در مكتب مترقی اهل بیت توجه ویژه ای به جوانان و نوجوانان شده است و هر كدام از امامان معصوم(ع) به نوعی به این گروه اجتماعی پرداخته اند. آنچه پیش رو دارید، نگاهی گذرا به جوانان از دیدگاه حضرت صادق(ع) است.
هدایت جوان ها:
بعد از اینكه پدر محمد بن عبدالله بن حسن در دوران عباسیان به شهادت رسید و او دست به قیام زد و مردم را به سوی حق دعوت نمود، حضرت امام صادق(ع) به عنوان راهنمایی به او فرمود: «یا ابن اخی علیك بالشباب ودع عنك الشیوخ؛ ای فرزند برادرم! جوانان را دریاب و پیران را رها كن!» امام صادق(ع) در روایات دیگر نیز این مسئله را بیان نموده‌اند كه جوانها زودتر حرف حق را می‌پذیرند و به سوی خیر و نیكی می‌شتابند و آمادگی بیشتری دارند. از جمله، از اسماعیل بن عبدالخالق چنین نقل شده است كه من شنیدم حضرت صادق(ع) از ابوجعفر اَحوَل می‌پرسید: به بصره رفتی؟ گفت: بلی، فرمود: «اقبال مردم را به امامت و ورود آنان را به این مرام چگونه یافتی؟ گفت: به خدا سوگند كه شیعیان اندك اند و تلاشهایی كرده اند، امّا آن هم اندك است. آن گاه (امام صادق(ع) به او) فرمود: «علیك بالاحداث فانهم اسرع الی كلّ خیرٍ؛ بر تو باد به جوانان(و به دنبال آنها رفتن) كه آنان در (پذیرش) هر نیكی و خیری با شتاب ترند.»
تجربه پیروزی انقلاب اسلامی و حضور جوانان در صحنه‌های مختلف و جذب شدن آنان به اسلام و انقلاب و روحانیت و رهبری انقلاب و همین طور حضور تمام عیار جوانان در صحنه‌های مختلف جنگ تحمیلی، دوران سازندگی و پیشرفتهای علمی، مهر تاییدی است بر مضامین احادیثی كه مطرح گشت.
جوان و كسب دانش:
فراگیری دانش در جوانی همچون نقشی است بر سنگ كه تا پایان عمر، انسان را همراهی می‌كند، از این رو هر كس هرچه دارد، از جوانی دارد، به همین سبب است كه پیشوایان دینی سخت بر این مسئله سفارش كرده‌اند كه در جوانی دنبال علم و دانش باشید. در كلام الهی نیز دوره جوانی، دوره منحصر به فردی است. آنجا كه در قرآن كریم می‌فرماید: «و لمّا بلغ اشدّة و استوی آتیناه حكماً و علماً؛ چون به حدّ رشد و كمال خویش رسید، به او علم و حكمت عطا كردیم.» امام صادق(ع) در تفسیر آن فرموده اند: «اشدّه ثمانی عشرة سنةٌ و استوی التحی؛ اشدّ یعنی هجده سالگی و استوی یعنی ریش درآورد.» امام صادق(ع) می‌فرمایند: «لست احبّ ان اری الشّابّ منكم الّا غادیاً فی حالین امّا عالماً او متعلّماً فان لم یفعل فرّط و ان فرّط ضیع فان ضیع اثم و ان اثم سكن النّار والّذی بعث محمّداً بالحقِّ؛ دوست ندارم جوانان شما را جز در دو حالت ببینم: دانشمند یا دانشجو. اگر (جوانی) چنین نكند، كوتاهی كرده و اگر كوتاهی كرد، تباه ساخته و اگر تباه ساخت، گناه كرده است و اگر گناه كند، سوگند به آنكه محمد(ص) را به حق برانگیخت، دوزخ جایگاه او خواهد شد.»
به همین سبب است كه جوانان باید از عمر خویش استفاده كافی ببرند تا بعداً پشیمان نگردند.
جوان و عبادت:
بهترین دوران برای رشد معنوی و بالندگی روح انسان، دوران جوانی است. انبیای بزرگوار كه لیاقت دریافت وحی و افتخار رسیدن به نبوت را پیدا كردند، بر اثر عبادتهای دوران جوانیشان بود.پیامبر اكرم(ص) فرموده‌اند:
«خداوند بزرگ به جوان عبادت پیشه، نزد فرشتگان افتخار می‌كند، در حالی كه می‌فرماید: بنده ام را بنگرید! برای من خواسته‌های نفس خود را كنار نهاده است.» حضرت صادق(ع) نیز بر این امر تاكید نموده است، آنجا كه فرمود: «انّ احبّ الخلائق الی اللّه تعالی شابٌّ حدث السّنّ فی صورةٍ حسنةٍ جعل شبابه و ماله فی طاعة اللّه تعالی ذاك الّذی یباهی اللّه تعالی به ملائكته فیقول عبدی حقّاً؛ به راستی كه دوست داشتنی‌ترین مردم نزد خداوند، جوان كم سال و خوش سیمایی است كه جوانی و زیبایی‌اش را در راه فرمانبری از خداوند بزرگ قرار داده است. آنكه خداوند بزرگ به وی نزد فرشتگان افتخار می‌كند و می‌فرماید این بنده حقیقی من است.» امام صادق(ع) كه بیش از دیگران به سخنان خویش عمل می‌كرد، در جوانی اهل بیشترین عبادت بود. ایشان می‌فرمایند: «اجتهدت فی العبادة و انا شابٌّ فقال لی ابی یا بنی دون ما اراك تصنع فانّ اللّه عزّ وجلّ اذا احبّ عبداً رضی عنه بالیسیر؛ در جوانی بسیار در عبادت می‌كوشیدم. پدرم به من فرمود: فرزندم! از آنچه انجام می‌دهی، كم كن، زیرا خداوند عزیز و جلیل اگر بنده ای را دوست بدارد، با عبادت كم هم از او خشنود می‌گردد.
همراهی با پدر:
از اموری كه حضرت صادق(ع) در مورد جوانان سفارش نموده‌اند، این است كه آنها نباید همراهی پدر را رها كنند. خصوصاً در این دوران كه دوستان ناباب و دزدان فكر و ایمان فراوان‌اند كه بر ضرورت این كار می‌افزاید، چرا كه پدر دلسوز همیشه مواظب است كه خطر انحراف جوانش را تهدید نكند. حضرت صادق(ع) فرموده‌اند: «دع ابنك یلعب سبع سنین و یودّب سبع سنین و الزمه نفسك سبع سنین؛ بگذار فرزندت هفت سال بازی كند (و آزاد باشد) و هفت سال تربیت شود و هفت سال او را با خود همراه بدار.»
جوان و خوش اخلاقی:
اخلاق نیك برای همه لازم، مفید و مثمر ثمر است، چنان كه امام صادق(ع) می‌فرمایند: «حسن الخلق من الدّین و هو یزید فی الرّزق؛ خوش خلقی بخشی از دین است و روزی را افزون می‌كند.»
اما این امر برای جوان زیباتر، مفیدتر و لازم تر است. ایشان در جای دیگری چنین می‌فرمایند كه هرگاه ورقه بن نوفل بر خدیجه دختر خویلد وارد می‌شد، به وی چنین سفارش می‌كرد: «اعلمی انّ الشّاب الحسن الخلق مفتاحٌ للخیر مفلاقٌ للشّر؛ بدان كه جوان خوش اخلاق، كلید خوبیها و قفل بدیها است....
هدایت جوان ها:
بعد از اینكه پدر محمد بن عبدالله بن حسن در دوران عباسیان به شهادت رسید و او دست به قیام زد و مردم را به سوی حق دعوت نمود، حضرت امام صادق(ع) به عنوان راهنمایی به او فرمود: «یا ابن اخی علیك بالشباب ودع عنك الشیوخ؛ ای فرزند برادرم! جوانان را دریاب و پیران را رها كن!» امام صادق(ع) در روایات دیگر نیز این مسئله را بیان نموده‌اند كه جوانها زودتر حرف حق را می‌پذیرند و به سوی خیر و نیكی می‌شتابند و آمادگی بیشتری دارند. از جمله، از اسماعیل بن عبدالخالق چنین نقل شده است كه من شنیدم حضرت صادق(ع) از ابوجعفر اَحوَل می‌پرسید: به بصره رفتی؟ گفت: بلی، فرمود: «اقبال مردم را به امامت و ورود آنان را به این مرام چگونه یافتی؟ گفت: به خدا سوگند كه شیعیان اندك اند و تلاشهایی كرده اند، امّا آن هم اندك است. آن گاه (امام صادق(ع) به او) فرمود: «علیك بالاحداث فانهم اسرع الی كلّ خیرٍ؛ بر تو باد به جوانان(و به دنبال آنها رفتن) كه آنان در (پذیرش) هر نیكی و خیری با شتاب ترند.»
تجربه پیروزی انقلاب اسلامی و حضور جوانان در صحنه‌های مختلف و جذب شدن آنان به اسلام و انقلاب و روحانیت و رهبری انقلاب و همین طور حضور تمام عیار جوانان در صحنه‌های مختلف جنگ تحمیلی، دوران سازندگی و پیشرفتهای علمی، مهر تاییدی است بر مضامین احادیثی كه مطرح گشت.
جوان و كسب دانش:
فراگیری دانش در جوانی همچون نقشی است بر سنگ كه تا پایان عمر، انسان را همراهی می‌كند، از این رو هر كس هرچه دارد، از جوانی دارد، به همین سبب است كه پیشوایان دینی سخت بر این مسئله سفارش كرده‌اند كه در جوانی دنبال علم و دانش باشید. در كلام الهی نیز دوره جوانی، دوره منحصر به فردی است. آنجا كه در قرآن كریم می‌فرماید: «و لمّا بلغ اشدّة و استوی آتیناه حكماً و علماً؛ چون به حدّ رشد و كمال خویش رسید، به او علم و حكمت عطا كردیم.» امام صادق(ع) در تفسیر آن فرموده اند: «اشدّه ثمانی عشرة سنةٌ و استوی التحی؛ اشدّ یعنی هجده سالگی و استوی یعنی ریش درآورد.» امام صادق(ع) می‌فرمایند: «لست احبّ ان اری الشّابّ منكم الّا غادیاً فی حالین امّا عالماً او متعلّماً فان لم یفعل فرّط و ان فرّط ضیع فان ضیع اثم و ان اثم سكن النّار والّذی بعث محمّداً بالحقِّ؛ دوست ندارم جوانان شما را جز در دو حالت ببینم: دانشمند یا دانشجو. اگر (جوانی) چنین نكند، كوتاهی كرده و اگر كوتاهی كرد، تباه ساخته و اگر تباه ساخت، گناه كرده است و اگر گناه كند، سوگند به آنكه محمد(ص) را به حق برانگیخت، دوزخ جایگاه او خواهد شد.»
به همین سبب است كه جوانان باید از عمر خویش استفاده كافی ببرند تا بعداً پشیمان نگردند.
جوان و عبادت:
بهترین دوران برای رشد معنوی و بالندگی روح انسان، دوران جوانی است. انبیای بزرگوار كه لیاقت دریافت وحی و افتخار رسیدن به نبوت را پیدا كردند، بر اثر عبادتهای دوران جوانیشان بود.پیامبر اكرم(ص) فرموده‌اند:
«خداوند بزرگ به جوان عبادت پیشه، نزد فرشتگان افتخار می‌كند، در حالی كه می‌فرماید: بنده ام را بنگرید! برای من خواسته‌های نفس خود را كنار نهاده است.» حضرت صادق(ع) نیز بر این امر تاكید نموده است، آنجا كه فرمود: «انّ احبّ الخلائق الی اللّه تعالی شابٌّ حدث السّنّ فی صورةٍ حسنةٍ جعل شبابه و ماله فی طاعة اللّه تعالی ذاك الّذی یباهی اللّه تعالی به ملائكته فیقول عبدی حقّاً؛ به راستی كه دوست داشتنی‌ترین مردم نزد خداوند، جوان كم سال و خوش سیمایی است كه جوانی و زیبایی‌اش را در راه فرمانبری از خداوند بزرگ قرار داده است. آنكه خداوند بزرگ به وی نزد فرشتگان افتخار می‌كند و می‌فرماید این بنده حقیقی من است.» امام صادق(ع) كه بیش از دیگران به سخنان خویش عمل می‌كرد، در جوانی اهل بیشترین عبادت بود. ایشان می‌فرمایند: «اجتهدت فی العبادة و انا شابٌّ فقال لی ابی یا بنی دون ما اراك تصنع فانّ اللّه عزّ وجلّ اذا احبّ عبداً رضی عنه بالیسیر؛ در جوانی بسیار در عبادت می‌كوشیدم. پدرم به من فرمود: فرزندم! از آنچه انجام می‌دهی، كم كن، زیرا خداوند عزیز و جلیل اگر بنده ای را دوست بدارد، با عبادت كم هم از او خشنود می‌گردد.
همراهی با پدر:
از اموری كه حضرت صادق(ع) در مورد جوانان سفارش نموده‌اند، این است كه آنها نباید همراهی پدر را رها كنند. خصوصاً در این دوران كه دوستان ناباب و دزدان فكر و ایمان فراوان‌اند كه بر ضرورت این كار می‌افزاید، چرا كه پدر دلسوز همیشه مواظب است كه خطر انحراف جوانش را تهدید نكند. حضرت صادق(ع) فرموده‌اند: «دع ابنك یلعب سبع سنین و یودّب سبع سنین و الزمه نفسك سبع سنین؛ بگذار فرزندت هفت سال بازی كند (و آزاد باشد) و هفت سال تربیت شود و هفت سال او را با خود همراه بدار.»
جوان و خوش اخلاقی:
اخلاق نیك برای همه لازم، مفید و مثمر ثمر است، چنان كه امام صادق(ع) می‌فرمایند: «حسن الخلق من الدّین و هو یزید فی الرّزق؛ خوش خلقی بخشی از دین است و روزی را افزون می‌كند.»
اما این امر برای جوان زیباتر، مفیدتر و لازم تر است. ایشان در جای دیگری چنین می‌فرمایند كه هرگاه ورقه بن نوفل بر خدیجه دختر خویلد وارد می‌شد، به وی چنین سفارش می‌كرد: «اعلمی انّ الشّاب الحسن الخلق مفتاحٌ للخیر مفلاقٌ للشّر؛ بدان كه جوان خوش اخلاق، كلید خوبیها و قفل بدیها است....