قرآن مجيد با توجه به جامعيت و گستردگي عنايتش به تمامي ابعاد انسانها،آثار و ثمرات فراواني دارد که اين آثار را مي توان در انس با قرآن دريافت:
تفكر
اگرچه اسلام دين تسليم است اما اين به معناي تقليد كوكورانه نيست. بلكه تقليدي است همراه با آگاهي و تفكر در مورد دستورات اسلام و لذا قرآن نيز همواره به انديشيدن در مورد مسائل مختلف دعوت ميكند. براستي اگر قبل از هر كار، انسان، لحظاتي فكر ميكرد چه مشكلاتي كه از انسان و جوامع انساني حل نميشد.
«... كَذلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمُ الْآياتِ لَعَلَّكُمْ تَتَفَكَّرُونَ».(1)
... خدا آيات خود را بدين روشني براي شما بيان ميكند باشد كه عقل و انديشه بكار ببنديد. نيز آية:
«... بِالْبَيِّناتِ وَ الزُّبُرِ وَ أَنْزَلْنا إِلَيْكَ الذِّكْرَ لِتُبَيِّنَ لِلنَّاسِ ما نُزِّلَ إِلَيْهِمْ وَ لَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُونَ»(2)
... و بر تو قرآن را نازل كرديم تا بر امت آنچه فرستاده شد بيان كني، باشد كه خرد و انديشه بكار بندند. همچنين آية:
«... وَ تِلْكَ الْأَمْثالُ نَضْرِبُها لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُونَ»(3)
... و اين امثال را در (قرآن) براي مردم بيان ميكنيم، باشد كه خرد و انديشه بكار بندند.
تعقل
قرآن در موارد متعددي بيان ميفرمايد كه اين آيات براي تعقل است و اين بدان معناست كه انسان با آگاهي درست از مطلبي، آن را به كار بندد. در تفسير الميزان ميخوانيم (تعقل در زمينهاي استعمال ميشود كه به دنبال درك و فهم، انسان وارد مرحلة عمل گردد.)(4) انديشة تنها در مورد احكام يا جهان هستي، نتيجهاي نخواهد داد بلكه بايد عمل را نيز به دنبال داشته باشد.
«كَذلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمُ آياتهِ لَعَلَّكُمْ تَعْقِلوُنَ»(5)
... خدا آيات خود را براي شما اينگونه روشن بيان سازد، باشد كه خردمند شويد. نيز ميفرمايد:
«إِنَّا أَنْزَلْناهُ قُرْآناً عَرَبِيًّا لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ»(6)
قرآن را به عربي فرستاديم، باشد كه خردمند شويد. و لذا كساني را كه به آيات آن ايراد گرفته و به آن عمل نميكنند مورد خطاب قرار داده و ميفرمايد: چرا در اين آيات روشنيبخش تعقل نميكنيد.
«لَقَدْ أَنْزَلْنا إِلَيْكُمْ كِتاباً فِيهِ ذِكْرُكُمْ أَفَلا تَعْقِلُونَ»(7)
ما بر شما كتابي نازل كرديم كه وسيله تذكر شما در آن است، آيا انديشه نميكنيد؟ و علاوه بر آن كساني را كه صرفاً قرآن را تلاوت ميكنند توبيخ كرده و ميفرمايد: چرا در آنها انديشه نميكنيد؟
«... وَ أَنْتُمْ تَتْلُونَ الْكِتابَ أَفَلا تَعْقِلُونَ»(8)
... و كتاب (خدا را) كه ميخوانيد، چرا در آن انديشه و تعقل نميكنيد؟
تفكر
اگرچه اسلام دين تسليم است اما اين به معناي تقليد كوكورانه نيست. بلكه تقليدي است همراه با آگاهي و تفكر در مورد دستورات اسلام و لذا قرآن نيز همواره به انديشيدن در مورد مسائل مختلف دعوت ميكند. براستي اگر قبل از هر كار، انسان، لحظاتي فكر ميكرد چه مشكلاتي كه از انسان و جوامع انساني حل نميشد.
«... كَذلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمُ الْآياتِ لَعَلَّكُمْ تَتَفَكَّرُونَ».(1)
... خدا آيات خود را بدين روشني براي شما بيان ميكند باشد كه عقل و انديشه بكار ببنديد. نيز آية:
«... بِالْبَيِّناتِ وَ الزُّبُرِ وَ أَنْزَلْنا إِلَيْكَ الذِّكْرَ لِتُبَيِّنَ لِلنَّاسِ ما نُزِّلَ إِلَيْهِمْ وَ لَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُونَ»(2)
... و بر تو قرآن را نازل كرديم تا بر امت آنچه فرستاده شد بيان كني، باشد كه خرد و انديشه بكار بندند. همچنين آية:
«... وَ تِلْكَ الْأَمْثالُ نَضْرِبُها لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُونَ»(3)
... و اين امثال را در (قرآن) براي مردم بيان ميكنيم، باشد كه خرد و انديشه بكار بندند.
تعقل
قرآن در موارد متعددي بيان ميفرمايد كه اين آيات براي تعقل است و اين بدان معناست كه انسان با آگاهي درست از مطلبي، آن را به كار بندد. در تفسير الميزان ميخوانيم (تعقل در زمينهاي استعمال ميشود كه به دنبال درك و فهم، انسان وارد مرحلة عمل گردد.)(4) انديشة تنها در مورد احكام يا جهان هستي، نتيجهاي نخواهد داد بلكه بايد عمل را نيز به دنبال داشته باشد.
«كَذلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمُ آياتهِ لَعَلَّكُمْ تَعْقِلوُنَ»(5)
... خدا آيات خود را براي شما اينگونه روشن بيان سازد، باشد كه خردمند شويد. نيز ميفرمايد:
«إِنَّا أَنْزَلْناهُ قُرْآناً عَرَبِيًّا لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ»(6)
قرآن را به عربي فرستاديم، باشد كه خردمند شويد. و لذا كساني را كه به آيات آن ايراد گرفته و به آن عمل نميكنند مورد خطاب قرار داده و ميفرمايد: چرا در اين آيات روشنيبخش تعقل نميكنيد.
«لَقَدْ أَنْزَلْنا إِلَيْكُمْ كِتاباً فِيهِ ذِكْرُكُمْ أَفَلا تَعْقِلُونَ»(7)
ما بر شما كتابي نازل كرديم كه وسيله تذكر شما در آن است، آيا انديشه نميكنيد؟ و علاوه بر آن كساني را كه صرفاً قرآن را تلاوت ميكنند توبيخ كرده و ميفرمايد: چرا در آنها انديشه نميكنيد؟
«... وَ أَنْتُمْ تَتْلُونَ الْكِتابَ أَفَلا تَعْقِلُونَ»(8)
... و كتاب (خدا را) كه ميخوانيد، چرا در آن انديشه و تعقل نميكنيد؟