[h=2]جهل و غفلت، دو عامل دوري از كرامت[/h]
شيطان وقتي بخواهد انسان را فريب بدهد يا او را گرفتار جهل مركب میكند، يا غفلت را بر او تحميل میكند. يعني يا در اثر اعتقاد سوء، او را منحرف میكند، يا در اثر ابتلاي به گناه او را غافل میكند. ممكن است كسي به قيامت معتقد باشد، ولي غافل باشد. البته غافل از نظر دست زدن به معاصي، مثل جاهل مركب است (همان كاري را در انجام گناه مرتكب میشود، كه منكر خدا و قيامت انجام میدهد) خداي سبحان جريان غفلت و جريان جهل مركب را در دو بخش جدا از هم ذكر میكند.
در رابطه با آنها كه مبتلا به جهل مركباند میفرمايد: «اَتَبْنُونَ بِكُلِّ ريعٍ اَيَةً تَعْبَثُونَ. وَ تَتَّخِذُون مَصانِعَ لَعَلَّكُمْ تَخْلُدُون»[1]آيا اي جامعهی كفار؛ بر بلنديها ساختمانهاي محكم بيهوده بنا میكنيد؟ و گمان میكنيد اينها شما را جاودانه حفظ میكند؟ اين سبك خانه ساختن ناشي از يك گمان باطل است و آن عبارت است از گمان جاودانه بودن در دنيا. اينها فكر میكنند انسان فقط در نشئه طبيعت زنده است، و میخواهند پايه اين زنده بودن خود را محكم كنند (اينها در جهل مركب اند، و متوجه نيستند اصلاً در دنيا جاودانگي ممكن نيست).
عدهاي غافلاند و از باب خطاي در تطبيق، به دنبال فاني میروند، همانطور كه شيطان به آدم(ع) گفت: آيا تو را به شجره خُله و ملكي كه فرسوده نمیشود راهنمايي بكنم؟ اين يك غفلت است، يعني شيطان نسبت به كسي كه میداند در نشئه طبيعت دوام نيست، وسوسه میكند كه به فكر مرگ و بعد از مرگ نباشد. در نتيجه غفلت از مرگ او را به عالم طبيعت علاقهمند میكند، وقتي به عالم طبيعت دل بست، يعني به نشئهاي مادون دل بست، ديگر كريم نخواهد بود، چون كرامت عندالله است، و چون روح كريم ابدي است، و دنيا متاع گذرا است، چيز گذرا عامل كرامت روح ابدي نيست، پس اگر روح به سمت طبيعت كشش پيدا كرد، يا بر اثر جهل مركب است، يا بر اثر غفلت . و با معرفت و تذكر میتوان از خطر جهل مركب و غفلت رها شد و به كرامت دست يافت و بتوان راه كرامت خود را شناخت، و گرنه به خواري و حقارت ابدي دچار میشود.
[1] - سوره ی شعراء، آيه ی 129.
شيطان وقتي بخواهد انسان را فريب بدهد يا او را گرفتار جهل مركب میكند، يا غفلت را بر او تحميل میكند. يعني يا در اثر اعتقاد سوء، او را منحرف میكند، يا در اثر ابتلاي به گناه او را غافل میكند. ممكن است كسي به قيامت معتقد باشد، ولي غافل باشد. البته غافل از نظر دست زدن به معاصي، مثل جاهل مركب است (همان كاري را در انجام گناه مرتكب میشود، كه منكر خدا و قيامت انجام میدهد) خداي سبحان جريان غفلت و جريان جهل مركب را در دو بخش جدا از هم ذكر میكند.
در رابطه با آنها كه مبتلا به جهل مركباند میفرمايد: «اَتَبْنُونَ بِكُلِّ ريعٍ اَيَةً تَعْبَثُونَ. وَ تَتَّخِذُون مَصانِعَ لَعَلَّكُمْ تَخْلُدُون»[1]آيا اي جامعهی كفار؛ بر بلنديها ساختمانهاي محكم بيهوده بنا میكنيد؟ و گمان میكنيد اينها شما را جاودانه حفظ میكند؟ اين سبك خانه ساختن ناشي از يك گمان باطل است و آن عبارت است از گمان جاودانه بودن در دنيا. اينها فكر میكنند انسان فقط در نشئه طبيعت زنده است، و میخواهند پايه اين زنده بودن خود را محكم كنند (اينها در جهل مركب اند، و متوجه نيستند اصلاً در دنيا جاودانگي ممكن نيست).
عدهاي غافلاند و از باب خطاي در تطبيق، به دنبال فاني میروند، همانطور كه شيطان به آدم(ع) گفت: آيا تو را به شجره خُله و ملكي كه فرسوده نمیشود راهنمايي بكنم؟ اين يك غفلت است، يعني شيطان نسبت به كسي كه میداند در نشئه طبيعت دوام نيست، وسوسه میكند كه به فكر مرگ و بعد از مرگ نباشد. در نتيجه غفلت از مرگ او را به عالم طبيعت علاقهمند میكند، وقتي به عالم طبيعت دل بست، يعني به نشئهاي مادون دل بست، ديگر كريم نخواهد بود، چون كرامت عندالله است، و چون روح كريم ابدي است، و دنيا متاع گذرا است، چيز گذرا عامل كرامت روح ابدي نيست، پس اگر روح به سمت طبيعت كشش پيدا كرد، يا بر اثر جهل مركب است، يا بر اثر غفلت . و با معرفت و تذكر میتوان از خطر جهل مركب و غفلت رها شد و به كرامت دست يافت و بتوان راه كرامت خود را شناخت، و گرنه به خواري و حقارت ابدي دچار میشود.
[1] - سوره ی شعراء، آيه ی 129.