بايد توجه داشت كه يكي از اسرار آميزترين حقايق عالم خلقت، مرگ است كه بشر هرگز قدرت كشف حقيقت و كيفيت و اسرار آن را پيدا نكرده است و تنها منبع موثق در اين باره عبارت از متون ديني است كه مشتمل بر آيات و قرآن و احاديث معصومان ـ عليهم السّلام ـ مي باشد.
در متون ديني دو مرحله براي پس از مرگ انسان بيان شده است كه يكي برزخ1 و ديگري رستاخيز و قيامت است.
برزخ به مرحله و زمان ميان مرگ انسان تا برپايي قيامت گفته مي شود كه مرحله موقتي و گذرا است پس از اين مرحله، برپايي رستاخيز و روز قيامت قرار دارد كه در آن مرحله انسانها به دو گروه تقسيم مي شوند.
نخست گروهي كه داراي اعتقادات و اعمال شايسته اندكه اين دسته به محل نيكوكاران يعني بهشت منتقل مي شوند و دوم گروهي كه داراي عقايد باطل و اعمال ناشايست هستند كه اين دسته به محل زيانكاران يعني جهنم و دوزخ منتقل مي شوند پس روشن شد كه برزخ عبارت از فاصله ي زماني ميان مرگ و برپايي قيامت است و اگر چه در اين مرحله نيكوكاران از نعمت هاي الهي بهره مند مي شوند و بدكاران به عذاب و كيفر دچار مي شوند اما مرحله اي موقتي و به عبارتي مرحله ي گذار تلقي مي شود كه دائمي نيست و تنها حد فاصل ميان مرگ و رستاخيز است از طرفي بايد در نظر داشت كه برزخ لزوماً مرحله اي براي عذاب نيست بلكه مرحله اي موقتي از نعمت ها براي نيكوكاران و دوره اي محدود از عذاب براي گنه كاران است اما دوزخ اولاً مختص به عذاب گنه كاران است و در آن از نعمت ها و لذتهاي پروردگار خبري نيست و ثانياً مكاني جاودان و دائمي است اگر چه امكان دارد برخي از مجرمان پس از تحمل رنج و عذاب و سپري كردن دوران محكوميت از آن رهايي يابند و پس از تطهير وارد بهشت شوند اما خود اين مكان، محلي دائمي و هميشگي است مانند زنداني كه فارغ از رفت و شد و ورود و خروج مجرمان و محكومان، هميشه برپاست و در عين حال دربرگيرنده ي محكومان به ابد نيز مي باشد.2
يكي ديگر از تفاوت هاي ميان برزخ و دوزخ درباره ي كيفيت عذاب و تنبيه گنه كاران در اين دو مرحله است از آيات قرآن و روايات امامان معصوم استفاده مي شود كه عذاب هاي برزخي به مراتب آسانتر و عذاب هاي دوزخي به مراتب سخت تر و جانگدازتر است.3
قال رسول الله «صلّي الله عليه و آله وصلّم»:
«تعطروا بالاستغفار لا يفضحنكم روائح الذنوب»
«با استغفار خود را معطر كنيد تا بوي بد گناهان، شما را رسوا نكند4
براي مطالعة بيشتر مراجعه كنيد به:
ـ مصباح يزدي، محمد تقي، آموزش عقايد، ج 3، درس چهل و نه و پنجاه، مركز چاپ و نشر سازمان تبليغات اسلامي، چ 1، 1370.
1 . رك: مومنون/ 100.
2 . رك: اعراف/35 و 36، توبه/63، جن/22 و 23، يونس/ 52.
3 . رك: غافر/ 46.
4. بحارالانوار، ج 90، ص 278.
در متون ديني دو مرحله براي پس از مرگ انسان بيان شده است كه يكي برزخ1 و ديگري رستاخيز و قيامت است.
برزخ به مرحله و زمان ميان مرگ انسان تا برپايي قيامت گفته مي شود كه مرحله موقتي و گذرا است پس از اين مرحله، برپايي رستاخيز و روز قيامت قرار دارد كه در آن مرحله انسانها به دو گروه تقسيم مي شوند.
نخست گروهي كه داراي اعتقادات و اعمال شايسته اندكه اين دسته به محل نيكوكاران يعني بهشت منتقل مي شوند و دوم گروهي كه داراي عقايد باطل و اعمال ناشايست هستند كه اين دسته به محل زيانكاران يعني جهنم و دوزخ منتقل مي شوند پس روشن شد كه برزخ عبارت از فاصله ي زماني ميان مرگ و برپايي قيامت است و اگر چه در اين مرحله نيكوكاران از نعمت هاي الهي بهره مند مي شوند و بدكاران به عذاب و كيفر دچار مي شوند اما مرحله اي موقتي و به عبارتي مرحله ي گذار تلقي مي شود كه دائمي نيست و تنها حد فاصل ميان مرگ و رستاخيز است از طرفي بايد در نظر داشت كه برزخ لزوماً مرحله اي براي عذاب نيست بلكه مرحله اي موقتي از نعمت ها براي نيكوكاران و دوره اي محدود از عذاب براي گنه كاران است اما دوزخ اولاً مختص به عذاب گنه كاران است و در آن از نعمت ها و لذتهاي پروردگار خبري نيست و ثانياً مكاني جاودان و دائمي است اگر چه امكان دارد برخي از مجرمان پس از تحمل رنج و عذاب و سپري كردن دوران محكوميت از آن رهايي يابند و پس از تطهير وارد بهشت شوند اما خود اين مكان، محلي دائمي و هميشگي است مانند زنداني كه فارغ از رفت و شد و ورود و خروج مجرمان و محكومان، هميشه برپاست و در عين حال دربرگيرنده ي محكومان به ابد نيز مي باشد.2
يكي ديگر از تفاوت هاي ميان برزخ و دوزخ درباره ي كيفيت عذاب و تنبيه گنه كاران در اين دو مرحله است از آيات قرآن و روايات امامان معصوم استفاده مي شود كه عذاب هاي برزخي به مراتب آسانتر و عذاب هاي دوزخي به مراتب سخت تر و جانگدازتر است.3
قال رسول الله «صلّي الله عليه و آله وصلّم»:
«تعطروا بالاستغفار لا يفضحنكم روائح الذنوب»
«با استغفار خود را معطر كنيد تا بوي بد گناهان، شما را رسوا نكند4
براي مطالعة بيشتر مراجعه كنيد به:
ـ مصباح يزدي، محمد تقي، آموزش عقايد، ج 3، درس چهل و نه و پنجاه، مركز چاپ و نشر سازمان تبليغات اسلامي، چ 1، 1370.
1 . رك: مومنون/ 100.
2 . رك: اعراف/35 و 36، توبه/63، جن/22 و 23، يونس/ 52.
3 . رك: غافر/ 46.
4. بحارالانوار، ج 90، ص 278.