رهنمودهای امام صادق علیه السلام به عبدالله بن جندب

[مجنون الحسین]

[h=2]رهنمودهای امام صادق علیه السلام به عبدالله بن جندب[/h]

سفارش‏هاى امام صادق(ع) به عبدالله بن جندب در بردارنده حكمت‏ هاى‏ بسيارى است و راه و رسم زندگى را به همه آن‏ها كه خواهان سعادت‏ اخروى هستند، مى ‏آموزد.

امام صادق(ع) به آسيب‏ شناسى اجتماعى مى‏پردازد و هنجارها وناهنجارها را معرفى مى كند.

شرح معانى بلند اين سفارش‏ها فرصت ‏زياد و توان علمى فراوان مى‏طلبد كه نگارنده از آن‏ها برخوردارنيست.
نوشتار حاضر شرحى مختصر بر سخنان امام صادق(ع) است.

ابتدا دو مقدمه را تقديم مى‏نماييم: ​

 

[مجنون الحسین]

[h=2]رهنمودهای امام صادق علیه السلام به عبدالله بن جندب[/h]

1- عبدالله بن جندب كيست؟

عبدالله بن جندب از علماى بزرگ شيعه و راويان پارسا ومورداطمينان درسده دوم هجرى و از ياران امام صادق، امام كاظم وامام رضا عليهم السلام است. (1)
وى نزد ائمه عليهم السلام مقام‏و منزلت رفيعى داشت. (2)

عبدالله بن جندب از امام رضا(ع)پرسيد:
آيا از من راضى هستيد؟

آن حضرت فرمود:
بله، قسم به‏ خداوند! خدا و رسولش نيز از تو راضى هستند. (3)

عشق و ارادت خالصانه عبدالله بن جندب به اهل‏ بيت عليهم السلام وتلاش فراوان او براى ترويج فرهنگ شيعى سبب شده است كه نام اودر بين صدها راوى حديث جاودانه بماند. روايت‏هاى فراوان او گواه‏اين كه وى در نقل و حفظ احاديث ائمه عليهم السلام نقش عمده‏اى‏داشته است. ​

 

[مجنون الحسین]

سند وصيت

قديمى‏ترين منبع شيعى كه سفارش‏هاى امام صادق(ع) به عبدالله بن‏جندب را نقل كرده، كتاب «تحف العقول‏»، (4) اثر دانشمندوارسته شيعه، فقيه و محدث بزرگ، «ابومحمدحسن بن على بن حسين‏بن شعبه حرانى‏» است، كه در قرن چهارم هجرى و معاصر شيخ صدوق(متوفاى 318 ه .ق) مى‏زيست.
او استاد شيخ مفيد (متوفاى‏413 ه. ق) بود. عبدالله بن جندب نزد عالمان رجال، شخصيتى ستودنى ‏دارد.

ابن شعبه حرانى سفارش‏هاى امام صادق(ع) به عبدالله بن جندب راهمانند ساير روايت‏هاى بدون ذكرنام راويان آن آورده است. اودرمقدمه تحف العقول به اين نكته اشاره و دليلش را اين گونه‏بيان مى‏كند: «به منظور سبكى، اختصار و ايجاز و نيز باتوجه به‏محتواى احاديث كه بيشتر درباره آداب، اخلاق، مواعظ و حكمت‏هااست، سندهاى روايت‏ها را نياوردم.» (5)

علامه مجلسى(ره) در كتاب ارزشمند بحارالانوار، (6) متن كامل‏سفارش‏هاى امام صادق(ع) به عبدالله بن جندب را به نقل از تحف‏العقول، با تفاوت‏هاى بسيار اندك آورده است.

با توجه به مقام والاى مولف و محتواى احاديث كه در باب اخلاق وآداب وسنن است. حذف سند حديث‏ها خللى به وجود نخواهد آورد،زيرا تمام عالمان شيعه همواره از اين كتاب پرارزش استفاده‏كرده‏اند و به آن اعتماد داشته‏اند.

 

[مجنون الحسین]

هشدار به دوستان

امام صادق(ع) دراولين جمله از سفارش‏هاى سازنده خود، به دوستان‏خود هشدار مى‏دهد و آن‏ها را از خطر دام‏هاى شيطان آگاه مى‏سازد:
«ياعبدالله! لقد نصب ابليس حبائله فى دارالغرور فما يقصد فيهاالااوليائنا»; اى عبدالله! ابليس دام‏هايش را در دنياى فريبنده‏فقط به قصد شكار دوستان ما پهن كرده است.
امام صادق(ع) به عبدالله بن جندب هشدار مى‏دهد كه مواظب‏شكارگاه‏ها و دام‏هاى شيطان باشد:
يابن جندب! ان للشيطان مصائد يصطادبها فتحاموا شباكه‏ومصائده.»
اى پسر جندب! شيطان مكان‏هايى براى شكار دارد. مواظب دام‏ها وشكارگاههاى او باشيد!
عبدالله بن جندب مى‏پرسد: يابن رسول الله(ص) و ماهى؟
اى پسرفرستاده خدا! آنها چيستند؟
«اما مصائده فصد عن برالاخوان، و اما شباكه فنوم عن قضاءالصلوات التى فرض الله.» اما ابزار شكار او است‏ شيطان ايجادمانع در نيكى به برادران و دام‏هاى شيطان خفتن از انجام نمازهاى‏واجب است.

​

 

[مجنون الحسین]

فايده‏هاى نيكى به برادران

در رفتارها و روابط اجتماعى، كه تشكيل دهنده بخش عظيمى اززندگى انسان‏ها، است، داشتن حس هميارى و روحيه نيكى به برادران‏دينى نشانده‏دهنده پويايى و سلامت جامعه است.
امام صادق(ع) ازسويى بى‏توجهى به آن را شكارگاه شيطان شمرده و از سوى ديگراهميت و ارزش اين خصلت نيكو را با ذكر گوشه هايى از آثار وفوائد آن، اين گونه بيان داشته است:
الف- عبادت خدا
هدف از آفرينش انسان در فرهنگ متعالى قرآن، بندگى و كرنش درمقابل آفريدگار است: (و ما خلقت الجن و الانس الا ليعبدون) (7) ;«جن و انس را جز براى بندگى و عبادت نيافريدم.» از جلوه‏هاى‏پرارزش اين هدف، نيكويى به برادران و ديدار آنها است.
«اما انه مايعبدالله بمثل نقل الاقدام الى برالاخوان وزيارتهم‏»; آگاه باش! همانا خداوند به چيزى مانند گام برداشتن‏در راه نيكى به برادران و ديدار آن‏ها بندگى نشده است.

ب- سعى بين صفا و مروه
دومين اثر نيكى به ديگران، داشتن ثواب سعى بين صفا و مروه است:
«يابن جندب! الماشى فى حاجه اخيه كالساعى بين الصفا والمروه.»
اى پسر جندب! كسى كه براى بر طرف كردن نياز برادر خود گام برمى‏دارد مانند كسى است كه سعى بين صفا و مروه مى‏كند.

ج- به خون غلطيدن در راه خدا
ارزش ديگرى كه نيكى به برادران دينى در پى دارد همانندى آن باكشته شدن در راه خدا است: «وقاضى حاجته كالمتشحط بدمه فى سبيل‏الله يوم بدر واحد»; برطرف كننده نياز برادر دينى همانند كسى‏است كه روز بدر و احد در راه خدا به خون خود بغلطد.

د- همنشينى با حور
«يابن جندب! من سره ان يزوجه الله الحور العين و يتوجه بالنورفليدخل على اخيه المؤمن السرور»; اى‏پسرجندب! هركه خوشحال‏مى‏شود از اين كه خداوند او را به ازدواج حورالعين در آورد وتاج نور برسرش نهد بايد دل برادر مومنش را شاد سازد.

 

[مجنون الحسین]

عقوبت ‏سستى دررفع نياز برادران

جامعه‏اى كه به مشكلات و گرفتارى‏هاى همنوعان خود بى‏توجه باشد ونسبت‏به حقوق نيازمندان سستى نمايد زمينه عذاب سخت‏خداوند رافراهم آورده است:
«ما عذب الله امه الا عنداستهانتهم بحقوق فقراء اخوانهم‏»;خداوند امتى را عذاب نخواهد كرد، مگر در وقتى كه نسبت‏به حقوق‏برادران نيازمند خود سستى نمايند.


آسيب‏ شناسى روابط اجتماعى

امام جعفرصادق(ع) چند مورد از آسيب‏هاى روابط اجتماعى را چنين‏بيان كرده است:
1- غش: خيانت، نيرنگ وكلاه بردارى.
2- تحقير: خوار و كوچك شمردن ديگران و بى‏توجهى به شخصيت آن‏ها.
3- دشمنى: كينه توزى و درگيرى.
4- حسادت: ناراحت ‏شدن از خوبى‏هاى ديگران و خير ديگران را نخواستن.
«و من غش اخاه وحقره وناواه جعل الله النار ماءواه، و من حسدمومنا انماث الايمان فى‏قلبه كما ينماث الملح فى الماء»; هركس‏به برادر مومنش نيرنگ زند و او را كوچك و خوار شمارد و با اودرگير شود، خداوند جايگاهش را آتش قرار دهد و هركه به مومنى‏حسادت ورزد ايمان در دلش آب شود، همانند آب شدن نمك در آب.»

 

[مجنون الحسین]

پى ‏نوشتها:

1- رجال شيخ طوسى، ص‏226، 355 و379.
2- رجال علامه حلى، ص 105.
3- رجال كشى، ص 585.
4- تحف العقول، ص 311.
5- همان، ص 4.
6- بحارالانوار، ج 78، ص‏279، ح‏113.
7- ذاريات، آيه‏56.
8- جمله «ولاينظر اليهم‏» در نسخه تحف العقول نيست ولى دربحارالانوار آمده است.