♦♦♦♦سند و فضیلت زيارت ناحيه مقدسه♦♦♦♦

*مریم*

کاربر ویژه
"بازنشسته"
media.afsaran.ir_siQL3y_535.jpg

اما زیارت ناحیه معروف که ابن المشهدی آن را در کتاب مزار آورده است، از سه جهت مورد بررسی است:

۱. آشنایی با مؤلف و میزان اعتبار و وثاقت او که مرحوم ابن طاووس، شهید اول، حر عاملی، محدث نوری، سید محسن عاملی، مرحوم مدرس، شیخ عباس قمی، آقا بزرگ طهرانی و استادمان آیت‌الله‌العظمی وحید خراسانی او را معتبر می‌دانند.
۲. آشنایی با کتاب که آن نیز مورد اعتماد شیعه است؛
همان‌گونه که مرحوم مجلسی در تحفه الزائر، بحارالانوار و نیز مرحوم نوری و سید محسن امین به آن اعتماد داشتند.
درباره میزان اعتبار زیارت ناحیه طبق گفته مرحوم مجلسی و سید مرتضی، حضرت، در اولین زیارت از امام حسین(علیه السلام)، این زیارت را قرائت کرده است؛
ولی شبهاتی نیز در آن مطرح است؛ از جمله:
۱. اگر اعتبار داشت، چرا مرحوم قمی در مفاتیح الجنان آن را نیاورده است؟
۲. وجود بعضی از عبارات که مناسب شأن نیست؛ همانند ناشرات الشعور.
۳. اشکال مرحوم آیت‌الله‌العظمی خوئی به مؤلف و کتاب.
زیارت ناحیه معروف، از جانب امام عصر(عجل الله تعالی فرجه) به ما رسیده آن، غیر از زیارت الشهداء یوم عاشورا است که راوی آن، سید بن طاووس در کتاب اقبال می‌باشد. دو اشکال بر آن وارده شده که عبارتند از:
۱. تاریخ این زیارت سه سال قبل از تولد امام زمان(عجل الله تعالی فرجه) است
۲. وجود افراد مجهول در سند آن که البته به هر دو اشکال پاسخ داده شده است.
 

*مریم*

کاربر ویژه
"بازنشسته"
پاسخ اشکال اول، این‌که قسمتی از آن را در نفس المهموم آورده است و پاسخ اشکال دوم، این‌که منظور این است که در زیر حجاب و چادر، گیسوان پریشان بوده، نه این‌که مکشوف باشد. اشکال آقای خوئی نیز مبنایی است.
در خاتمه به منابع نقل این زیارت از شیخ مفید و سید مرتضی و ابن طاووس و مجلسی و فیض کاشانی و ابراهیم بن محسن فیض اشاره کرده‌ایم و بالاخره این زیارت، از جهات سند و متن مورد تقویت و معتبر است.
موضوع بحث ما بررسی سندی زیارت ناحیه است که به طور مختصر به آن می‌پردازیم؛ اما قبل از ورود به بحث، لازم است بدانیم ما دو زیارت با عنوان ناحیه داریم: ۱. زیاره الشهداء یوم عاشورا ۲. زیاره الناحیه (مشهور)
مرحوم ابن طاووس در دو کتابش الاقبال و مصباح الزائر این زیارات را نقل کرده است. وی زیارت اول را این گونه روایت می‌کند۲:
روینا باسنادنا الی جدی ابی جعفر محمد بن الحسن الطوسی( قال حدثنا الشیخ ابو عبد الله محمد بن احمد بن عیاش قال حدثنی الشیخ الصالح ابومنصور بن عبد المنعم بن النعمان البغدادی قال: خرج من الناحیه سنه اثنین و خمسین و مأتین علی ید الشیخ محمد بن غالب الاصفهانی حین وفات ابی و کنت حدیث السن و کتبت استأذن فی زیاره مولای ابی عبدالله(علیه السلام) و زیاره الشهداء ـ رضوان الله علیهم ـ . فخرج الی منه:
بسم الله الرحمن الرحیم. اذا اردت زیاره الشهدا ـ رضوان الله علیهم ـ فقف عند رجلی الحسین(علیه السلام) و هو قبر علی بن الحسین ـ صلوات الله علیهما ـ فا ستقبل القبله بوجهک فان هناک حومه الشهدا.۳ و أوم و أشر الی علی بن الحسین و قل: السلام علیک یا اول قتیل من نسل خیر سلیل من سلاله ابراهیم الخلیل صلی‌الله علیک و علی أبیک اذ قال فیک: قتل الله قوما قتلوک یا بُنی ما أجرأهم علی الرحمن و علی انتهاک حرمه الرسول. علی الدنیا بعدک العفا! کأنی بک بین یدیه ماثلاً و للکافرین قائلا:
اناعلی بن الحسین بن علی *** نحن و بیت الله أولی بالنبی
أطعنکم بالرمح حتی ینثنی *** أضربکم بالسیف أحمی عن أبی
ضرب غلام هاشمی عربی *** والله لایحکم فینا ابن الدعی
حتی قضیت نحبک ولقیت ربک. أشهد أنک أولی بالله و برسوله و أنک ابن رسوله و ابن حجته و أمینه حکم الله لک علی قاتلک مره بن منقذ بن النعمان العبدی لعنه الله و أخزاه و من شرکه فی قتلک.
 

*مریم*

کاربر ویژه
"بازنشسته"
بحث در سند
این زیارت را شیخ مفید و سید مرتضی با حذف سند در قسمت زیارات عاشورا نقل کرده‌اند. همچنین مرحوم ابن طاووس در اقبال از ابومنصور بغدادی نقل کرده است که نقل او گذشت. اکنون به بحث‌های سندی و بررسی اشکال‌های وارده می‌پردازیم.۴
الف. تاریخ صدور توقیع
تاریخ صدور توقیع، سه سال قبل از ولادت امام زمان(علیه السلام) است.
در جواب این اشکال می‌گوییم:
۱. ممکن است در نوشتن تاریخ اشتباهی از نسّاخ رخ داده باشد یا در خواندن و قرائت اشتباه شده باشد و عدد شش را به اشتباه پنج خوانده‌ باشند؛ یعنی تاریخ صدور آن ۲۶۲ه‍ باشد.
۲. ممکن است این زیارت، از امامین عسکریین(علیهما السلام) باشد؛ چون در سند، تصریح نشده که این زیارت، از ناحیه امام عصر است و فقط تعبیر عن الناحیه المقدسه آمده است.
ب. وجود افراد مجهول در سند
در سلسله سند این توقیع، افرادی مجهول‌الحال هستند که عبارتند از:
۱. محمدبن احمدبن عیاش ۲. ابومنصور بغدادی ۳. محمدبن غالب اصفهانی
در جواب این اشکال نیز می‌گوییم: برخلاف اشکال سندی، در تأیید این نقل چند قرینه هست:
۱. این متن، در بر دارنده برخی معارف و اخلاقیات و نکات تاریخی است که با مضامین دیگر ادعیه و زیارات و نصوص معتبر مطابقت دارد که نمی‌توان تنها به دلیل ضعف سندی به آسانی از آن دست کشید؛ (فتأمل). شاید این روایت، نظیر زیارت جامعه باشد که سندش از نظر فنی دچار مشکل است (محمد بن موسی نخعی، راوی آن، مجهول است)؛ ولی بزرگان ما همانند امام خمینی فرموده‌اند: قطعاً این متن زیارت جامعه، از امام معصوم است و آیت‌الله وحید خراسانی می‌فرماید: این لفظ، لفظ غیر معصوم نمی‌تواند باشد و قطعاً از امام است. ما بعضی جاها باید از چارچوب تضعیف و توثیقات نجاشی و کشی خارج شویم.
دعای افتتاح نیز همین‌گونه است (توقیع است)؛ ولی متن دعا به گونه ای است که از غیر معصوم صادر نمی‌شود؛ همین‌طور دعای ندبه و.... ممکن است بگوییم زیارت ناحیه نیز چنین است.
۲. این بحث، بحث فقهی و کلامی نیست تا نیاز به بررسی سندی داشته باشد؛ در نتیجه قاعده تسامح در ادله سنن ـ علی المبنا ـ مشکل ضعف سند را حل می‌کند و ما در این گونه بحث‌ها احتمال تقیه نمی‌دهیم.
۳. این متن، تقریباً با نصوص تاریخی فریقین مطابقت دارد. امّا درباره عدد شهدا که تقریبا ۸۰ نفر را نام برده نیز باید گفت: بله، البته بعضی از مورخین عدد شهدا را تا ۱۰۳ و ۱۱۳ نفر هم ذکر کرده‌اند؛ ولی به سبب آن اختلاف نظر و اقوال نمی‌توان این توقیع را کنار گذاشت؛ بلکه باید این توقیع را محور قرار بدهیم یا دست‌کم بگوییم عدد مذکور قولی از اقوال است.
۴. کتب علمای رجال، در مقام توثیق برخی از روات، به فرازهایی از این زیارت استناد می‌کنند و این، نشانگر آن است که زیارت را تلقی به قبول کرده‌اند.
 
  • Like
واکنش‌ها[ی پسندها]: ~(neda)~

*مریم*

کاربر ویژه
"بازنشسته"
اما زیارت ناحیه معروف
مرحوم ابن المشهدی در المزار الکبیر و مرحوم ابن طاووس نیز در مصباح الزائر آن را نقل کرده‌اند.
علامه مجلسی نیز در بحارالانوار۵، آن را ذکر کرده و می‌فرماید: الظاهر أنها من تألیفات السید و المفید ولعله وصل إلیهما خبر فی کیفیه الصلاه فانّ الاختراع فیها غیر جائز۶.
ابن طاووس تصریح کرده است که سید مرتضی، امام حسین(علیه السلام) را با این عبارات، زیارت می‌کرده است:
زیاره بالفاظ شافیه یذکر فیها بعض مصائب یوم الطف یزار بها الحسین(علیه السلام).
البته معنای این عبارت، این نیست که الفاظ و عبارات از خودش باشد؛ زیرا برای مثال:
اگر در کتاب روضه المتقین دیدیم که مجلسی اول (مولا محمد تقی) گفته است:
من در مدتی که در عتبات عالیات بودم، فقط با این الفاظ زیارت می‌کردم (به زیارت جامعه اشاره دارد)، آیا معنایش این است که عبارات از خود او است؟
ابن طاووس می‌گوید: ان المرتضی کان یزور بهذه الالفاظ. علامه مجلسی نیز تعبیر به الظاهر دارد؛ ولی در مقابل مشهدی گوید: انها صدرت من الناحیه المقدسه.
کتاب مزار: مرحوم مجلسی درباره این کتاب در بحارالانوار می‌گوید: کتاب بزرگی است درباره زیارات و چنان‌که از نوشته‌های سید بن طاووس به دست می‌آید، این کتاب از تألیفات محمد بن مشهدی است و ابن طاووس، بر این کتاب، اعتماد نموده و آن را مدح کرده است. و ما مرحوم مجلسی آن را المزار الکبیر نامیدیم. و باز مرحوم مجلسی در فصل دیگری از بحارالانوار فرموده: از وضعیت اسناد آن چنین فهمیده می‌شود که کتاب معتبری است و دو سید رضی الدین و عبدالکریم ابن طاووس، زیارات و روایات بسیاری از این کتاب نقل کرده‌اند و شیخ منتجب الدین در فهرست خود، درباره ابن مشهدی فرموده است: ابوالبرکات محمد بن اسماعیل مشهدی، فقیه، محدث و مورد وثاقت است. و از عبارات ریاض العلماء و دیگران چنین استفاده می‌شود که ابن مشهدی در زمره فقها بوده است. و از مقدمه کتاب المزار الکبیر چنین استفاده می‌شود که تمام آنچه در کتاب خود آورده است، مورد اعتماد او است. و تمام زیارات این کتاب، از معصومین رسیده است؛ هر چند بعضی از آن‌ها را در جای خود، به امام معصوم، نسبت نداده ‌است. مؤلف پس از خطبه کتاب خود چنین نوشته است: در این کتاب، زیارات مختلفی را درباره مشاهد مشرفه و نیز درباره تشویق و ترغیب به مساجد، ادعیه برگزیده، تعقیب نمازها، مناجات با خداوند، نمونه‌ای از دعاهای روح‌بخش و دعاهایی برای امور مهم و عظیم آورده‌ام. این ادعیه را به سند خود از راویان شیعه که به ائمه اطهار می‌رسند، نقل کرده‌ام.
 
  • Like
واکنش‌ها[ی پسندها]: ~(neda)~

*مریم*

کاربر ویژه
"بازنشسته"
در آخر هم مرحوم نوری تکرار می‌کند که:
و یظهر منه أنه ـ رحمه الله ـ من اعاظم العلماء واسع الروایه، کثیر الفضل معتمد علیه کما انه یظهر مما ذکرنا من خطبه کتابه أن کل مافیه من الدعوات و الزیارات، مأثوره عنهم(علیه السلام) و منها اعمال مسجد الکوفه و الزیارات مختصه بأبی عبدالله(علیه السلام) فی الأیام المخصوصه؛ از سخنان مرحوم مجلسی چنین بر می‌آید که او مرحوم محمدبن مشهدی از علمای بزرگ و آگاه به روایت و صاحب فضل و مورد اعتماد است. از مقدمه خطبه مؤلف نیز چنین بر می‌آید که تمام آنچه در این کتاب، از مجموعه زیارات و دعاها آمده، از ائمه اطهار رسیده است؛ از جمله اعمال مسجد کوفه و زیارت‌هایی که به امام حسین(علیه السلام) در روزهای ویژه اختصاص دارد.
پس محمد بن المشهدی ثقه است و بحثی پیرامون او نیست و ایشان گفته است هر چه می‌آورم به سند و راههای موثق از امامان است. از جمله زیارت‌‌هایی که نقل کرده، همین زیارت ناحیه مقدسه است.
 
  • Like
واکنش‌ها[ی پسندها]: ~(neda)~
بالا