امام زمان-علیهالسّلام- و ویژگیهای او را، دوباره باید شناخت.
امامت و نقش آن را دیگرباره با دیدی عمیقتر و در گسترهای وسیعتر باید بررسی كرد.
راستی چرا عدم شناخت امام زمان-علیهالسّلام- همپای شرك و جاهلیت، و تكذیب او همردیف كفر و بیایمانی شمرده شده است؟
«مَن ماتَ وَ هُوَ لایَعرِفُ اِمامَه، ماتَ میتَهً جاهِلیّهً»1. رسول اكرم-صلیاللهعلیهوالهوسلم-
«كسی كه بمیرد و امام زمانش را نشناسد به مرگ جاهلیت مرده است».
«مَن كَذّبَ بالمَهدِیّ كَفَرَ»2 رسول اكرم-صلیاللهعلیهوالهوسلم-
«كسی كه مهدی را تكذیب كند كافر است».
چرا در دعای شریفه میخوانیم:
«... اَللّهُمَّ عَرِّفْنی حُجِّتَكَ، فَاِنَّكَ اِنْ لَمْ تُعَرِّفْنی حُجَّتَكَ ضَلَلْتُ عَنْ دینی3.
«خدایا حجّت خویش را به من بشناسان، كه اگر حجّت خود را به من نشناسانی، از دینم گمراه خواهم شد».
آیا غیر از این است كه جز با شناخت امام، راه هدایت را نمیتوان شناخت و جز با معرفت او، به معرفت دینی نمیتوان دست یافت؟
به یقین شناخت امام عصر-علیهالسّلام- كه كلید همه معارف وحی است، با یادگیری نامها و القاب و تاریخ ولادت و غیبت او حاصل نمیشود.
باید در حكمت نامها و نشانهای او اندیشه كرد.
باید در شگفتیهای ولادت و حیات او تأمل نمود.
باید غیبت پر رمز وراز او را به بررسی نشست و عوامل و لوازم آن را با نگاهی مسئولانه جستجو كرد.
باید در كلمات و فرمایشات امام-علیهالسّلام- دقّت كرد.
باید در نامهها و فرامین او تدبّر نمود.
باید آنچه را كه سبب خوشنودی و ناخشنودی او است، باز شناخت.
باید اهداف و آرمانهای او را فهمید.
این اندیشه و تأمل و بررسی و دقّت و تدبّر و فهم و شناخت، مقدّمهای تعهّد آفرین برای اطاعتی تعبّدآمیز از امام زمان -علیهالسّلام- است؛ و چنین اطاعتی عین اطاعت از خدا و پیامبر-صلیاللهعلیهوالهوسلم- است كه غایت ایمان و اسلام به شمار میآید.
«اقتداء» از ریشه «قدوه»، و به معنای الگو قرار دادن و جلودار دانستن مقتدا است، چنانكه «تأسی»، از ریشه «اُسوه» و به معنای اسوه قرار دادن و تبعیّت كردن از اوست.
امام زمان-علیهالسّلام- امام زمانه است، امام همه انسانها در همه ابعاد زندگی است. اماموار زندگی كردن وظیفهای همگانی است، به او باید اقتدا كرد تا به مقصد رسید. چون او باید زیست، تا بتوان به كمال دست یافت.
آن كس كه خود را صادقانه پیرو امام زمان-علیهالسّلام- میشمارد، به همان اندازه كه ویژگیهای او را میشناسد، در همسو كردن زندگی، همسان نمودن خُلق و خو، همرنگ ساختن اعمال و رفتار خویش با او وظیفه دارد.
اگر امام زمان-علیهالسّلام- را به زهد و بیاعتنایی به دنیا شناختیم4، دیگر نمیتوانیم با ادّعای پیروی از او حریصانه به دنبال دنیا باشیم و همت خود را در نیكو پوشیدن و خوب خوردن و لذّت بردن خلاصه كنیم.
اگر امام زمان-علیهالسّلام- را به اهتمام در دعا و عبادتها شناختیم5، دیگر نمیتوانیم نسبت به دعاها بیتفاوت بمانیم و در نماز و راز و نیاز با خدا سستی و كمتوجهی روا داریم.
اگر امام زمان-علیهالسّلام- را به عادل بودن و عدالت گستری شناختیم6، دیگر نمیتوانیم با ادّعای اقتدای به او بر بندگان خدا ستم كنیم و نسبت به ظلمی كه بر دیگر بندگان خدا میشود، بیتفاوت بمانیم.
اگر امام زمان-علیهالسّلام- را به ...
«راستی خوشا به حال آن كس كه قائم اهل بیت پیامبر-صلیاللهعلیهوالهوسلم- را درك كند در حالی كه در زمان غیبت و دوران قبل از قیام او به او تأسی جوید»7.
اطاعت پذیری
امامت یك امام جز با اطاعت امّت از او، و پیشوایی یك رهبر جز در سایه فرمانپذیری پیروانش، تحقّق نمیپذیرد. خدا هیچ پیامبری را نفرستاد مگر برای آنكه اطاعت شود8.
و هیچ امامی را مقرّر نداشت مگر آنكه مردم را به اطاعت و فرمانبری از او فرا خواند9.
امام زمان-علیهالسّلام- اگر چه در پس پرده غیبت است، اما اراده و فرمانش در میان همه خلایق جاری و نافذ است، دستوراتش را باید شناخت، فرمانهایش را باید اطاعت كرد، حاكمیّت او را باید گردن نهاد، و همینها است كه زمینه ظهور را فراهم میآورد.
او خود فرمود:«و لو انّ اشیاعنا وفّقهم الله لطاعته، علی اجتماع من القلوب فیالوفاء باعهد علیهم لما تأخّر عنهم الیمن بلقائنا».
«اگر شیعیان ما-كه خداوند آنان را به اطاعت خویش موفّق گرداند- در وفای به عهد الهی همدل و همپیمان میشدند، سعادت دیدار ما از آنان به تأخیر نمیافتاد»10.
به راستی آیا عهد الهی چیزی جز پرستش و بندگی خداست؟11 و آیا این پرسش جز با اطاعت محضِ ولیّ خدا تحقّقپذیر است؟
«طوبی لشیعه قائمنا المنتظرین لظهوره فی غیبته، المطیعین له فی ظهوره».
«خوشا به حال شیعیان مهدی قائم-علیهالسّلام-، آنان كه در دوران غیبت او چشم انتظار ظهور اویند و در دوران ظهورش سرسپردگان اوامر او»12.
منتظرین حضرت مهدی-علیهالسّلام- همان نیكبختانی هستند كه اگر در حضور او باشند، جز اطاعت نمیشناسند و جز به فرمان او كاری انجام نمیدهند.
و باز هم امام صادق-علیهالسّلام- میفرماید: «هُم اطوع من الامه لسیدها». «اطاعت و فرمانپذیری منتظرین از امام زمان -علیهالسّلام- افزونتر از اطاعت و فرمانبری كنیزی از مالك و مولای او است»13
........
4 . «ما لباس القائم الّا الغلیظ و ما طعامه الّا الجشب». امام رضا-علیهالسّلام- : «لباس قائم ما-علیهالسّلام- چیزی نیست جز پوشاكی خشن و غذای او چیزی نیست طعامی خشك». غیبت نعمانی، منتخب الاثر، ص307.
5 . كثرت دعاهای وارده از امام زمان-علیهالسّلام- و نمازهای طولانیِ مخصوص آن حضرت -كه در كتب روایی نقل شده- بهترین نشانه این ویژگی است.
6 . «یعدل فی خلق الرحمان، البرّ منهم و الفاجر». امام باقر-علیهالسّلام-
«امام زمان-علیهالسّلام- در بین آفریدگان خدا به عدالت رفتار میكند، چه نیكوكار باشند و چه بدكار». منتخبالاثر، ص310.
7 . «طوبی لمن ادرك قائم اهل بیتی و هو یأتمّ به فی غیبته قبل قیامه...». پیامبر-صلیاللهعلیهوالهوسلم- بحارالانوار، ج51، ص72.
8 . «وَ ما اَرسَلنا مِن رَسولٍ اِلّا لِیُطاعَ بِاِذنِ اللهِ». سوره نساء، آیه 64.
9 . «اَطیعوا اللهَ وَ اَطیعوا الرَّسولَ وَ اُولِی الٌاَمرِ مِنكُم». سوره نساء، آیه 59.
10 . احتجاج، طبرسی، چاپ اسوه، ج2، ص 602.
11 . «اَلَم اَعهَد اِلَیكُم یا بَنی آدَمَ أَن لاتَعبُدوا الشَّیطانَ اِنَّهُ لَكُم عَدُوٌّ مُبینّ- وَ اَنِ اعْبُدونی هذا صراطٌ مستَقیمٌ».
«ای فرزندان آدم! آیا با شما عهد نكردم كه شیطان را مپرستید كه دشمن آشكار شما است- و مرا بپرستید كه همین است راه راست». سوره یس، آیه 60-61.
12 . بحارالانوار، ج52، ص150.
13. بحارالانوار، ج 52، ص308.
تنها بزرگواری كه«از جا برخاستن» در هنگام شنیدن یا خواندن نام شریفش لزوم، یا حداقل استحباب فراوان دارد،امام غائب قائم موعود-علیهالسّلام- است.
تكریم كریمان و تجلیل از صاحبان جلالت، همیشه و در همهجا پسندیده است؛ چنانكه برای پیامبرصلی و فرزندان معصومش-علیهمالسّلام- بالاترین تكریمها و تجلیلها بایسته به نظر میرسد، لكن برخاستن و در حالت قیام«دست بر سر نهادن» تواضع و احترامی است كه هنگام شنیدن نام هیچ كسی جز «قائم آل محمّد-صلیاللهعلیهوالهوسلم-» به صورت سیره و سنّت در نیامده است.
امام رضا-علیهالسّلام- را در خراسان میدیدند كه در موقع ذكر نام «قائم» برمیخیزد و دست بر سر مینهد و میفرماید:«خدایا فرجش را تعجیل فرما و قیامش را آسان گردان»14.
از امام صادق-علیهالسّلام- پرسیدند: سبب برخاستن به خاطر ذكر لفظ«قائم»-از القاب امام حجّت-علیهالسّلام- چیست؟
فرمود: زیرا او را غیبتی طولانی است،و او را شدّت مهربانی خود نسبت به دوستانش، هر كس را كه به این لقب از او یاد میكند به دیده عنایت مینگرد، زیرا این لقب یادآور حكومت او و برانگیزاننده حسرت غربت اوست. به خاطر بزرگداشت اوست كه باید بنده خاضع و فروتن، هنگامی كه مولای گرامی او با دیدگان شریفش به او نگاه میكند، برخیزد و احترام كند و تعجیل فرج او را از خدای تعالی بخواهد15.
بیتردید این«برخاستن» كه به فرمایش امام صادق-علیهالسّلام- یادآور قیام و حكومت حضرت مهدی-علیهالسّلام- است، تنها به انگیزه احترام صورت نمیگیرد، بلكه دلالتی بر آمادگی شیعه منتظر،برای قیام و همراهی با مولای خویش نیز دارد.
پیام این «قیام»؛ هم احترام به «قائم» است، هم همسویی با آرمانهای بزرگ «قیام جهانی او». پیام این«قیام»؛ هم واكنش در مقابل نگاه مهرآمیز «مولای غایب» است، هم بیعتی برای همراهی با او در«روزظهور».
پیام این«قیام»؛ هم اكرام«قیام قائم» است، و هم اعلام آمادگی برای«قیام». و شاید چون چنین است ذاكر این نام، شایستگی نگاه لطف و نظر عنایت مولایش را پیدا میكند.
«یَنظُرُ اِلی كُلِّ مَنْ یَذْكُرُهُ بِهذَا اللَّقَبِ الْمُشْعِرِ بِدولَتِهِ»16.
........
14 . منتخب الاثر، آیه الله صافی، ص506.
15 . مدرك پیشین، همان صفحه.
16. همان مدرك.
.jpg)
