بهداشت خواب♥♥♥

[نورا]

نكات بهداشتى مرتبط با خواب فراوانند. داشتن لباس تميز هنگام خواب ، خوابيدن روى تشك تميز و سر گذاشتن روى بالش پاكيزه ، توجه به تهويه درست اتاق خواب و تاءمين كامل اكسيژن مورد نياز، همگى از موارد مهم نظافت مرتبط با خواب به شمار مى آيند.
در اين فصل تنها از سه مورد بهداشتى پيش از خواب سخن مى گوييم . اگر در احاديث اهل بيت (عليهم السلام ) نيز فقط از اين سه مورد سخن به ميان آمده بدان خاطر است كه ديگر موارد نظافت به طور طبيعى مورد توجه هستند؛ ولى اين سه نكته اساسى به راحتى مورد غفلت قرار مى گيرند. هيچ انسان متعادلى بر بالش كثيف سر نمى نهد، يا در محل زباله ها نمى خوابد، اما بسيارند كسانى كه به بهانه خستگى مسواك نمى زنند.

البته دستورهاى كلى اسلام ؛ حفظ نظافت و نيز احاديث مرتبط با نظافت لباس و مانند آن ، به بهداشت خواب هم مربوط مى شود و اين بخش از زندگى را هم دربر مى گيرند.
بايد توجه داشت كه در ساعات پيش از خواب ، هر گامى كه به سوى نظافت و بهداشت بر مى داريم ، گامى براى خوابى راحت تر و سودمندتر است ؛ زيرا نظافت ، باعث آرامش جسم و روح مى شود و بى توجهى به نظافت نيز - در هر زمينه اى كه باشد - خواب را هم دچار آسيب مى سازد و دست كم از كيفيت آن مى كاهد.

 

[نورا]

1. مسواك زدن

در دين اسلام ، مسواك زدن - چه پيش از خواب و چه در زمان هاى لازم - اهميت فوق العاده اى دارد. امام صادق (عليه السلام ) مسواك زدن را از عادات پيامبران بر شمرده اند و پيامبر عزيز اسلام (صلى الله عليه و آله و سلم ) درباره مسواك فرموده اند: ((جبرائيل پيوسته مرا به مسواك زدن سفارش مى كرد تا آن جا كه پنداشتم به زودى آن را واجب خواهد كرد.))و امام باقر (عليه السلام ) - شكافنده علوم و ميراث دار دانش انبياء - در حديثى پرمعنا چنين گفته اند: ((اگر مردم از فوايد مسواك با خبر بودند، آن را شب ها با خود به بستر مى بردند
اهميت و ارزش مسواك زدن تا آن جاست كه دو ركعت نماز با مسواك از هفتاد ركعت نماز بى مسواك برتر است .پيامبر گرامى اسلام (صلوات الله عليه ) كه اسوه و الگوى همه اهل ايمان اند، تا مسواك نمى زدند به بستر خواب نمى رفتندو شگفت انگيز اين كه هنگام خواب ، مسواك را بالاى سر خود قرار مى دادند و پس از بيدارى ، اولين كارشان ، مسواك زدن بود.

در احاديث اهل بيت عليهم السلام آن قدر آثار و فوايد براى مسواك زدن آمده - و البته تاكنون دانش پزشكى معاصر بسيارى از اين فوائد را فهميده و گوشزد كرده - كه درباره كمتر عملى اين مقدار اثر خوب بيان گشته است .

البته مسواك زدن پيش از خواب اهميت دو چندان دارد؛ زيرا از يك سو به خاطر بسته بودن دهان هنگام خواب ، آسيب پذيرى دندان ها بيش تر و نياز به نظافت افزون تر مى شود و از سوى ديگر، تميزى دهان و دندان زمينه ساز خواب راحت ترى مى گردد. شايد اين حديث نبوى كه فرمودند: ((مسواك زدن باعث حضور فرشتگان مى شود)).
با خواب راحت بى ارتباط نباشد. فرشتگان ماءمورند كه عطر طماءنينه و ياد خدا را در دل ادميان بيفشانند و با اين كار، آسودگى و آرامش را در دل اهل ايمان مستقر سازند. طبيعى است كه آرامش روحى و آسودگى خيال ، باعث خواب بهتر و با كيفيت تر خواهد شد.

 

[نورا]

2. رفتن به دستشويى
اميرمؤ منان على (عليه السلام ) فرمودند: ((پسرم !آيا مى خواهى چهار كار به تو بياموزيم كه از پزشكى (و دارو و درمان ) بى نياز شوى ؟ امام حسين (عليه السلام ) عرض كرد: آرى اى اميرمؤ منان !امام على (عليه السلام ) فرمودند: تا گرسنه نشدى بر سر سفر غذا منشين و تا زمانى كه هنوز اشتهايت باقى است برخيز. جويدن را خوب انجام بده و هرگاه خواستى بخوابى دستشويى برو. كه اگر اين نكات چهارگانه را به كار بندى از پزشكى و {درمان هاى طبى } بى نياز مى شوى

بنابراين رفتن به دستشويى پيش از خواب آن قدر اهميت دارد كه جزء چهار امرى شمرده شده كه انسان را از طب و طبيب بى نياز مى كند. براى روشن شدن اين اهميت ، مى توانيم سه دليل براى سخن امام (عليه السلام ) بر شماريم :
الف - با دفع مواد زايد از بدن ، احساس راحتى و آسودگى بيشترى مى كنيم و در نتيجه راحت تر مى خوابيم . هر كارى كه بتواند وضعيت جسمى ما را بهبود بخشد، در افزايش كيفيت خواب هم تاءثيرگذار خواهد بود. از موارد آداب خواب ، جز برداشتن موانع راحتى بدن ، كار ديگرى به عهده ندارند.

ب - بر عكس تصوير موجود كه خواب را يك پديده يك نواخت و ممتد مى شمارد، خواب از دوره هاى تقريبا دو ساعته اى شكل مى گيرد كه هر دوره ، خود به پنج مرحله تقسيم مى شود. يعنى هر دو ساعت خواب داراى پنج قسمت است كه عبارتند از: خواب خيلى سبك ، خواب سبك ، خواب عميق ، خواب خيلى عميق ، و خواب متناقض . ما پس از طى اين پنج مرحله كه تقريبا 110 دقيقه (حدود دو ساعت ) به طول مى انجامد بار ديگر به خواب مى رويم و هر شب تقريبا سه بار اين مراحل را مى گذرانيم .

من در مقام شرح و توضيح اين مراحل نيستم . مقصود اصلى از اين پنج مرحله آن بود كه ارتباط اين مراحل را با خواب كيفيت دار روشن سازم . همان طور كه در كتب علمى مربوط به خواب آمده ، رضايتمندى كامل از خواب زمانى است كه در هر دوره دو ساعته ، تمام آن پنج مرحله را طى كنيم . اگر در بين مراحل مذكور از خواب بيدار شويم و اين روند طبيعى را تا آخر طى نكنيم ، لذت واقعى خواب را درك نخواهيم كرد. از رو هر عاملى كه باعث برهم خوردن خواب طبيعى شود، اثر نامطلوبى بر كيفيت خواب برجاى خواهد گذاشت .

حال ببينيم اين مقدمه چه ارتباطى با سفارش رفتن به دستشويى پيش از خواب دارد. اگر شب ها پيش از خواب به دستشويى برويد، در طول شب ديگر نياز به تخليه مواد زائد بدن نخواهيد داشت . در نتيجه ، مراحل پنجگانه هر دوره از خواب به راحتى پشت سر خواهيد گذاشت و از خواب خود بهتر استفاده خواهيد برد. اما اگر قبل از خواب به دستشويى نرويد، احتمالا در بين يكى از مراحل پنج گانه بيدار مى شويد و با رفتن به دستشويى ، سير طبيعى خواب خود را قطع خواهيد كرد. روشن است كه اين وضعيت ، از كيفيت خواب شما به شدت خواهد كاست .
ج - برخاستن از خواب و جدا شدن از بستر گرم و نرم - آن هم در نيمه هاى شب - براى همه سخت و دشوار است . به ويژه اگر قرار باشد در يك شب سرد زمستانى براى دستشويى از بستر گرم و نرم جدا شويم و به حياط پوشيده از برف برويم ، اين كار دشوارتر خواهد بود. در چنين وضعيتى ، بسيارى ترجيح مى دهند خودشان را كنترل كنند و با فشار به خويشتن و به قول معروف خودشان را نگه دارند. اينجاست كه مثانه دچار مشكل مى شود و آسيبى جدى بر اين عضو حساس وارد مى گردد.

امام رضا (عليه السلام ) در حديثى فرمودند: ((اگر كسى مى خواهد مثانه اش دچار درد و اشكال نشود، هيچ گاه - حتى وقتى كه بر پشت مركب خود نشسته است - بول خود را نگه ندارد.))

متاءسفانه در بسيارى از مدارس و بسيارى از خانواده ها، نگه داشتن بول ، نشانه ادب و حياى كودكان به شمار مى رود. ما بايد به فرزندانمان بياموزيم كه هرگز چنين نكنند و در اين گونه امور، خجالت را كنار بگذارند. اولياى مدارس هم بايد ترتيبى بينديشند كه ضمن حفظ نظم مدرسه ، دانش آموزان با حبس بول سلامتى خود را به خطر نيندازند. گذشته از ذهنيت ها غلط برخى بزرگ ترها، كم بودن دستشويى ها برخى مدارس نيز زمينه ساز چنين رفتار نادرستى مى شود كه حتما بايد در رفع اين كاستى چاره اى انديشيد.

بنابر آنچه گفته شد، اكنون بهتر مى فهميم كه چرا بايد قبل از خواب حتما به دستشويى برويم و اين كار، چه كمك بزرگى به حفظ سلامتى ما مى كند.

 

[نورا]

3. شستن دست ها قبل از خواب

در طول خواب ، حركت بدن ما - به ويژه حركت دست ها - متوقف نمى شود. گاه دست به چشمانمان مى كشيم . گاهى انگشتانمان را در گوشمان فرو مى بريم ، و گاه براى آسوده شدن از تحريك قسمتى از لثه ها، دست در دهان مى كنيم . با اين وضع آيا فكر نمى كنيد شستن دست ها قبل از خواب لازم و ضرورى باشد؟
دست ها مهم ترين وسيله ارتباط حس لامسه با ديگر قسمت هاى بدن و اشياء خارج هستند. از اين رو اسلام ، توجه زيادى به نظافت دست ها - به ويژه هنگام مصرف غذا و زمان خواب - كرده است .

امام صادق (عليه السلام ) فرمودند: ((دستانتان را پيش از غذا و پس از غذا بشوييد كه اين كار، فقر را مى برد و عمر مى افزايد.)) امام على (عليه السلام ) نيز فرمودند: ((شيطان علاقه زيادى به بوى چربى (غذا) دارد، پس هرگاه يكى از شما خواست به بستر خواب برود بايد، دستانش را از مانده چربى غذا بشويد.))و رسول گرامى اسلام (صلى الله عليه و آله و سلم ) هم در سخنى هشدار دهنده فرمودند: ((اگر يكى از شما در حالى خوابيد كه دستانش آلوده به چربى بود و دستش را نشست ، چنانچه مشكلى برايش پيش آمد، تنها خودش را سرزنش كند.))

بايد توجه داشت كه اگر كل بدن كثيف باشد، تنها نشستن دست ها كافى نخواهد بود؛ زيرا با برخورد دست با بدن ، دست ها دوباره آلوده شده و آلودگى نقاط حساسى مانند چشم و گوش و دهان را درپى خواهد داشت . در اين صورت تنها راه حل ، رفتن به حمام است . حمام كردن ، هم به بهداشت خواب كمك مى كند و هم به خاطر خاصيت آرامش بخشى آب ، باعث خواب بهتر مى شود.