فلسفه نجاست سگ

[nazanin]

همانطور که اصل نجاست سگ از روایات و احادیث معصومین ثابت می شود ودر مقالات گذشته ذکر شد ، برای اطّلاع از فلسفه این حکم نیز، باید به سراغ روایات معصومین(ع) برویم :

با بررسی احادیث در می یابیم که علت و فلسفه این حکم ذکر نشده است و تنها به طور مطلق بیان کرده اند که باید از آن پرهیز و اجتناب شود . امّا باید توجه داشت که عدم ذکر حکمت و فلسفه نجاست ، دلیل بر نداشتن حکمت برای تشریع این حکم نیست .

یکی از مسلّمات احکام اسلامی این است که احکام شرع ، تابع مصالح و مفاسد واقعی است . اگر مصالح و مفاسد نبود ، نه امری بود و نه نهی و نه حکم به نجاست و طهارت.1 پس همانطور که امام رضا(ع) در سخنی شیوا بیان فرموده ، هر جا دیدیم از طرف شارع مقدّس عملی واجب گردیده ، می فهمیم در آن عمل ، مصلحتی است که به دست آوردن آن مصلحت ، مطلوب است ؛ اگر چه از آن آگاهی نداشته باشیم . همچنین اگر خداوند یا پیامبر(ص) و معصومان(ع) از عملی نهی نموده اند ، یا به خاطر مفسده و ضرری است که اجتناب از آن لازم است و یا بخاطر مصلحتی است که در ترک آن عمل می باشد .

 

[nazanin]

در مساله نجاست سگ نیز همین گونه است؛ لازم نیست ما به دنبال ضرری مثل بیماری و امراض خاصّی باشیم ، شاید مصلحت دیگری در کار است که سبب این حکم شده است و ما از آن بی اطّلاعیم .

بنابراین در پس هر نهی و امری ، مصلحت و مفسده ای است، که گاهی اوقات به خاطر اطلاعات اندک علمی ، به مفاسد و مصالح آن پی نمی بریم . البته در عین حال پذیرش آن از روی تعبّد ، منافاتی با عقلانیت ندارد . همانطور که ما بدون این که از پزشک در مورد خصوصیات داروها سؤالى نمی نمائیم ، به دستوراتش عمل مى‏کنیم، و هیچ کس بخاطر این عمل ، ما را به نادانی محکوم نمی کند . زیرا ما به علم و دانش و تخصّص پزشک اعتماد کرده ایم و مى‏دانیم که او جز معالجه و بهبود ما منظور دیگرى ‏ندارد . احکام و مقرّرات دینى هم، نسخه‏هایى است که پیامبران الهى و پیشوایان دینى از طرف خدا براى بشر آورده‏اند و جز سعادت و خوشبختى بشر منظور دیگرى ‏ندارند .

البته ما نمى‏گوییم کسى نباید از فلسفه احکام سؤال کند و یا به دنبال تحقیق و جستجو نباشد . سخن ما اینست که هرگز نباید انتظار داشته باشیم که با معلومات محدود بشرى به تمام اسرار و فلسفه احکام دست‏یابیم ، زیرا این احکام از مبدئى سرچشمه گرفته است که تمام علوم‏ و دانشهاى وسیع امروز، در برابر علمش قطره ای بیش نیست .

بنابراین ، اگر ما تلاش کردیم ، ولى مطلب قابل توجّهى به دست نیاوردیم ، هرگز نمى‏توانیم آن حکم را نادیده بگیریم و یا بگوییم : این حکم هیچ فایده و مصلحتى در بر ندارد . زیرا « عدم درک فلسفه و مصلحت حکمی ، غیر از آن است که مصلحت و فلسفه ای نداشته باشد ». چه بسا عدم ذکر فلسفه بعضی احکام ، خود فلسفه و هدفی داشته باشد، و اراده شده است بندگان مطیع و فرمانبردار از بندگان غیرمطیع شناخته شوند . چنانکه خداوند در ماجرای تغییر قبله2 می فرماید :

 

[nazanin]

« وَمَا جَعَلْنَا الْقِبْلَة الَّتِى کُنْتَ عَلَیْهَا اِلاَّ لِنَعْلَمَ مَنْ یَتَّبِعُ الرَّسُولَ مِمَّنْ یَنْقَلِبُ عَلَى عَقِبَیْهِ ؛ و ما آن قبله اى را که قبلا بر آن بودى ، تنها براى این قرار دادیم که افرادى که از پیامبر پیروى مى کنند، از آنها که به جاهلیت باز مى گردند مشخص شوند .»3

زراره از امام صادق(ع) نقل می کند: کسی سگی را نگهداری نمی کند مگر اینکه هر روز از عمل او کاسته می شود.نتیجه اینکه ، حکم نجاست سگ حکمت هایی دارد و خداوند خواسته است با دوری از سگ از مفاسدش در امان باشیم

به طوری که امام رضا(ع) می فرماید :

« اِنّا وَجَدْنا کلَّما اَحَلَّ اللهُ تبارکَ و تعالى، ففیه صَلاحُ العِبادِ ، و بقائُهم ، و لَهُم اِلَیْهِ الحاجة الَّتى لا یَستَغنونَ عنها ؛ و وَجدنا المُحرّمَ مِن الاشیاءِ ، لا حاجة لِلعباد الیه ، و وَجدنا مُفسِداً داعیاً اِلى الفناءِ و الهَلاک‏ ؛ بدرستیکه ، هر آنچه را خداوند تعالى حلال فرموده ، صلاح و بقاى بندگان در آن بوده است و به آن احتیاج دارند و بى‏نیاز از آن نیستند ؛ و هر آنچه را حرام نموده است، نیازى براى بندگان به آن نیست ، بلکه مایه فسادى است که ایشان را به سوى نابودى و هلاکت‏سوق مى‏دهد .» 4

 

[nazanin]

نگهداری سگ در خانه

مساله نجس بودن سگ ، غیر از حرمت نگهداری از آن است. نگهداری از سگ برای کسانی که استفاده عقلایی از آن ندارند ، کراهت شدید دارد ؛ و در روایات ، امری ناپسند دانسته شده است . 5 بنابراین نگهداری سگ برای نگهبانی و شکار، و سگی که امروزه مورد استفاده پلیس و نیروهای امداد می باشد ، مکروه نیست . (البته این به معنای عدم نجاست این سگ ها نمی باشد .)

در بعضی از روایات آمده است که خانه ای که در آن سگ است ، ملائکه وارد نمی شوند . این کراهت سبب می شود که حتی نماز خواندن در چنین خانه ای مکروه باشد .6 ما در اینجا به بیان برخی از روایاتی که به نحوی بر کراهت نگهداری سگ در خانه اشاره دارند، می پردازیم .

 

[nazanin]

1- عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ(ع) : « قَالَ یُکْرَهُ أَنْ یَکُونَ فِی دَارِ الرَّجُلِ الْمُسْلِمِ الْکَلْبُ ؛ امام صادق(ع) فرمود: ناپسند است در خانه مرد مسلمان سگ باشد .7

امام رضا(ع) می فرماید: « اِنّا وَجَدْنا کلَّما اَحَلَّ اللهُ تبارکَ و تعالى، ففیه صَلاحُ العِبادِ ، و بقائُهم ، و لَهُم اِلَیْهِ الحاجة الَّتى لا یَستَغنونَ عنها ؛ و وَجدنا المُحرّمَ مِن الاشیاءِ ، لا حاجة لِلعباد الیه ، و وَجدنا مُفسِداً داعیاً اِلى الفناءِ و الهَلاک‏ ؛ بدرستیکه ، هر آنچه را خداوند تعالى حلال فرموده ، صلاح و بقاى بندگان در آن بوده است و به آن احتیاج دارند و بى‏نیاز از آن نیستند ؛ و هر آنچه را حرام نموده است، نیازى براى بندگان به آن نیست ، بلکه مایه فسادى است که ایشان را به سوى نابودى و هلاکت‏سوق مى‏دهد.»
2- عَنْ زُرَارَة عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ(ع) قَالَ :« مَا مِنْ أَحَدٍ یَتَّخِذُ کَلْباً إِلَّا نَقَصَ فِی کُلِّ یَوْمٍ مِنْ عَمَلِ صَاحِبِهِ قِیرَاطٌ ؛ 8 زراره از امام صادق(ع) نقل می کند: کسی سگی را نگهداری نمی کند مگر اینکه هر روز از عمل او کاسته می شود .»

3- قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ(ع): « لَا خَیْرَ فِی الْکَلْبِ‏ إِلَّا کَلْبَ الصَّیْدِ أَوْ کَلْبَ مَاشِیَة ؛ امیرالمؤمنین(ع) فرمودند: خیری در نگهداری سگ نیست ، به جز سگ شکاری و سگ گلّه .» 9

4- عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ(ع) قَالَ: « لَا تُمْسِکْ کَلْبَ الصَّیْدِ فِی الدَّارِ إِلَّا أَنْ یَکُونَ بَیْنَکَ وَ بَیْنَهُ بَابٌ ؛ امام صادق(ع) فرمود: سگ شکاری را در خانهات نگهداری مکن مگر اینکه بین تو و او دربی باشد.(محل زندگی او جدا باشد).» 10

از مجموع روایات استفاده می شود که نگهداری سگهای مفید مثل سگ نگهبان، با وجود اینکه کراهت ندارد ،11 امّا بهتر است محل زندگی او جدای از محل زندگی انسان باشد ، بگونه ای که حداقل بینشان دربی فاصله شود . یعنی خانهای جداگانه برای سگ ساخته شود .

با توجه به روایات بیان شده به این نکته خواهیم رسید که نه تنها نگه داشتن سگ در خانه تمدن و انسانیت بیشتر نمی باشد ، بلکه در نگه داشتن سگ آن هم بدون ضرورت و نیازی ، خیر و برکتی وجود ندارد .



منبع : سایت آیت الله مکارم شیرازی