى است و تلخى ناامیدى، بهتر از مسالت از مردم است.
13. امیدوارى امام على - علیه السلام -
اللهم! و لكل مثن على من اثنى علیه مثوبه من جزا، او عارفه من عطا؛ و قد رجوتك دلیلا على ذخائر الرحمه و كنوز المغفره .(خطبه 91)
خدایا! براى هر ستایشگرى بر ستایش كننده اش ثوابى از جزا یا عطایى نیكو است، من به تو امیدوارم تا مرا به سوى ذخایر رحمت و گنجینه هاى آمرزشت آشنا كنى.
14. نومید مشوید تا آمرزش هست!
عجبت لمن یقنط و معه الاستغفار!. (حكمت 87)
درشگفتم از كسى كه نومید گشته و توان آمرزش خواهى با او است!
15. عیب و كاستى
الجبن منقصه. (حكمت 3)
بزدلى عیب و كاستى است.
