از آنجا که انسان از دو بعد جسمي و روحي تشکيل شده و داراي نيازها و اميال متعدد مادي و معنوي است، برنامه ريزي ما هم بايد جوابگوي اين نيازها باشد.
نامه ريزي غالباً به صورت شخصي است چون هر فردي در هر زماني نيازهاي خاصي دارد.حتي برنامه جوان ، ميانسال و پير،با هم تفاوت دارند.با اين حال کلياتي وجود دارد که هر فرد مؤمني بايد در برنامه خود آن را بگنجاند.
امير المؤمنين عليه السلام فرمودند:انسان با ايمان، شبانه روز خود را سه بخش مي کند، در بخشي به امور معنوي و عبادت خدا مي پردازد، در بخشي به امور معيشتي همت مي گمارد و در بخشي هم به استراحت و لذت مجاز و دلپسند خود روي مي آورد. (نهج البلاغه حکمت 390)
اين سخن حضرت ناظر به ابعاد مختلف وجودي انسان بوده و چارت کلي برنامه را مشخص مي سازد.
بخش اول : امور معنوي و عبادي (خودسازي)
لازم به توضيح است که لازم نيست يک انسان 8 ساعت مشغول عبادت شود، بلکه اين بخش داراي راهبردي است که شامل کسب علم, تزکيه نفس, اصلاح اخلاق و عبادت مي شود. البته مي توان گفت: چون علم و تزکيه نفس و اخلاق همه در راستاي خدايي شدن و قرب به خداوند است, عبادت محسوب مي شود و حضرت (ع) نيز که فرموده اند: بخش اول عبادت, شامل تمامي فرايند خودسازي مي شود.
روزي اميرالمؤمنين عليه السلام از بازار بصره مي گذشت فرمود: اي دنيا پرستان روزها قسم ياد مي کنيد و شب ها در بسترهاي خود به خواب مي رويد و ... پس چه زماني زاد و توشه کسب خواهيد کرد. مردي از حضرت پرسيد: يا اميرالمؤمنين! اينان بايد کسب معاش کنند. چه کنيم؟ حضرت فرمود: طلب معيشت از راه حلال، انسان را از عمل آخرت باز نمي دارد. (زهد اسلامي، سيد محمد شفيعي مازندراني ص68(اگر انسان در چارچوب شريعت حرکت کند، حتي کار او هم عبادت محسوب مي شود. مهم اين است که جايگاه خود را گم نکنيم. طبق اين روايت حضرت علي عليه السلام اعتراض به غفلت آنان دارد که دائماً قسم ياد مي کنند و فراموش کرده اند کجا هستند.
بنابراين عبادت معناي وسيعي دارد و هر فردي در هر جايي که باشد مي تواند مشغول عبادت و حرکت به سمت خداوند باشد. برطرف کردن نيازهاي مردم در محل کار نيز از بالاترين عبادات است.
علاوه بر برنامه هاي ثابت عبادي يک مؤمن مانند نماز ، روزه و...(انجام عبادات و ترک محرمات)، از برنامه هايي که بايد در بخش اول قرار داده شود، ارتباط با قرآن و اهل بيت (ع) به صورت روزانه است. اين ارتباط به صورت هاي مختلف مي تواند باشد. حداقل آن خواندن چند آيه و تفکر در آن و سخنان ائمه اطهار (ع) است.حتي قرائت تنهاي قرآن هم برکت آفرين است زيرا قرآن تماماً نور است .
از ديگر برنامه هاي عبادي که بايد حداقل در برنامه هفتگي خود قرار دهيم ارتباط با دعاهاي مذهبي است. دعاي کميل، ندبه ،زيارت عاشورا و... .اين دعاها با مضامين و معاني بلندي که دارند، تاثير به سزايي در سازندگي انسان دارند.
البته توجه به امور سياسي جامعه مانند دشمن شناسي و جهاد و دفاع از دين و خدا و مبارزه با دشمنان و مقاومت در برابر آنان و تبعيت از رهبري ديني نيز از واجباتي است که مومن نبايد از آن غفلت کند.
بخش دوم:کسب معيشت
بخشي از روز هم مخصوص کسب معيشت صحيح و حلال است که در صورت نياز خانواده و فرزندان از نظر شرعي واجب نيز مي باشد.
بخش سوم: استراحت و تفريح و لذت مجاز
اين بخش، بسيار مهم و متأسفانه در ميان برخي مؤمنان، فراموش شده است. تفريح، استراحت و لذت مجاز، انسان را شاداب و روح او را سالم نگه مي دارد تا بهتر به دو بخش ديگر, يعني عبادت و کسب معيشت بپردازد. اگر انسان با نيت خالص و براي بهبود کيفيت عبادت و کسب معيشت به استراحت و تفريح بپردازد، حتي اين تفريح و استراحت هم عبادت محسوب مي شود زيرا در جهتِ رسيدن به معبود است.
ورزش نيز در همين بخش مي گنجد و براي همه مخصوصاً انسان مؤمن لازم و ضروري است. عقل سالم در بدن سالم است. ما بايد هميشه خود را سرباز اسلام و ولايت بدانيم و از آمادگي بدني خوبي برخوردار باشيم.
نامه ريزي غالباً به صورت شخصي است چون هر فردي در هر زماني نيازهاي خاصي دارد.حتي برنامه جوان ، ميانسال و پير،با هم تفاوت دارند.با اين حال کلياتي وجود دارد که هر فرد مؤمني بايد در برنامه خود آن را بگنجاند.
امير المؤمنين عليه السلام فرمودند:انسان با ايمان، شبانه روز خود را سه بخش مي کند، در بخشي به امور معنوي و عبادت خدا مي پردازد، در بخشي به امور معيشتي همت مي گمارد و در بخشي هم به استراحت و لذت مجاز و دلپسند خود روي مي آورد. (نهج البلاغه حکمت 390)
اين سخن حضرت ناظر به ابعاد مختلف وجودي انسان بوده و چارت کلي برنامه را مشخص مي سازد.
بخش اول : امور معنوي و عبادي (خودسازي)
لازم به توضيح است که لازم نيست يک انسان 8 ساعت مشغول عبادت شود، بلکه اين بخش داراي راهبردي است که شامل کسب علم, تزکيه نفس, اصلاح اخلاق و عبادت مي شود. البته مي توان گفت: چون علم و تزکيه نفس و اخلاق همه در راستاي خدايي شدن و قرب به خداوند است, عبادت محسوب مي شود و حضرت (ع) نيز که فرموده اند: بخش اول عبادت, شامل تمامي فرايند خودسازي مي شود.
روزي اميرالمؤمنين عليه السلام از بازار بصره مي گذشت فرمود: اي دنيا پرستان روزها قسم ياد مي کنيد و شب ها در بسترهاي خود به خواب مي رويد و ... پس چه زماني زاد و توشه کسب خواهيد کرد. مردي از حضرت پرسيد: يا اميرالمؤمنين! اينان بايد کسب معاش کنند. چه کنيم؟ حضرت فرمود: طلب معيشت از راه حلال، انسان را از عمل آخرت باز نمي دارد. (زهد اسلامي، سيد محمد شفيعي مازندراني ص68(اگر انسان در چارچوب شريعت حرکت کند، حتي کار او هم عبادت محسوب مي شود. مهم اين است که جايگاه خود را گم نکنيم. طبق اين روايت حضرت علي عليه السلام اعتراض به غفلت آنان دارد که دائماً قسم ياد مي کنند و فراموش کرده اند کجا هستند.
بنابراين عبادت معناي وسيعي دارد و هر فردي در هر جايي که باشد مي تواند مشغول عبادت و حرکت به سمت خداوند باشد. برطرف کردن نيازهاي مردم در محل کار نيز از بالاترين عبادات است.
علاوه بر برنامه هاي ثابت عبادي يک مؤمن مانند نماز ، روزه و...(انجام عبادات و ترک محرمات)، از برنامه هايي که بايد در بخش اول قرار داده شود، ارتباط با قرآن و اهل بيت (ع) به صورت روزانه است. اين ارتباط به صورت هاي مختلف مي تواند باشد. حداقل آن خواندن چند آيه و تفکر در آن و سخنان ائمه اطهار (ع) است.حتي قرائت تنهاي قرآن هم برکت آفرين است زيرا قرآن تماماً نور است .
از ديگر برنامه هاي عبادي که بايد حداقل در برنامه هفتگي خود قرار دهيم ارتباط با دعاهاي مذهبي است. دعاي کميل، ندبه ،زيارت عاشورا و... .اين دعاها با مضامين و معاني بلندي که دارند، تاثير به سزايي در سازندگي انسان دارند.
البته توجه به امور سياسي جامعه مانند دشمن شناسي و جهاد و دفاع از دين و خدا و مبارزه با دشمنان و مقاومت در برابر آنان و تبعيت از رهبري ديني نيز از واجباتي است که مومن نبايد از آن غفلت کند.
بخش دوم:کسب معيشت
بخشي از روز هم مخصوص کسب معيشت صحيح و حلال است که در صورت نياز خانواده و فرزندان از نظر شرعي واجب نيز مي باشد.
بخش سوم: استراحت و تفريح و لذت مجاز
اين بخش، بسيار مهم و متأسفانه در ميان برخي مؤمنان، فراموش شده است. تفريح، استراحت و لذت مجاز، انسان را شاداب و روح او را سالم نگه مي دارد تا بهتر به دو بخش ديگر, يعني عبادت و کسب معيشت بپردازد. اگر انسان با نيت خالص و براي بهبود کيفيت عبادت و کسب معيشت به استراحت و تفريح بپردازد، حتي اين تفريح و استراحت هم عبادت محسوب مي شود زيرا در جهتِ رسيدن به معبود است.
ورزش نيز در همين بخش مي گنجد و براي همه مخصوصاً انسان مؤمن لازم و ضروري است. عقل سالم در بدن سالم است. ما بايد هميشه خود را سرباز اسلام و ولايت بدانيم و از آمادگي بدني خوبي برخوردار باشيم.