عوامل عزت و ذلت از دیدگاه قرآن

بابک

مدیر تالار قرآن
"بازنشسته"
«عزت» به معنای حالتی است که از شکست انسان پیشگیری میکند و «ذلت» همان نبود عزت و شرافت در انسان است.


به همین دلیل، انسان ذلیل شکست را به راحتی میپذیرد.[1] علاقهمندی به «عزت» و تنفر داشتن از «ذلت»، امری فطری است که در نهاد همهی انسانها وجود دارد.شکوفایی«عزت» به پیدایش عواملی نیاز دارد که بیتوجهی به آنها سبب پذیرش ذلت و شکست در انسان میشود.
 

بابک

مدیر تالار قرآن
"بازنشسته"
انسانی که طعم شیرین عزت را بچشد، هیچگاه به ننگ ذلت و خواری، تن در نمیدهد.

حضرت علی(علیه السلام) میفرماید:
کسی که نفس عزیز و شریفی دارد، آن را با پلیدی گناه، خوار نمیسازد

اینک به عوامل عزت از دیدگاه قرآن کریم و روایات اسلامی میپردازیم:
 

بابک

مدیر تالار قرآن
"بازنشسته"
1ـ عزّت خواهی از خداوند
خداوند متعال، سرچشمهی عزت به معنای واقعی است و دیگر آفریدهها در ذات خود، فقیر و ذلیل هستند. آنان به خداوند نیازمندند و خداوند عزیز مالک همهی آنها است

. قرآن کریم میفرماید:
(مَنْ کانَ یُریِدُ الْعِزَّةَ فَلِلَّهِ الْعِزَّةُ جَمِیعاً
کسی که خواهان عزت است ]بداند[عزت یکسره از آن خداست.

سخن اصلی این آیه آن است که عزتجویان باید عزت را از خداوند متعال بخواهند; زیرا عزت در ملک خداوند است و انسان در پرتو پرستش خدا و تسلیم شدن در برابر او به عزتمندی میرسد.پرستش خدای یگانه و کردار شایسته دو بال آدمی برای رسیدن به عزت است.

خداوند متعال میفرماید:
(اِلَیهِ یَصْعَدُ الْکَلِمُ الطَّیِبُ وَ الْعَمَلُ الصَّالُحَ یَرْفَعُهُ

سخنان پاکیزه (باورهای درست) به سوی او بالا میرود و کردار شایسته آن را در بالاتر رفتن کمک میرساند.

حضرت علی(علیه السلام) نیز فرموده است:

العزیز بغیر الله ذلیل
عزیزی که عزتش از غیر خدا باشد، ذلیل است.
 

بابک

مدیر تالار قرآن
"بازنشسته"
2ـ پایبندی به قرآن کریم و دین مقدس اسلام
پایبندی به قرآن کریم و یاری جستن از آن عامل عزت و سربلندی است.

خداوند میفرماید:
(تَنْزِیلُ الْکِتابِ مِنَ اللَّهِ الْعَزِیزِ الْحَکِیمِ)[6]

این کتابی است که از سوی خداوند عزیز و حکیم فرو فرستاده شده است.

چون خداوند متعال سرچشمهی عزت و بزرگی است، پیروی از قرآن کریم که سخن اوست، در بردارندهی عوامل عزت و بزرگواری انسان است.

خداوند متعال میفرماید:
(فَاستَمْسِکْ بِاَّلذِی اُوحِیَ اِلَیْکَ اِنَّکَ عَلی صِراط مُسْتَقِیمَ وَ اِنَّهُ لَذِکْرُ لَکَ وَ لِقَوْمِکَ وَ سَوفَ تُسْئَلُون)[7]

آن چه را بر تو وحی شده محکم بگیر; زیرا تو بر صراط مستقیم هستی و این، مایهی یادآوری (و بزرگی) تو و قوم تو است و به زودی از شما پرسش خواهد شد.
 

بابک

مدیر تالار قرآن
"بازنشسته"
3 ـ پیروی از رسول خدا(صلی الله علیه وآله وسلم) و اهل بیت(علیهما السلام)
رسول گرامی اسلام و اهلبیت عزیز آن حضرت(علیه السلام) مصداق کامل پیوند یافتن با خدا به وسیلهی ایمان آوردن و انجام کردار شایسته و عزتآفرینی هستند.

پیامبر اسلام در مقام راه یافتن به سرچشمهی کمال الهی به جایی رسید که خداوند درباره ی او فرمود:

(وَاِنَّکَ لَعلی خُلُق عَظِیم
و تو اخلاق بزرگ و برجستهای داری.

از جمله فضایل برجستهی اخلاقی آن حضرت، عزت و شرافت نفس است.

قرآن کریم با تاکید بر پیروی از پیامبر و اهلبیت(:S (31):) میفرماید:
(یا أیُهَا الَّذِینَ آمَنُوا اطِیعُوا اللّهَ وَ اَطیعُوا الرَّسُولَ وَ اُولی الاَمْرِ مِنْکُمْ فَانْ تَنازَعْتُم فِی شَیْء فَرُدُّوهُ الَی اللّهِ والرَّسُولِ إنْ کُنْتُمْ تُؤمِنُونَ بِاللّهِ وَالْیَومِ الآخَر ذلِکَ خَیْرٌ وَ اَحْسَنُ تَأوِیلاً

ای کسانی که ایمان آوردهاید! از خدا و پیامبر خدا و اولوالامر، پیروی کنید. پس اگر در امری، اختلاف داشتید، آن را به داوری خدا و رسول بگذارید اگر به خدا و قیامت، ایمان دارید، این کار نیکو و پایانش نیکوتر است.

بدین ترتیب، پیروی از پیامبر و جانشینان آن حضرت که هر کدام به سرچشمهی عزت، پیوستهاند، مایهی عزتمندی است

پیامبر گرامی هیچگاه از خود ذلت نشان نداد و از مؤمنان نیز خواست به ذلت تن درندهند. ایشان میفرماید:
هیچ مؤمنی نباید نفس خود را خوار بشمارد

هنگامی که از حضرت امام حسین(علیه السلام) درخواست شد سخنی را که خود از پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله وسلم)شنیده است، بازگوید، ایشان این گفته را فرمود:

خداوند کارهای بزرگ و با شرافت را دوست دارد و کارهای پست و ذلیل را خوش نمیدارد
 

بابک

مدیر تالار قرآن
"بازنشسته"
4ـ پیوند با مؤمنان
پیوند یافتن با مؤمنان که افتخار بندگی خدا را دارند و عزت خویش را از سرچشمهی اصلی ـ خداوند عزیز ـ گرفتهاند، عامل عزت و مانع ذلت پذیری است.

قرآن کریم میفرماید:
(وَللهِ العِزَّةُ وَلِرَسُولِهِ وَ لِلْمُؤْمِنِینَ وَلکِنَّ الْمُنافِقیِنَ لا یَعْلَمُونَ

و عزت از آن خدا و رسول او و مؤمنان است، ولی منافقان نمیدانند.

عزت و سعادت هیچگاه با ولایت کافران و منافقان به دست نمیآید و خداوند هرگونه ولایت کافران و مشرکان را بر مؤمنان نفی کرده است.

خداوند در قرآن میفرماید:
(وَلَنْ یَجْعَلَ اللّهُ لِلْکافِرِینَ عَلَی الْمُؤْمِنِینَ سَبیلاً

و خداوند هرگز برای کافران، راهی (برای چیرگی) بر مؤمنان ننهاده است.

در جایی دیگر میفرماید:

همانانی که کافران را به جای مؤمنان، دوست خود برمیگزینند، آیا میخواهند از آنان عزت و آبرو بجویند، با این که همهی عزتها از آنِ خداست

از آیات یاد شده برمیآید که کافران و مشرکان در منطق و گفتوگو و روابط نظامی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و... هیچگونه برتری و ولایتی نسبت به مؤمنان و مسلمانان نخواهند داشت و حق هیچگونه سلطهای بر امور مسلمانان را ندارند
 

بابک

مدیر تالار قرآن
"بازنشسته"
5ـ روزی حلال
پیامبر گرامی(صلی الله علیه وآله وسلم) به دست آوردن روزی حلال را جهاد میداند و میفرماید:

خداوند دوست دارد بندهاش را در تلاش برای به دست آوردن روزی حلال ببیند

انسان عزیز و شکست ناپذیر بر سر سفره های حلال پرورش مییابند.

امام حسین(علیه السلام)میفرماید:
... سینه های پاکیزهای که ما از آن شیر نوشیدهایم، ذلت را بر ما روا نمیداند

از سخن امام حسین(علیه السلام) چنین برمیآید که به دست آوردن روزی حلال در عزتمندی انسانها تاثیر دارد. لقمهی حلال، آدمی را از مفاسد و خواریهای بسیاری، دور نگاه میدارد و او را به انسانی شجاع و با شرف بدل میکند. انسان شرافتمند باور دارد که باید با کوشش و توکل بر خداوند، روزی خویش را به دست آورد:

(هَلْ مِنْ خالِق غَیْرُ اللهِ یَرْزُقُکُمْ مِنَ السَّماءِ وَالْاَرضِ)

آیا جز خدا آفریدگاری است که شما را از آسمان و زمین، روزی دهد؟

انسانی که با عزت نفس، روزی خود را تنها از خدا درخواست کند، همواره شرافت و عزت خویش را حفظ خواهد کرد.

قرآن کریم میفرماید:
(وللّهِ الْعِزَّةُ وُ لِرُسولِه وَلْلِمومِنِیِنُ.)

و عزت مخصوص خدا و رسول او و مؤمنان است.

پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله وسلم) میفرماید:
اگر به دیگران نیاز دارید، با عزت نفس از آنان بخواهید)

بنابراین، تلاش برای به دست آوردن روزی حلال، داشتن عزت نفس و توکل کردن بر خداوند متعال، عزت و شرافتمندی را برای انسان به ارمغان میآورد.

مؤمنان و زمامداران اسلامی نیز در امور حکومتی و اجتماعی نباید چیرگی بیگانگان را در عرصههای سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و... بپذیرند. آنان باید با الگوپذیری از قیام امام حسین(علیه السلام)اصل عزت و افتخار را در همهی امور کشورداری اجرا کنند و در برابر ستمگران و سلطهجویان جهان، عزت نفس نشان دهند.حضرت امام حسین(علیه السلام) که الگوی عزت و شرافت در جهان است، در این باره میفرماید:

موت فی عزّ خیر من حیاة فی ذل
مرگ با عزت و شرف از زندگی همراه با خواری، بهتر است.

همچنین ایشان فرموده است:
هیهات منا الذلة.
خواری از ما اهلبیت(علیه السلام) بسیار به دور است.

این فریاد پرخروش از حنجرهای برمیآید که در همهی عمر، با قلبی سرشار از ایمان به خدا و کارنامه های درخشان، با رسول اکرم(صلی الله علیه وآله وسلم) و مؤمنان در پیوند بوده و همواره از روزی حلال برخوردار گشته است. قرآن کریم درباره ی چنین افرادی که نَفسی با شرف و عزت دارند، میفرماید:

یا أَیَّتهُاَ النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ ارْجِعِی الی رَبِّک راضِیةً مَرْضِیَّه فَادْخُلِی فِی عِبادِی وَ اْدخُلِی جَنَّتیِ

تو ای روح آرام یافته! به سوی پروردگارت بازگرد، در حالی که هم تو از او خشنودی و هم او از تو خشنود است. پس در سلک بندگانم و در بهشتم، وارد شو.

امام حسین(علیه السلام) مصداق روشن «نفس مطمئنه» است که خداوند او را عزیز دانسته و به سوی خویش فراخوانده است. بنابراین، هر فرد یا اجتماع و حکومتی اگر بخواهد در دنیا و آخرت، با عزت زندگی کند، باید به عوامل یاد شده چنگ زند. در غیر این صورت، به خواری تن درخواهد داد. هر عامل دیگری که با این عوامل در تقابل باشد، عامل خواری به شمار میآید
 
بالا