شاید برای شما هم این سۆال پیش آمده باشد که ما در مقابل گناهانمان چه وظیفه ای داریم آیا باید مطلقا آن ها را فراموش کنیم یا نه مرتبا به خاطر آورده و احساس ندامت کنیم ؟
در دسته ای از روایات داریم چون توبه کردیم و توبه ما واقعی بود خداوند متعال همه گناهان ما را می بخشد و ما می توانیم احساس آسودگی داشته باشیم و دل خوش داریم به رحمت پرودرگار ، و دسته ای دیگر که فراموش کردن گناه را باعث بد عاقبتی در آخرت و گستاخی و بی پروایی از خداوند متعال در دنیا می داند. بالاخره ما باید به کدام دسته عمل کنیم؟
پاسخ :
نحوه تعامل ما با گناهان گذشته بسته به موضعی است که در تعامل با آن ها قرار می گیریم و دو دستگی روایات هم به خاطر متفاوت بودن نگاه در جایگاههای خاص به خود و متفاوت است ما اجمالا به هر کدام می پردازیم .
فراموشی گناه
فراموشی گناه موجب بیچارگی انسان میشود و انسان را از عیوب و نقاط ضعف خود غافل می سازد و در نهایت موجب خسارت در دنیا و آخرت خواهد شد . از امام صادق- علیه السلام- نقل شده است که فرمودند: فان نسیان الذنوب من أعظم عقوبه اللَّه فی العاجل و أوفر أسباب العقوبه فی الآجل، و ما دام العبد مشتغلا بطاعه (بعباده) اللَّه تعالى و معرفه عیوب نفسه و ترک ما یشین فی دین اللَّه عز و جل فهو بمعزل عن الآفات، غائص فی بحر رحمه اللَّه عز و جل، یفوز بجواهر الفوائد من الحکمه و البیان، و ما دام ناسیا لذنوبه جاهلا لعیوبه راجعا الى حوله و قوته، لا یفلح اذا ابدا.
از نظر روانشناسی، مرور مکرر اشتباهات گذشته ، نوعی نشخوار ذهنی محسوب می شود که علاوه بر از بین بردن اعتماد به نفس و اراده ، افسردگی و انفعال را نیز در پی دارد .خداوند متعال برای اینکه بندگانش دچار یأس و خمودی نشوند و ارتکاب به گناهان آنان را از رحمت حق و بازگشتن به مسیر هدایت باز ندارد باب توبه را قرار داده است و فرموده است که کسی که توبه کند مانند کسی است که اصلا گناهی مرتکب نشده چرا که خداوند متعال بر آن ها قلم عفو می کشد
قطعا فراموش کردن و غفلت از معصیت و گناه، از بزرگترین عذابها و عقوبت هاى خداوند است در دنیا، و از مۆثرترین اسباب گرفتارى و سختى است در روز قیامت. و تا بنده مۆمن اشتغال به طاعت خدا و معرفت عیوب نفسانى خود داشته، و آنچه را که به دین او صدمه و ضرر دارد ترک مى کند؛ پس او از آفات دور و محفوظ بوده، و در دریاى رحمت پروردگار غوطه ور خواهد شد. و چنین شخصى از جواهر حکمت و از لطائف معارف و حقایق استفاده خواهد کرد.و اگر کسى در انجام وظائف خود غفلت ورزیده و معاصى خود را فراموش کرده، و تمام اعتماد و توجه و اتکاء او به قدرت و قوت و نیروى خود شد، به طور مسلم چنین آدمى رستگار نخواهد بود.(مصباح الشریعه/ترجمه مصطفوى/ ص: ۳۴)
امام صادق(علیه السلام) فرمود: نه به خدا خداوند تعالى از مردم نخواسته است جز دو خصلت: اعتراف به نعمتها براى او تا نعمت را بر ایشان بیفزاید و اعتراف به گناهان خود تا آنها را بر ایشان بیامرزد.
یکى از اصحابش، از امام صادق(علیه السلام) گوید: شنیدم مىفرمود: راستى مرد گناهى کند و خدا به وسیله آنش به بهشت ببرد، گفتم: خدا به گناه، او را به بهشت برد؟ فرمود: آرى، راستش این است که گناهى مىکند و پیوسته ترسان است و بر خود خشمگین است و خدا به او ترحم مىکند و او را به بهشت مىبرد.(اصول الکافی/ ترجمه کمرهاى، ج۵، ص ۵۰۱)
امام باقر(علیه السلام) فرموده است، سه چیز، شکننده پشت آدمى است، بسیار پنداشتن کار نیک، فراموش کردن گناه و شیفتگى به اندیشه خود.(عیون اخبارالرضا، ص ۵۰، ج ۲)
اقرار و یادآوری گناه
یکی از آداب دعا در کتب اخلاقی، اقرار به گناه است یعنی انسان گناهان خود را در پیشگاه الهی بر زبان جاری سازد و طلب عفو نماید. از امام صادق – علیه السلام- نقل شده است که
وَ رَوَى مُعَاوِیه بْنُ عَمَّارٍ عَنِ الصَّادِقِ ع قَالَ إِنَّمَا هِی الْمِدْحَه ثُمَّ الثَّنَاءُ ثُمَّ الْإِقْرَارُ بِالذَّنْبِ ثُمَّ الْمَسْأَلَه أَنَّهُ وَ اللَّهِ مَا خَرَجَ عَبْدٌ مِنَ الذَّنْبِ إِلَّا بِالْإِقْرَارِ).(عده الداعی و نجاح الساعی/ص:۱۶۱)
معاویه بن عمار از امام صادق روایت کرد که فرمود: اول از آداب دعا مدح و سپس ثنا سپس اقرار به گناه آنگاه دعاست؛ به خداى قسم! هیچ بندهاى از گناه جز با اقرار بیرون نرفت.
توضیح: بنده گنه کار زمانی که به گناهان خود اعتراف می کند و می گوید: ای خدای بزرگ و مهربانی که با همه بدی هایم مرا بخشیدی و به من لطف کردی! امروز با نهایت شرمندگی به درگاه تو آمدم تا از تو درخواستی کنم و امیدم فقط به توست، در پیشگاه خداوند متعال به درجات عالیه می رسد.
از نظر روانشناسی، مرور مکرر اشتباهات گذشته، نوعی نشخوار ذهنی محسوب می شود که علاوه بر از بین بردن اعتماد به نفس و اراده، افسردگی و انفعال را نیز در پی دارد. خداوند متعال برای اینکه بندگانش دچار یأس و خمودی نشوند و ارتکاب به گناهان آنان را از رحمت حق و بازگشتن به مسیر هدایت باز ندارد باب توبه را قرار داده است و فرموده است که کسی که توبه کند مانند کسی است که اصلا گناهی مرتکب نشده چرا که خداوند متعال بر آن ها قلم عفو می کشد.
ما گناهانمان را نباید فراموش کنیم که باعث گستاخی و بی پروایی مان شود ، و نباید هم آنقدر به نظرمان بزرگ باشند که عفو و رحمت بی منتهای خدا را از یاد برده دچار یأس و ناراحتی و کج روی در زندگیمان شود
اینجاست که یاد گناهان نباید باعث یأس آفرینی در وجود ما شود، چنانکه که گفته اند:
گمان خوش به آمرزش است که به هنگام استغفار گمان داشته باشد که وى را مىآمرزد و به هنگام توبه گمان قبولى توبه داشته باشد و به هنگام دعا گمان اجابت داشته باشد و به هنگام کفیل کردن خداى تعالى در کفایت از وى ظن به کفایت حق سبحان داشته باشد زیرا این صفات جز با حسن ظن به خداى تعالى پیدا نمىشود و نیز وقتى کارى براى خدا انجام مىدهد گمان پذیرش آن را داشته باشد. بنابراین مستغفر و تایب و نیایشگر و عامل باید این اعمال را با یقین به اجابت انجام دهند، و وعده خداى تعالى را راست بدانند زیرا خداى تعالى به پذیرش توحید حقیقى و اعمال صالح وعده فرمود. ولى اگر وى این اعمال را انجام دهد، و گمان داشته باشد که مورد قبول و پذیرش قرار نمىگیرد، و نفعى به حال وى ندارد این ناامیدى از رحمت خداى تعالى است و ناامیدى و قنوط از گناهان کبیره است. و نیز در مرآة آمده است که معناى حدیث که من در نزد حسن ظن بندهام هستم یعنى من در حسن عمل و سوء عمل در نزد وى مىباشم، زیرا اگر اعمالش نیکو باشد ظن وى هم نکوست و اگر کسى اعمالش بد باشد گمان بد پیدا مىکند.(آداب راز و نیاز به درگاه بى نیاز(ترجمه عدة الداعی)، ص ۳۳۱)
نتیجه:
پس جواب سۆال ابتدای بحث مشخص شد، ما گناهانمان را نباید فراموش کنیم که باعث گستاخی و بی پروایی مان شود، و نباید هم آنقدر به نظرمان بزرگ باشند که عفو و رحمت بی منتهای خدا را از یاد برده دچار یأس و ناراحتی و کج روی در زندگیمان شود.
منابع :
تبیان
کتاب روضة الواعظین/ ترجمه مهدوى)
کتاب آداب راز ونیاز به درگاه بى نیاز (ترجمه عدة الداعی)
کتاب اصول کافی /ترجمه کمره ای ج ۵
تهیه و گردآوری : گروه مذهبی بروزترین ها
در دسته ای از روایات داریم چون توبه کردیم و توبه ما واقعی بود خداوند متعال همه گناهان ما را می بخشد و ما می توانیم احساس آسودگی داشته باشیم و دل خوش داریم به رحمت پرودرگار ، و دسته ای دیگر که فراموش کردن گناه را باعث بد عاقبتی در آخرت و گستاخی و بی پروایی از خداوند متعال در دنیا می داند. بالاخره ما باید به کدام دسته عمل کنیم؟
پاسخ :
نحوه تعامل ما با گناهان گذشته بسته به موضعی است که در تعامل با آن ها قرار می گیریم و دو دستگی روایات هم به خاطر متفاوت بودن نگاه در جایگاههای خاص به خود و متفاوت است ما اجمالا به هر کدام می پردازیم .
فراموشی گناه
فراموشی گناه موجب بیچارگی انسان میشود و انسان را از عیوب و نقاط ضعف خود غافل می سازد و در نهایت موجب خسارت در دنیا و آخرت خواهد شد . از امام صادق- علیه السلام- نقل شده است که فرمودند: فان نسیان الذنوب من أعظم عقوبه اللَّه فی العاجل و أوفر أسباب العقوبه فی الآجل، و ما دام العبد مشتغلا بطاعه (بعباده) اللَّه تعالى و معرفه عیوب نفسه و ترک ما یشین فی دین اللَّه عز و جل فهو بمعزل عن الآفات، غائص فی بحر رحمه اللَّه عز و جل، یفوز بجواهر الفوائد من الحکمه و البیان، و ما دام ناسیا لذنوبه جاهلا لعیوبه راجعا الى حوله و قوته، لا یفلح اذا ابدا.
از نظر روانشناسی، مرور مکرر اشتباهات گذشته ، نوعی نشخوار ذهنی محسوب می شود که علاوه بر از بین بردن اعتماد به نفس و اراده ، افسردگی و انفعال را نیز در پی دارد .خداوند متعال برای اینکه بندگانش دچار یأس و خمودی نشوند و ارتکاب به گناهان آنان را از رحمت حق و بازگشتن به مسیر هدایت باز ندارد باب توبه را قرار داده است و فرموده است که کسی که توبه کند مانند کسی است که اصلا گناهی مرتکب نشده چرا که خداوند متعال بر آن ها قلم عفو می کشد
قطعا فراموش کردن و غفلت از معصیت و گناه، از بزرگترین عذابها و عقوبت هاى خداوند است در دنیا، و از مۆثرترین اسباب گرفتارى و سختى است در روز قیامت. و تا بنده مۆمن اشتغال به طاعت خدا و معرفت عیوب نفسانى خود داشته، و آنچه را که به دین او صدمه و ضرر دارد ترک مى کند؛ پس او از آفات دور و محفوظ بوده، و در دریاى رحمت پروردگار غوطه ور خواهد شد. و چنین شخصى از جواهر حکمت و از لطائف معارف و حقایق استفاده خواهد کرد.و اگر کسى در انجام وظائف خود غفلت ورزیده و معاصى خود را فراموش کرده، و تمام اعتماد و توجه و اتکاء او به قدرت و قوت و نیروى خود شد، به طور مسلم چنین آدمى رستگار نخواهد بود.(مصباح الشریعه/ترجمه مصطفوى/ ص: ۳۴)
امام صادق(علیه السلام) فرمود: نه به خدا خداوند تعالى از مردم نخواسته است جز دو خصلت: اعتراف به نعمتها براى او تا نعمت را بر ایشان بیفزاید و اعتراف به گناهان خود تا آنها را بر ایشان بیامرزد.
یکى از اصحابش، از امام صادق(علیه السلام) گوید: شنیدم مىفرمود: راستى مرد گناهى کند و خدا به وسیله آنش به بهشت ببرد، گفتم: خدا به گناه، او را به بهشت برد؟ فرمود: آرى، راستش این است که گناهى مىکند و پیوسته ترسان است و بر خود خشمگین است و خدا به او ترحم مىکند و او را به بهشت مىبرد.(اصول الکافی/ ترجمه کمرهاى، ج۵، ص ۵۰۱)
امام باقر(علیه السلام) فرموده است، سه چیز، شکننده پشت آدمى است، بسیار پنداشتن کار نیک، فراموش کردن گناه و شیفتگى به اندیشه خود.(عیون اخبارالرضا، ص ۵۰، ج ۲)
اقرار و یادآوری گناه
یکی از آداب دعا در کتب اخلاقی، اقرار به گناه است یعنی انسان گناهان خود را در پیشگاه الهی بر زبان جاری سازد و طلب عفو نماید. از امام صادق – علیه السلام- نقل شده است که
وَ رَوَى مُعَاوِیه بْنُ عَمَّارٍ عَنِ الصَّادِقِ ع قَالَ إِنَّمَا هِی الْمِدْحَه ثُمَّ الثَّنَاءُ ثُمَّ الْإِقْرَارُ بِالذَّنْبِ ثُمَّ الْمَسْأَلَه أَنَّهُ وَ اللَّهِ مَا خَرَجَ عَبْدٌ مِنَ الذَّنْبِ إِلَّا بِالْإِقْرَارِ).(عده الداعی و نجاح الساعی/ص:۱۶۱)معاویه بن عمار از امام صادق روایت کرد که فرمود: اول از آداب دعا مدح و سپس ثنا سپس اقرار به گناه آنگاه دعاست؛ به خداى قسم! هیچ بندهاى از گناه جز با اقرار بیرون نرفت.
توضیح: بنده گنه کار زمانی که به گناهان خود اعتراف می کند و می گوید: ای خدای بزرگ و مهربانی که با همه بدی هایم مرا بخشیدی و به من لطف کردی! امروز با نهایت شرمندگی به درگاه تو آمدم تا از تو درخواستی کنم و امیدم فقط به توست، در پیشگاه خداوند متعال به درجات عالیه می رسد.
از نظر روانشناسی، مرور مکرر اشتباهات گذشته، نوعی نشخوار ذهنی محسوب می شود که علاوه بر از بین بردن اعتماد به نفس و اراده، افسردگی و انفعال را نیز در پی دارد. خداوند متعال برای اینکه بندگانش دچار یأس و خمودی نشوند و ارتکاب به گناهان آنان را از رحمت حق و بازگشتن به مسیر هدایت باز ندارد باب توبه را قرار داده است و فرموده است که کسی که توبه کند مانند کسی است که اصلا گناهی مرتکب نشده چرا که خداوند متعال بر آن ها قلم عفو می کشد.
ما گناهانمان را نباید فراموش کنیم که باعث گستاخی و بی پروایی مان شود ، و نباید هم آنقدر به نظرمان بزرگ باشند که عفو و رحمت بی منتهای خدا را از یاد برده دچار یأس و ناراحتی و کج روی در زندگیمان شود
اینجاست که یاد گناهان نباید باعث یأس آفرینی در وجود ما شود، چنانکه که گفته اند:
گمان خوش به آمرزش است که به هنگام استغفار گمان داشته باشد که وى را مىآمرزد و به هنگام توبه گمان قبولى توبه داشته باشد و به هنگام دعا گمان اجابت داشته باشد و به هنگام کفیل کردن خداى تعالى در کفایت از وى ظن به کفایت حق سبحان داشته باشد زیرا این صفات جز با حسن ظن به خداى تعالى پیدا نمىشود و نیز وقتى کارى براى خدا انجام مىدهد گمان پذیرش آن را داشته باشد. بنابراین مستغفر و تایب و نیایشگر و عامل باید این اعمال را با یقین به اجابت انجام دهند، و وعده خداى تعالى را راست بدانند زیرا خداى تعالى به پذیرش توحید حقیقى و اعمال صالح وعده فرمود. ولى اگر وى این اعمال را انجام دهد، و گمان داشته باشد که مورد قبول و پذیرش قرار نمىگیرد، و نفعى به حال وى ندارد این ناامیدى از رحمت خداى تعالى است و ناامیدى و قنوط از گناهان کبیره است. و نیز در مرآة آمده است که معناى حدیث که من در نزد حسن ظن بندهام هستم یعنى من در حسن عمل و سوء عمل در نزد وى مىباشم، زیرا اگر اعمالش نیکو باشد ظن وى هم نکوست و اگر کسى اعمالش بد باشد گمان بد پیدا مىکند.(آداب راز و نیاز به درگاه بى نیاز(ترجمه عدة الداعی)، ص ۳۳۱)
نتیجه:
پس جواب سۆال ابتدای بحث مشخص شد، ما گناهانمان را نباید فراموش کنیم که باعث گستاخی و بی پروایی مان شود، و نباید هم آنقدر به نظرمان بزرگ باشند که عفو و رحمت بی منتهای خدا را از یاد برده دچار یأس و ناراحتی و کج روی در زندگیمان شود.
منابع :
تبیان
کتاب روضة الواعظین/ ترجمه مهدوى)
کتاب آداب راز ونیاز به درگاه بى نیاز (ترجمه عدة الداعی)
کتاب اصول کافی /ترجمه کمره ای ج ۵
تهیه و گردآوری : گروه مذهبی بروزترین ها