***چقدر در انتخاب دوست دقت میکنید؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟***
- نویسنده موضوع *مریم*
- تاریخ شروع
معیار هاي انتخاب دوست از منظر قرآن و احاديث
چون انسان فطرتا موجودي اجتماعي است، داشتن روابط اجتماعي - به ويژه شكل دوستي آن - يك ضرورت بي ترديد و انكارناپذير است و عقل و انديشه هر انساني وي را به داشتن چنين ارتباطي رهنمون مي گردد و توصيه هاي ديني نيز ما را به اين عمل ترغيب مي كند. آنگونه كه علي بن ابيطالب ( عليه السلام ) مي فرمايند: «فقد الاحبه غربه ; انسان بي دوست غريب است» (نهج البلاغه فيض الاسلام , حكمت 26).
دوست خوب مي تواند هم در دنيا و هم در آخرت يار و مددکار انسان باشد؛ چنانکه اهل جهنم از نبود آن در قيامت رنج مي برند و مي گويند : فما لنا من شافعين و لا صديق حميم ( سوره شعراء / 100 و 101 ) امام صادق ( علي السلام ) مي فرمايند : منزلت دوست چندان والاست که حتي دوزخيان نيز پيش از خويشاوند دلسوز و مهربان, از او کمک مي طلبند و او را صدا مي زنند. خداوند از زبان دوزخيان مي گويد : فما لنا من شافعين و لا صديق حميم ( ما را شفيعاني نيست و نه دوستي مهربان )
پس به خاطر نقش مهمي که يک دوست در سرنوشت انسان دارد و موجبات سعادت يا شقاوت انسان را فراهم مي کند بايد در انتخاب آن کمال دقت نظر را به خرج داد.
پيامبر اکرم ( صلي الله عليه واله ) در اهميت گزينش دوست خوب مي فرمايند : الرجل علي دين خليله , فلينظر احدکم من يخالل انسان به دين دوستش است ؛ پس هر يک از شما بنگرد که با چه کسي دوستي مي کند. ( دوستي در قرآن و حديث , محمد ري شهري , ص 163 )
يک دوست خوب بايد از ويژگيهاي اخلاقي و رفتاري و فكري خاصي برخوردار باشد تا سزاوار محبت ورزيدن و دوستي نمودن باشد. و اين شرائط فراوان و شرح و بسط آن فراتر از حوصله يك مكاتبه است و لذا ما فقط به برخي از ويژگيهاي يك دوست خوب اشاره مي كنيم.
البته از اين نکته نبايد غافل شد که آنچه به عنوان ويژگيهاي دوست خوب مطرح است, مطلق و صد در صد نيست چه اينكه انسانها كم و بيش داراي نواقصي نيز هستند كما اينكه خود ما وقتي به كارنامه زندگي خود نگاهي مي افكنيم آن را بي نقص و عيب نمي بينيم. بنابر اين به طور نسبي دوست خوب بايد اين خصوصيات را داشته باشد و جهت كلي زندگي او نيز به سمت و سوي اين ويژگيها و جنبه هاي مثبت باشد.
چون انسان فطرتا موجودي اجتماعي است، داشتن روابط اجتماعي - به ويژه شكل دوستي آن - يك ضرورت بي ترديد و انكارناپذير است و عقل و انديشه هر انساني وي را به داشتن چنين ارتباطي رهنمون مي گردد و توصيه هاي ديني نيز ما را به اين عمل ترغيب مي كند. آنگونه كه علي بن ابيطالب ( عليه السلام ) مي فرمايند: «فقد الاحبه غربه ; انسان بي دوست غريب است» (نهج البلاغه فيض الاسلام , حكمت 26).
درخت دوستي بنشان كه كام دل به بار آرد -******* نهال دشمني بركن كه رنج بي شمار آرد
دوست ورفيق در شکل گيري شخصيت افراد نقش بسيار مهمي دارد؛ زيرا حالات و اقوال و افعال انسان به سرعت تحت تاثير همنشين قرار مي گيرد. فراوانند کساني که بخاطر داشتن دوستان نا اهل و کم خرد دچار خسارتهاي جبران ناپذير شده اند و بالعکس, چه انسانهايي که در اثر همنشيني با دوستان پاک و صادق و دانا از انحراف و فساد نجات يافته اند.
دوست خوب مي تواند هم در دنيا و هم در آخرت يار و مددکار انسان باشد؛ چنانکه اهل جهنم از نبود آن در قيامت رنج مي برند و مي گويند : فما لنا من شافعين و لا صديق حميم ( سوره شعراء / 100 و 101 ) امام صادق ( علي السلام ) مي فرمايند : منزلت دوست چندان والاست که حتي دوزخيان نيز پيش از خويشاوند دلسوز و مهربان, از او کمک مي طلبند و او را صدا مي زنند. خداوند از زبان دوزخيان مي گويد : فما لنا من شافعين و لا صديق حميم ( ما را شفيعاني نيست و نه دوستي مهربان )
پس به خاطر نقش مهمي که يک دوست در سرنوشت انسان دارد و موجبات سعادت يا شقاوت انسان را فراهم مي کند بايد در انتخاب آن کمال دقت نظر را به خرج داد.
پيامبر اکرم ( صلي الله عليه واله ) در اهميت گزينش دوست خوب مي فرمايند : الرجل علي دين خليله , فلينظر احدکم من يخالل انسان به دين دوستش است ؛ پس هر يک از شما بنگرد که با چه کسي دوستي مي کند. ( دوستي در قرآن و حديث , محمد ري شهري , ص 163 )
يک دوست خوب بايد از ويژگيهاي اخلاقي و رفتاري و فكري خاصي برخوردار باشد تا سزاوار محبت ورزيدن و دوستي نمودن باشد. و اين شرائط فراوان و شرح و بسط آن فراتر از حوصله يك مكاتبه است و لذا ما فقط به برخي از ويژگيهاي يك دوست خوب اشاره مي كنيم.
البته از اين نکته نبايد غافل شد که آنچه به عنوان ويژگيهاي دوست خوب مطرح است, مطلق و صد در صد نيست چه اينكه انسانها كم و بيش داراي نواقصي نيز هستند كما اينكه خود ما وقتي به كارنامه زندگي خود نگاهي مي افكنيم آن را بي نقص و عيب نمي بينيم. بنابر اين به طور نسبي دوست خوب بايد اين خصوصيات را داشته باشد و جهت كلي زندگي او نيز به سمت و سوي اين ويژگيها و جنبه هاي مثبت باشد.
مهمترين راههاي شناخت دوست عبارت است از:
1- در هنگام گرفتاري و نياز
بهترين زمان ارزيابي دوست خوب, هنگام مشکلات و گرفتاريهاست. در اين چنين مواقعي دوستان حقيقي و وفادار و دلسوز از افراد دوست نما مشخص مي شوند. امام علي عليه اسلام در حکمت 208 مي فرمايند : در کشاکش روزگار افراد با ارزش و دوستان خوب شناخته مي شوند.
2- در هنگام خشم و ناراحتي
امام صادق ( عليه السلام ) مي فرمايند : اگر کسي سه مرتبه بر تو خشم گرفت – يعني تو موجبات عصبانيت و ناراحتي او را فراهم کردي و او خشمگين شد – اما سخن زشتي نگفت, او شايسته ي رفاقت است. ( امالي شيخ صدوق, ص 532, ح 7 )
3- از دست رفتن قدرت
برخي از افراد به نام دوستي و به طمع پست و مقام و مال شخص, گرد او را مي گيرند. امام علي ( عليه السلام ) مي فرمايند : در هنگام از دست رفتن قدرت است که دوست از دشمن, شناخته مي شود. ( ميزان الحکمة / ح 10323 )
4- هنگام سفر
يکي از بهترين راههاي شناخت افراد, سفر کردن با آنها است. در سفر بسياري از رفتارهاي ناپيداي انسان, آشکار ميشود. فراز و نشيبهاي سفر, عکس العملهاي درست يا نادرست انسان را در برابر مشکلات, نمايان مي کند و از طرفي ارتباط شبانه روزي که در سفر ايجاد مي شود, بهترين زمان براي شناخت اخلاق و روحيات دوست است. امام صادق ( عليه السلام ) مي فرمايند : هيچ کس را به دوستي مشناس, مگر آنکه در سه چيز او را بيازمايي : او را به خشم آوري و ببيني که آيا اين خشم او را از حق به باطل مي کشاند؛ در درهم و درينار و در سفر با او.
1- در هنگام گرفتاري و نياز
بهترين زمان ارزيابي دوست خوب, هنگام مشکلات و گرفتاريهاست. در اين چنين مواقعي دوستان حقيقي و وفادار و دلسوز از افراد دوست نما مشخص مي شوند. امام علي عليه اسلام در حکمت 208 مي فرمايند : در کشاکش روزگار افراد با ارزش و دوستان خوب شناخته مي شوند.
2- در هنگام خشم و ناراحتي
امام صادق ( عليه السلام ) مي فرمايند : اگر کسي سه مرتبه بر تو خشم گرفت – يعني تو موجبات عصبانيت و ناراحتي او را فراهم کردي و او خشمگين شد – اما سخن زشتي نگفت, او شايسته ي رفاقت است. ( امالي شيخ صدوق, ص 532, ح 7 )
3- از دست رفتن قدرت
برخي از افراد به نام دوستي و به طمع پست و مقام و مال شخص, گرد او را مي گيرند. امام علي ( عليه السلام ) مي فرمايند : در هنگام از دست رفتن قدرت است که دوست از دشمن, شناخته مي شود. ( ميزان الحکمة / ح 10323 )
4- هنگام سفر
يکي از بهترين راههاي شناخت افراد, سفر کردن با آنها است. در سفر بسياري از رفتارهاي ناپيداي انسان, آشکار ميشود. فراز و نشيبهاي سفر, عکس العملهاي درست يا نادرست انسان را در برابر مشکلات, نمايان مي کند و از طرفي ارتباط شبانه روزي که در سفر ايجاد مي شود, بهترين زمان براي شناخت اخلاق و روحيات دوست است. امام صادق ( عليه السلام ) مي فرمايند : هيچ کس را به دوستي مشناس, مگر آنکه در سه چيز او را بيازمايي : او را به خشم آوري و ببيني که آيا اين خشم او را از حق به باطل مي کشاند؛ در درهم و درينار و در سفر با او.
پس از اين توضيح به ذکر ويژگيهاي دوستان شايسته مي پردازيم :
1- داشتن ايمان و پرهيز کاري
دوست خوب بايد در همه ي امور, خدا و رضايت خدا را مد نظر داشته باشد. رسول خدا ( صلي الله عليه و اله ) مي فرمايند : خير اخوانک من اعانک علي طاعة الله و صدک عن معاصيه و امرک برضاه بهترين برادرانت کسي است که تو را به پيروي از خدا ياري کند, از نافرماني او باز دارد و به خشنود ساختن او فرمان دهد.
2- مؤدب بودن به آداب اجتماعي و متخلق بودن به اخلاق نيك و پسنديده
رفتار و کردار همنشين در انسان , تاثيري فوق العاده و اجتناب ناپذير مي گذارد ؛ چرا که يک قانون را در ارتباطات با دوستي نبايد فراموش کرد : انسان همرنگ دوست خود مي شود.
3- داشتن آگاهي و بينش صحيح در همه ي امور, بويژه در امور سياسي
آگاهي و بينش چراغ راه و جهت دهنده حركت است و چه زيباست كه دو همراه در مسير زندگي از پرتو فيض وجود يكديگر بهرمند شده و پا بپاي يكديگر گام بردارند و در اين مسير خود را از انحرافات مصون و وجودشان را از آفات بيمه سازند. گرايش سياسي و اجتماعي افراد در انتخاب آنها به عنوان يک دوست نقش مهمي را ايفا مي کند.
امام زمان ( عليه السلام ) جهت گيري سياسي و اجتماعي و رفتاري يک مومن را با اين حديث مشخص فرموده اند : فاما الحوادث الواقعة فارجعوا الي رواة حديثنا فانهم حجتي عليکم و انا حجةالله در هنگام بروز مشکلات به راويان حديث ما مراجعه کنيد؛ همانا آنها حجت من بر شما هستند و من حجت خدا هستم.
همانطو رکه شما دوست عزيز مي دانيد راويان احاديث در دوران غيبت, فقهاء جامع الشرائط و در راس آنها ولايت فقيه است. بنابر اين انسان معتقد و مومن در هيچ مساله اي از احکام دين و مشکلات روزمره به بن بست برخورد نمي کند. بعنوان مثال وقتي مقام معظم رهبري در انتخابات اخير دستور به اطاعت از قانون و پرهيز از درگيري و ريختن در خيابانها را مي دهند, پيرو حقيقي امام زمان ( عليه السلام ) از دستور رهبري اطاعت کرده , با اين کار موجبات سعادت خويش را فراهم مي کند و از هر کس که در خلاف جهت اطاعت از رهبري گام بردارد, دوري مي کند.
در انتخاب دوست نيز بايد ديد چه کسي از اين ويژگي برخوردار است؟ و چه کسي در زمان غيبت تابع فقيه جامع الشرائط است؟ با برگزيدن کسي که چنين ويژگي را دارد موجبات رشد و تعالي و پيشرفت خود را فراهم کند.
4- يار و مددکار بودن در هر زمان
امام علي ( عليه السلام ) مي فرمايند : لا يکون الصديق صديقا حتي يحفظ اخاه في ثلاث : في نکبته و غيبته و وفاته دوست, دوست نيست مگر آنکه حقوق برادرانش را در سه جايگاه نگهبان باشد : در روزگار گرفتاري, آن هنگام که حضور ندارد و پس از مرگ. ( نهج البلاغه, حکمت 134 )
5- دانش دوستي و داشتن روحيه ي پژوهش
استفاده ي بهينه از وقت و عمر, براي کسب علم و دانش – آنهم در سنين جواني – سرنوشت انسان را رقم مي زند؛ در نتيجه داشتن دوستي که داراي چنين ويژگي باشد نيز مي تواند مشوق خوبي براي انسان باشد.
6- اهل دنيا نبودن
همانطور که در حديث شريف آمده است : حب الدنيا راس کل خطيئه ( دوستي دنيا منشا همه ي گناهان است ) بر ما لازم است که از دنيا پرستي و کساني که چنين ويژگي دارند اجتناب کنيم.
7- آينه يكديگر بودن و عيب يكديگر را دوستانه متذكر شدن
امام علي ( عليه السلام ) مي فرمايند : دوست راستين کسي است که نيک خواهانه عيب تو را به تو بگويد, در نبودنت حافظ آبروي تو باشد و تو را بر خود مقدم بدارد.
8- اهل عفو و گذشت بودن
امام حسن عسگري ( عليه السلام ) مي فرمايند : بهترين برادرانت کسي است که خطايت را فراموش کند و از نيکوکاريت در حق خودش ياد کند.
با ذکر يک حديث از امام صادق ( عليه السلام ) به مهمترين نشانه هاي دوست خوب اشاره مي کنيم : دوستي مرزهايي دارد که هر کس همه يا برخي از آنها را داشته باشد, دوست است و گر نه او را اصلا دوست مشمار : نخست اين که ظاهر و باطنش با تو يکي باشد؛ دوم اين که آبروي تو را آبروي خودش داند و عيب و بي آبرويي تو را عيب و بي آبرويي خودش؛ سوم اين که مال و منصب, او را نسبت به تو عوض نکند؛ چهارم اينکه هر کمکي از دستش بر مي آيد از تو دريغ نکند و پنجم, که در بر دارنده ي همه ي اين خصلتهاست, اين که در هنگام گرفتاريها تو را تنها نگذارد.
دوست عزيز شرائط دوست خوب بيشتر از اين است كه برشمرديم و همانگونه كه گذشت بيان تفصيلي سخن فراتر از حوصله اينگونه مكاتبات است.
1- داشتن ايمان و پرهيز کاري
دوست خوب بايد در همه ي امور, خدا و رضايت خدا را مد نظر داشته باشد. رسول خدا ( صلي الله عليه و اله ) مي فرمايند : خير اخوانک من اعانک علي طاعة الله و صدک عن معاصيه و امرک برضاه بهترين برادرانت کسي است که تو را به پيروي از خدا ياري کند, از نافرماني او باز دارد و به خشنود ساختن او فرمان دهد.
2- مؤدب بودن به آداب اجتماعي و متخلق بودن به اخلاق نيك و پسنديده
رفتار و کردار همنشين در انسان , تاثيري فوق العاده و اجتناب ناپذير مي گذارد ؛ چرا که يک قانون را در ارتباطات با دوستي نبايد فراموش کرد : انسان همرنگ دوست خود مي شود.
3- داشتن آگاهي و بينش صحيح در همه ي امور, بويژه در امور سياسي
آگاهي و بينش چراغ راه و جهت دهنده حركت است و چه زيباست كه دو همراه در مسير زندگي از پرتو فيض وجود يكديگر بهرمند شده و پا بپاي يكديگر گام بردارند و در اين مسير خود را از انحرافات مصون و وجودشان را از آفات بيمه سازند. گرايش سياسي و اجتماعي افراد در انتخاب آنها به عنوان يک دوست نقش مهمي را ايفا مي کند.
امام زمان ( عليه السلام ) جهت گيري سياسي و اجتماعي و رفتاري يک مومن را با اين حديث مشخص فرموده اند : فاما الحوادث الواقعة فارجعوا الي رواة حديثنا فانهم حجتي عليکم و انا حجةالله در هنگام بروز مشکلات به راويان حديث ما مراجعه کنيد؛ همانا آنها حجت من بر شما هستند و من حجت خدا هستم.
همانطو رکه شما دوست عزيز مي دانيد راويان احاديث در دوران غيبت, فقهاء جامع الشرائط و در راس آنها ولايت فقيه است. بنابر اين انسان معتقد و مومن در هيچ مساله اي از احکام دين و مشکلات روزمره به بن بست برخورد نمي کند. بعنوان مثال وقتي مقام معظم رهبري در انتخابات اخير دستور به اطاعت از قانون و پرهيز از درگيري و ريختن در خيابانها را مي دهند, پيرو حقيقي امام زمان ( عليه السلام ) از دستور رهبري اطاعت کرده , با اين کار موجبات سعادت خويش را فراهم مي کند و از هر کس که در خلاف جهت اطاعت از رهبري گام بردارد, دوري مي کند.
در انتخاب دوست نيز بايد ديد چه کسي از اين ويژگي برخوردار است؟ و چه کسي در زمان غيبت تابع فقيه جامع الشرائط است؟ با برگزيدن کسي که چنين ويژگي را دارد موجبات رشد و تعالي و پيشرفت خود را فراهم کند.
4- يار و مددکار بودن در هر زمان
امام علي ( عليه السلام ) مي فرمايند : لا يکون الصديق صديقا حتي يحفظ اخاه في ثلاث : في نکبته و غيبته و وفاته دوست, دوست نيست مگر آنکه حقوق برادرانش را در سه جايگاه نگهبان باشد : در روزگار گرفتاري, آن هنگام که حضور ندارد و پس از مرگ. ( نهج البلاغه, حکمت 134 )
5- دانش دوستي و داشتن روحيه ي پژوهش
استفاده ي بهينه از وقت و عمر, براي کسب علم و دانش – آنهم در سنين جواني – سرنوشت انسان را رقم مي زند؛ در نتيجه داشتن دوستي که داراي چنين ويژگي باشد نيز مي تواند مشوق خوبي براي انسان باشد.
6- اهل دنيا نبودن
همانطور که در حديث شريف آمده است : حب الدنيا راس کل خطيئه ( دوستي دنيا منشا همه ي گناهان است ) بر ما لازم است که از دنيا پرستي و کساني که چنين ويژگي دارند اجتناب کنيم.
7- آينه يكديگر بودن و عيب يكديگر را دوستانه متذكر شدن
امام علي ( عليه السلام ) مي فرمايند : دوست راستين کسي است که نيک خواهانه عيب تو را به تو بگويد, در نبودنت حافظ آبروي تو باشد و تو را بر خود مقدم بدارد.
8- اهل عفو و گذشت بودن
امام حسن عسگري ( عليه السلام ) مي فرمايند : بهترين برادرانت کسي است که خطايت را فراموش کند و از نيکوکاريت در حق خودش ياد کند.
با ذکر يک حديث از امام صادق ( عليه السلام ) به مهمترين نشانه هاي دوست خوب اشاره مي کنيم : دوستي مرزهايي دارد که هر کس همه يا برخي از آنها را داشته باشد, دوست است و گر نه او را اصلا دوست مشمار : نخست اين که ظاهر و باطنش با تو يکي باشد؛ دوم اين که آبروي تو را آبروي خودش داند و عيب و بي آبرويي تو را عيب و بي آبرويي خودش؛ سوم اين که مال و منصب, او را نسبت به تو عوض نکند؛ چهارم اينکه هر کمکي از دستش بر مي آيد از تو دريغ نکند و پنجم, که در بر دارنده ي همه ي اين خصلتهاست, اين که در هنگام گرفتاريها تو را تنها نگذارد.
دوست عزيز شرائط دوست خوب بيشتر از اين است كه برشمرديم و همانگونه كه گذشت بيان تفصيلي سخن فراتر از حوصله اينگونه مكاتبات است.
در اين بخش به ذکر برخي از ويژگيهاي دوستان ناشايسته بصورت فهرست مي پردازيم :
- فاسق و فاجر و اهل گناه به صورت علني -
اهل غيبت -
احمق و نادان
- دروغگو
- قطع کننده ي ارتباط با اقوام.
عواملي که تعداد دوستان را زياد مي کند:
1- بخشندگي و سخاوت
2- صبر و بردباري
3- عطوفت و مهرباني
4- گذشت و چشم پوشي از خطاها
5- عدم توقع [ خواه بجا باشد يا نا بجا ]
6- خوش خلقي و نرم خويي
7- تواضع و فروتني
در پايان ذکر چند نکته را ضروري مي دانيم:
الف- مهمتر از دوست يابي, از دست ندادن دوست است. اين عوامل دوستي را بر هم مي زند :
- بي احترامي - شوخي زياد - فخر فروشي - بحث و جدل - حسادت
ب- سعي کنيد اسرار خود را حتي به دوست صميمي تان هم نگوييد.
ج- با کسي دوستي کنيد که طالب دوستي شما باشد و از تحميل کردن دوستي خود بر ديگران اجتناب کنيد.
د- براي رشد خود با دوستان بهتر از خود ارتباط داشته باشيد و براي رشد ديگران از ارتباط با کساني که ضعف در ايمان دارند پرهيز نکنيد.
- فاسق و فاجر و اهل گناه به صورت علني -
اهل غيبت -
احمق و نادان
- دروغگو
- قطع کننده ي ارتباط با اقوام.
عواملي که تعداد دوستان را زياد مي کند:
1- بخشندگي و سخاوت
2- صبر و بردباري
3- عطوفت و مهرباني
4- گذشت و چشم پوشي از خطاها
5- عدم توقع [ خواه بجا باشد يا نا بجا ]
6- خوش خلقي و نرم خويي
7- تواضع و فروتني
در پايان ذکر چند نکته را ضروري مي دانيم:
الف- مهمتر از دوست يابي, از دست ندادن دوست است. اين عوامل دوستي را بر هم مي زند :
- بي احترامي - شوخي زياد - فخر فروشي - بحث و جدل - حسادت
ب- سعي کنيد اسرار خود را حتي به دوست صميمي تان هم نگوييد.
ج- با کسي دوستي کنيد که طالب دوستي شما باشد و از تحميل کردن دوستي خود بر ديگران اجتناب کنيد.
د- براي رشد خود با دوستان بهتر از خود ارتباط داشته باشيد و براي رشد ديگران از ارتباط با کساني که ضعف در ايمان دارند پرهيز نکنيد.
الهه آسمانی
بی وفــا
در دوستی هایم دقت میکنم اما آنها به جای دستی که به سویشان دراز بود ....
1. ایمان
از نگاه قرآن كریم میزان شخصیت انسانها رابطه مستقیمی با اعتقادات آن ها دارد. كسی كه از گوهر با عظمت ایمان بیبهره باشد، شخصیت وی در حدی نخواهد بود كه ارزش رفاقت و دوستی را داشته باشد:
2. احترام به مقدسات و مسایل دین
«یا ایهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا تَتَّخِذُوا الَّذِینَ اتَّخَذُوا دِینَكُمْ هُزُوًا وَ لَعِبًا مِنْ الَّذِینَ أُوتُوا الْكِتَابَ مِنْ قَبْلِكُمْ وَالْكُفَّارَ أَوْلِیاءَ … وَ إِذَا نَادَیتُمْإِلَى الصَّلَاةِ اتَّخَذُوهَا هُزُوًا وَ لَعِبًا» (مائده/ 57ـ 58)؛
ای كسانی كه ایمان آوردهاید! افرادی كه آیین شما را به باد استهزا و بازی میگیرند ـ از اهل كتاب و مشركان ـ را ولیّ خود انتخاب نكنید… آن ها هنگامی كه (اذان میگویید و مردم را) به نماز فرامیخوانید، آن را به مسخره و بازی میگیرند.
3. راستگویی
یكی از مصادیق مهم اخلاق در زندگی انسان، صداقت و راستگویی است؛ چرا كه در حقیقت دروغ خود نوعی نفاقاست و در آیات و روایات بسیار مذموم شمرده شده است و حتی در برخی از روایات كلید تمامی گناهان، دروغ بیان شده است.
(3) «یا ایهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللهَ وَ كُونُوا مَعَ الصَّادِقِینَ» (توبه/ 119)؛
ای كسانی كه ایمان آوردهاید! از (مخالفت با فرمان) خدا بپرهیزید و با صادقان باشید.
در تفسیر این آیه شریف آمده است: «صداقت شرط و ملاك اساسی دوستی است و اگر به دوست و همراه انسان، صدیق گفته شده است، به خاطر صداقت او در رفتارش با دوست خود است.»
4. دوستی دوطرفه
اگر انسان قصد دوستی با كسی را دارد، باید ببیند كه آیا طرف مقابل هم متمایل به این دوستی هست یا نه؟
«هَا أَنْتُمْ أُوْلَاءِ تُحِبُّونَهُمْ وَلَا یحِبُّونَكُمْ» (آلعمران/ 119)؛
شما كسانی هستید كه آنها را دوست میدارید، اما آن ها شما را دوست ندارند.
آری، اگر دوستی یكطرفه باشد، باعث ذلت و خواری میگردد و هرگز برای انسان سودمند نخواهد بود .
چه خوش بی مهربونی هر دو سر بی كه یك سـر مهـربـونی درد سـر بی
5.هماهنگی ظاهر و باطن
همیشه افرادی در جامعه وجود دارند كه هزار رنگاند؛ یعنی با هر كسی همانگونه سخن میگویند و برخورد می
كنند كه او میپسندد و هیچ هدف خاصی را دنبال نمیكنند و به هر رنگی كه منافع مادیشان اقتضا كند، در میآیند.
«وَ إِذَا لَقُوكُمْ قَالُوا آمَنَّا وَ إِذَا خَلَوْا عَضُّوا عَلَیكُمْ الْأَنَامِلَ مِنْ الغَیظِ» (آلعمران/ 119)؛
و هنگامی كه شما را ملاقات میكنند، (به دروغ) میگویند: ایمان آوردهایم، اما هنگامی كه تنها میشوند، از شدتِ خشم بر شما، سر انگشتان خود را به دندان میگزند.
تحمل نكردن دیگران و تندخو بودن، باعث میشود دوستان از اطراف انسان پراكنده شوند؛ حتی اگر انسان، بهترین مخلوقات و پیامبر باشد.
6. خیرخواه بودن
خداوند متعال در قرآن كریم مؤمنان را از دوستی با برخی گروهها همانند اهل كتاب، كفار و منافقین برحذر می
دارد و تعدادی از خواستهها و انگیزههای شوم آنان را اینگونه بیان میفرماید:
«یا ایهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا تَتَّخِذُوا بِطَانَةً مِنْ دُونِكُمْ لَا یأْلُونَكُمْ خَبَالًا وَدُّوا مَا عَنِتُّمْ» (آلعمران/118)؛
ای كسانی كه ایمان آوردهاید! محرم اسراری از غیر خود، انتخاب نكنید؛ آنها از هر گونه شر و فسادی درباره شما كوتاهی نمیكنند. آنها دوست دارند شما در رنج و زحمت باشید.
7. خوش اخلاقی
یكی از دستورهای دین مبین اسلام، خوش اخلاقی با دیگران است كه جایگاه بسیار والایی را داراست. خوش اخلاقی، هم دوستیها را پایدار میسازد و هم در جذب دیگران به سمت خود تاثیر فوقالعادهای دارد:
«ادْفَعْ بِالَّتِی هِی أَحْسَنُ فَإِذَا الَّذِی بَینَكَ وَ بَینَهُ عَدَاوَةٌ كَأَنَّهُ وَلِی حَمِیمٌ» (فصلت/ 34)؛
بدی را با نیكی دفع كن، ناگاه (خواهی دید) همان كس كه میان تو و او دشمنی میكند، گویی دوستی گرم و صمیمی است.
تحمل نكردن دیگران و تندخو بودن، باعث میشود دوستان از اطراف انسان پراكنده شوند؛ حتی اگر انسان، بهترین مخلوقات و پیامبر باشد:
«فَبِمَا رَحْمَةٍ مِنْ اللهِ لِنْتَ لَهُمْ وَ لَوْ كُنْتَ فَظًّا غَلِیظَ الْقَلْبِ لَانْفَضُّوا مِنْ حَوْلِكَ» (آلعمران/ 159)؛
به (بركت) رحمت الهی، در برابر آنان (=مردم) نرم (و مهربان) شدی و اگر خشن و سنگدل بودی، از اطراف تو پراكنده میشدند.
8. طرح دوستی با جنس مخالف ممنوع
یكی از نیازهای انسان كه در دوران جوانی ظهور و بروز پیدا میكند، ازدواج است كه در قرآن كریم از جنبه
های متفاوتی مورد بحث قرار گرفته است. در این زمینه قرآن كریم تأكید زیادی بر پاك بودن پسر و دختر قبل از ازدواج دارد:
«مُحْصَنَاتٍ غَیرَ مُسَافِحَاتٍ وَلَا مُتَّخِذَاتِ أَخْدَانٍ» (نساء/25)؛
پس آنها (زنان پاكدامن از بردگان) را با اجازه صاحبان آنان تزویج نمایید و مهرشان را به خودشان بدهید، به شرط آن كه پاكدامن باشند، نه به طور آشكار مرتكب زنا شوند و نه دوست پنهانی بگیرند.
«مُحْصِنِینَ غَیرَ مُسَافِحِینَ وَلَا مُتَّخِذِی أَخْدَانٍ» (مائده/5)؛
و زنان پاكدامن از مسلمانان و زنان پاكدامن از اهل كتاب برای ازدواج حلالاند، هنگامی كه مِهر آنان را بپردازید و پاكدامن باشید، نه زناكار و نه دوست پنهانی و نامشروع گیرید.
در این دو آیه خداوند از طرح دوستی با جنس مخالف نهی فرموده است.در آیه اول سخن از ترك دوستی دختران با پسران است و در آیه دوم ممنوع بودن دوستی پسران با دختران مطرح شده است.
در مورد این دو آیه 3 نكته قابل دقت است:
الف- «أخدان» جمع خِِدن، به معنی دوست است؛ اما دوستیهایی كه دو ویژگی دارند: یكی این كه پنهانی هستند و دیگری این كه منشأ این نوع دوستیها شهوت و هوای نفس است.
ب- علت جمع آمدن كلمه »أخدان« در آیه این است كه وقتی كسی برای فحشا و از روی شهوت دوست برمیگزیند، به یكی یا دو تا قانع نخواهد شد؛ زیرا نفس انسانی هنگامی كه به دنبال شهوات برود، حد و توقف ندارد.»(4)
ج- در اینگونه دوستیها صداقت نیست؛ چرا كه قرآن دوستیهایی را كه بر اساس صداقت باشد، «صدیق» مینامد و تعبیر به خدن فقط در این دو آیه آمده است.
امیر مؤمنان علی علیه السلام میفرماید: كسی كه شخصیت او بر شما شك برانگیز شد و از دین او اطلاعی نداشتید، به دوستانش نگاه كنید؛ اگر آنان از اهل دین خدایند، پس آن شخص نیز بر دین خداست، ولی اگر دوستان وی بر غیر دین خدا بودند پس بدانید كه او نیز هیچ بهرهای از دین خدا ندارد.
9. سربلندی در آزمایشها
همیشه گفتار انسانها و ظاهر آنان با عمل و باطن آنها مطابق نیست و برای كشف حقیقت یكی از بهترین راهها امتحان و آزمایش است؛ همانگونه كه خداوند در برخی موارد به مؤمنان دستور به امتحان و آزمایش داده است تا زمینه برای تصمیمگیری صحیح فراهم شود:
«یا ایهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذَا جَاءَكُمْ الْمُؤْمِنَاتُ مُهَاجِرَاتٍ فَامْتَحِنُوهُنَّ اللهُ أَعْلَمُ بِایمَانِهِنَّ فَإِنْ عَلِمْتُمُوهُنَّ مُؤْمِنَاتٍ فَلَا تَرْجِعُوهُنَّ
إِلَى الْكُفَّارِ» (ممتحنه/10)؛
ای كسانی كه ایمان آوردهاید! هنگامی كه زنان با ایمان به عنوان هجرت نزد شما آیند، آنها را آزمایش كنید ـ خداوند به ایمانشان آگاهتر است ـ هرگاه آنان را مؤمن یافتید، آنها را به سوی كفار بازنگردانید .
بنابراین با توجه به حساس بودن بحث دوستی، وظیفهای كه انسان در موضوع انتخاب دوست بعد از احراز شرایط فوق دارد، این است كه با آزمودن دوستِ خویش، صداقت و واقعی بودن و ساختگی نبودن آن شرایط را به دست آورد.
از نگاه قرآن كریم میزان شخصیت انسانها رابطه مستقیمی با اعتقادات آن ها دارد. كسی كه از گوهر با عظمت ایمان بیبهره باشد، شخصیت وی در حدی نخواهد بود كه ارزش رفاقت و دوستی را داشته باشد:
2. احترام به مقدسات و مسایل دین
«یا ایهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا تَتَّخِذُوا الَّذِینَ اتَّخَذُوا دِینَكُمْ هُزُوًا وَ لَعِبًا مِنْ الَّذِینَ أُوتُوا الْكِتَابَ مِنْ قَبْلِكُمْ وَالْكُفَّارَ أَوْلِیاءَ … وَ إِذَا نَادَیتُمْإِلَى الصَّلَاةِ اتَّخَذُوهَا هُزُوًا وَ لَعِبًا» (مائده/ 57ـ 58)؛
ای كسانی كه ایمان آوردهاید! افرادی كه آیین شما را به باد استهزا و بازی میگیرند ـ از اهل كتاب و مشركان ـ را ولیّ خود انتخاب نكنید… آن ها هنگامی كه (اذان میگویید و مردم را) به نماز فرامیخوانید، آن را به مسخره و بازی میگیرند.
3. راستگویی
یكی از مصادیق مهم اخلاق در زندگی انسان، صداقت و راستگویی است؛ چرا كه در حقیقت دروغ خود نوعی نفاقاست و در آیات و روایات بسیار مذموم شمرده شده است و حتی در برخی از روایات كلید تمامی گناهان، دروغ بیان شده است.
(3) «یا ایهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللهَ وَ كُونُوا مَعَ الصَّادِقِینَ» (توبه/ 119)؛
ای كسانی كه ایمان آوردهاید! از (مخالفت با فرمان) خدا بپرهیزید و با صادقان باشید.
در تفسیر این آیه شریف آمده است: «صداقت شرط و ملاك اساسی دوستی است و اگر به دوست و همراه انسان، صدیق گفته شده است، به خاطر صداقت او در رفتارش با دوست خود است.»
4. دوستی دوطرفه
اگر انسان قصد دوستی با كسی را دارد، باید ببیند كه آیا طرف مقابل هم متمایل به این دوستی هست یا نه؟
«هَا أَنْتُمْ أُوْلَاءِ تُحِبُّونَهُمْ وَلَا یحِبُّونَكُمْ» (آلعمران/ 119)؛
شما كسانی هستید كه آنها را دوست میدارید، اما آن ها شما را دوست ندارند.
آری، اگر دوستی یكطرفه باشد، باعث ذلت و خواری میگردد و هرگز برای انسان سودمند نخواهد بود .
چه خوش بی مهربونی هر دو سر بی كه یك سـر مهـربـونی درد سـر بی
5.هماهنگی ظاهر و باطن
همیشه افرادی در جامعه وجود دارند كه هزار رنگاند؛ یعنی با هر كسی همانگونه سخن میگویند و برخورد می
كنند كه او میپسندد و هیچ هدف خاصی را دنبال نمیكنند و به هر رنگی كه منافع مادیشان اقتضا كند، در میآیند.
«وَ إِذَا لَقُوكُمْ قَالُوا آمَنَّا وَ إِذَا خَلَوْا عَضُّوا عَلَیكُمْ الْأَنَامِلَ مِنْ الغَیظِ» (آلعمران/ 119)؛
و هنگامی كه شما را ملاقات میكنند، (به دروغ) میگویند: ایمان آوردهایم، اما هنگامی كه تنها میشوند، از شدتِ خشم بر شما، سر انگشتان خود را به دندان میگزند.
تحمل نكردن دیگران و تندخو بودن، باعث میشود دوستان از اطراف انسان پراكنده شوند؛ حتی اگر انسان، بهترین مخلوقات و پیامبر باشد.
6. خیرخواه بودن
خداوند متعال در قرآن كریم مؤمنان را از دوستی با برخی گروهها همانند اهل كتاب، كفار و منافقین برحذر می
دارد و تعدادی از خواستهها و انگیزههای شوم آنان را اینگونه بیان میفرماید:
«یا ایهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا تَتَّخِذُوا بِطَانَةً مِنْ دُونِكُمْ لَا یأْلُونَكُمْ خَبَالًا وَدُّوا مَا عَنِتُّمْ» (آلعمران/118)؛
ای كسانی كه ایمان آوردهاید! محرم اسراری از غیر خود، انتخاب نكنید؛ آنها از هر گونه شر و فسادی درباره شما كوتاهی نمیكنند. آنها دوست دارند شما در رنج و زحمت باشید.
7. خوش اخلاقی
یكی از دستورهای دین مبین اسلام، خوش اخلاقی با دیگران است كه جایگاه بسیار والایی را داراست. خوش اخلاقی، هم دوستیها را پایدار میسازد و هم در جذب دیگران به سمت خود تاثیر فوقالعادهای دارد:
«ادْفَعْ بِالَّتِی هِی أَحْسَنُ فَإِذَا الَّذِی بَینَكَ وَ بَینَهُ عَدَاوَةٌ كَأَنَّهُ وَلِی حَمِیمٌ» (فصلت/ 34)؛
بدی را با نیكی دفع كن، ناگاه (خواهی دید) همان كس كه میان تو و او دشمنی میكند، گویی دوستی گرم و صمیمی است.
تحمل نكردن دیگران و تندخو بودن، باعث میشود دوستان از اطراف انسان پراكنده شوند؛ حتی اگر انسان، بهترین مخلوقات و پیامبر باشد:
«فَبِمَا رَحْمَةٍ مِنْ اللهِ لِنْتَ لَهُمْ وَ لَوْ كُنْتَ فَظًّا غَلِیظَ الْقَلْبِ لَانْفَضُّوا مِنْ حَوْلِكَ» (آلعمران/ 159)؛
به (بركت) رحمت الهی، در برابر آنان (=مردم) نرم (و مهربان) شدی و اگر خشن و سنگدل بودی، از اطراف تو پراكنده میشدند.
8. طرح دوستی با جنس مخالف ممنوع
یكی از نیازهای انسان كه در دوران جوانی ظهور و بروز پیدا میكند، ازدواج است كه در قرآن كریم از جنبه
های متفاوتی مورد بحث قرار گرفته است. در این زمینه قرآن كریم تأكید زیادی بر پاك بودن پسر و دختر قبل از ازدواج دارد:
«مُحْصَنَاتٍ غَیرَ مُسَافِحَاتٍ وَلَا مُتَّخِذَاتِ أَخْدَانٍ» (نساء/25)؛
پس آنها (زنان پاكدامن از بردگان) را با اجازه صاحبان آنان تزویج نمایید و مهرشان را به خودشان بدهید، به شرط آن كه پاكدامن باشند، نه به طور آشكار مرتكب زنا شوند و نه دوست پنهانی بگیرند.
«مُحْصِنِینَ غَیرَ مُسَافِحِینَ وَلَا مُتَّخِذِی أَخْدَانٍ» (مائده/5)؛
و زنان پاكدامن از مسلمانان و زنان پاكدامن از اهل كتاب برای ازدواج حلالاند، هنگامی كه مِهر آنان را بپردازید و پاكدامن باشید، نه زناكار و نه دوست پنهانی و نامشروع گیرید.
در این دو آیه خداوند از طرح دوستی با جنس مخالف نهی فرموده است.در آیه اول سخن از ترك دوستی دختران با پسران است و در آیه دوم ممنوع بودن دوستی پسران با دختران مطرح شده است.
در مورد این دو آیه 3 نكته قابل دقت است:
الف- «أخدان» جمع خِِدن، به معنی دوست است؛ اما دوستیهایی كه دو ویژگی دارند: یكی این كه پنهانی هستند و دیگری این كه منشأ این نوع دوستیها شهوت و هوای نفس است.
ب- علت جمع آمدن كلمه »أخدان« در آیه این است كه وقتی كسی برای فحشا و از روی شهوت دوست برمیگزیند، به یكی یا دو تا قانع نخواهد شد؛ زیرا نفس انسانی هنگامی كه به دنبال شهوات برود، حد و توقف ندارد.»(4)
ج- در اینگونه دوستیها صداقت نیست؛ چرا كه قرآن دوستیهایی را كه بر اساس صداقت باشد، «صدیق» مینامد و تعبیر به خدن فقط در این دو آیه آمده است.
امیر مؤمنان علی علیه السلام میفرماید: كسی كه شخصیت او بر شما شك برانگیز شد و از دین او اطلاعی نداشتید، به دوستانش نگاه كنید؛ اگر آنان از اهل دین خدایند، پس آن شخص نیز بر دین خداست، ولی اگر دوستان وی بر غیر دین خدا بودند پس بدانید كه او نیز هیچ بهرهای از دین خدا ندارد.
9. سربلندی در آزمایشها
همیشه گفتار انسانها و ظاهر آنان با عمل و باطن آنها مطابق نیست و برای كشف حقیقت یكی از بهترین راهها امتحان و آزمایش است؛ همانگونه كه خداوند در برخی موارد به مؤمنان دستور به امتحان و آزمایش داده است تا زمینه برای تصمیمگیری صحیح فراهم شود:
«یا ایهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذَا جَاءَكُمْ الْمُؤْمِنَاتُ مُهَاجِرَاتٍ فَامْتَحِنُوهُنَّ اللهُ أَعْلَمُ بِایمَانِهِنَّ فَإِنْ عَلِمْتُمُوهُنَّ مُؤْمِنَاتٍ فَلَا تَرْجِعُوهُنَّ
إِلَى الْكُفَّارِ» (ممتحنه/10)؛
ای كسانی كه ایمان آوردهاید! هنگامی كه زنان با ایمان به عنوان هجرت نزد شما آیند، آنها را آزمایش كنید ـ خداوند به ایمانشان آگاهتر است ـ هرگاه آنان را مؤمن یافتید، آنها را به سوی كفار بازنگردانید .
بنابراین با توجه به حساس بودن بحث دوستی، وظیفهای كه انسان در موضوع انتخاب دوست بعد از احراز شرایط فوق دارد، این است كه با آزمودن دوستِ خویش، صداقت و واقعی بودن و ساختگی نبودن آن شرایط را به دست آورد.
معیارهای انتخاب دوست، حفظ آن و نوع روابط با او در روایاتی از امیرالمومنین علی علیه السلام از كتاب غررالحكم و نهج البلاغه:
* از دوست خود ایمن مباش تا این كه او را بیازمایى و بسیار با احتیاط با دشمنت برخورد كن.
*دوراندیش كسى است كه دوست نیك را برگزیند، زیرا كه فرد به دوستش سنجیده ميشود .
*براى خدا دوست بدار كسى را كه براى اصلاح دین، با تو نبرد ميكند و تو را یقین نیك و درست ميآموزد .
*دوستت را گرامى دار و از دشمنت درگذر تا فضل و مردانگى براى تو مسلم گردد .
*لغزش دوستت را ببخش تا دشمنت تو را پاك پندارد .
*هركس با مردم گذشت و جوانمردى داشته باشد از دوستى آنان برخوردار گردد .
*دوستت را با نیكى و خوش رفتارى سرزنش كن و بديها و زشتيهاى او را با بخشش و هدیه دفع كن و ازخود دور ساز .
*هركس در راه رضاى خدا (با دیگرى) همنشینى كند ، همنشینى با او نیك و گرامى و دوستیش پایدار است .
*برادرى و دوستى با نیكان مغتنم است و همچنین دورى گزیدن از همنشینى با بدان و بدكاران .
*با خردمندان هم صحبت باش، با دانشمندان همنشینى كن و برهواى نفس پیروز شو تا رفیق گروه برتر و بالاتر شوى .
*همنشینى با دوست عاقل، روح را زنده ميكند .
*هر كه دوستی او با تو در راه خدا نیست از او بترس، زیرا كه دوستیاش پست و همنشینى با وى زشت است .
*دوستى دنیا زدگان به كمترین چیزى كه پیدا شود و پیش آید از بین ميرود .
*آنان كه براى یارى خدا با هم برادرى ميكنند دوستى شان براى پایدارى سبب آن دوستى، پاینده و پایدار است .
*دوستى دین داران با یكدیگر دیرقطع ميشود و دوام و ثباتش دایمى است .
*دوست هركس عقل اوست .
شایسته ترین فرد براى دوستى، كسى است كه سودش براى تو و زیانش براى دشمن تو باشد
*پیوند دوستى را با برادران دینى خود محكم سازید كه آنان ذخایر دنیا و آخرت هستند.
مگر نشنیدهاید كه خداوند در قرآن شریف به تاثر گمراهان در قیامت اشاره كرده كه ميگویند: (در روز سخت) نه شفیعى داریم، نه دوستى كه در كارمان همت گمارد .
*با دوستان همراهى كردن، دوستى را پایدار ميدارد.
*هركه را دوست ميدارید در راه خدا و براى او، دوست بدارید و هركس را دشمن ميدارید در راه خدا و براى او، دشمن بدارید .
*اگر با شمشیرم بر بینى (فرق - دماغ) مؤمن بزنم تا مرا دشمن بدارد، دشمن نخواهد شد و اگر همه دنیا را درگلوى منافق بریزم تا مرا دوست بدارد، دوست نخواهد داشت و این حقیقتى است كه بر زبان پیامبر (ص) جاری شده كه فرمود: «اى على! هیچ مؤمنى تو را دشمن نميدارد و هیچ منافقى تو را دوست نخواهد داشت .»
*دو كس درمورد من هلاك خواهند شد: دوست غلو كننده و دشمن سرسخت .
*سودمندترین گنج ها، دوستى دلهاست .
*دوستى با تلخی و جدال نشاید .
*هركس دوستت دارد، (تو را از بدى) نهى كند و كسى كه دشمنت دارد، فریبت دهد .
*دوستى مقام و ریاست، انسان را از دوستى به پروردگار باز دارد .
*كسى كه مرا دوست دارد در هنگام مرگ مرا به گونهاى ميیابد كه دوست ميدارد، و كسى كه مرا دشمن دارد در آن هنگام به گونهاى مرا خواهد یافت كه ناخوشایندش ميباشد.
*اموالتان را متوجه كسى سازید كه دلهایتان او را دوست دارد .
*كسى كه ازخدا بترسد، مردم او را دوست دارند .
*برحذر باش از دوستى با دشمنان خدا و خالص نمودن دوستى براى غیردوستان خدا، چرا كه هر گروهى را دوست داشته باشید، با آنان محشور خواهید شد .
*زبان، بیان كننده مراتب دوستى است، اما ظاهر حال، حاكى از محبت دل است .
*شایستهترین فرد براى دوستى، كسى است كه سودش براى تو و زیانش براى دشمن تو باشد .
*در دوست داشتن، زیاده روى مكن .
*محبت قلبى ، با دوستى محكم گردد .
*سه چیز موجب محبت دلهاست: دین دارى، فروتنى و بخشندگى .
*سه چیز محبت آور است: خوش خلقى، رفاقت نیكو و تواضع .
*چشم دوست، ازدیدن عیبهاى دوست نابینا و گوشش از شنیدن بدیهایش ناشنواست .
*از دست دادن دوستان، غربت و تنهایى است .
*كسى كه چیزى را دوست بدارد، همواره به یاد او سخن گوید .
*آن كه ما اهل بیت را دوست بدارد باید پوششى از بلا را مهیا سازد (یعنى آماده پذیرفتن بلاها از سوى مخالفین ما باشد).
* از دوست خود ایمن مباش تا این كه او را بیازمایى و بسیار با احتیاط با دشمنت برخورد كن.
*دوراندیش كسى است كه دوست نیك را برگزیند، زیرا كه فرد به دوستش سنجیده ميشود .
*براى خدا دوست بدار كسى را كه براى اصلاح دین، با تو نبرد ميكند و تو را یقین نیك و درست ميآموزد .
*دوستت را گرامى دار و از دشمنت درگذر تا فضل و مردانگى براى تو مسلم گردد .
*لغزش دوستت را ببخش تا دشمنت تو را پاك پندارد .
*هركس با مردم گذشت و جوانمردى داشته باشد از دوستى آنان برخوردار گردد .
*دوستت را با نیكى و خوش رفتارى سرزنش كن و بديها و زشتيهاى او را با بخشش و هدیه دفع كن و ازخود دور ساز .
*هركس در راه رضاى خدا (با دیگرى) همنشینى كند ، همنشینى با او نیك و گرامى و دوستیش پایدار است .
*برادرى و دوستى با نیكان مغتنم است و همچنین دورى گزیدن از همنشینى با بدان و بدكاران .
*با خردمندان هم صحبت باش، با دانشمندان همنشینى كن و برهواى نفس پیروز شو تا رفیق گروه برتر و بالاتر شوى .
*همنشینى با دوست عاقل، روح را زنده ميكند .
*هر كه دوستی او با تو در راه خدا نیست از او بترس، زیرا كه دوستیاش پست و همنشینى با وى زشت است .
*دوستى دنیا زدگان به كمترین چیزى كه پیدا شود و پیش آید از بین ميرود .
*آنان كه براى یارى خدا با هم برادرى ميكنند دوستى شان براى پایدارى سبب آن دوستى، پاینده و پایدار است .
*دوستى دین داران با یكدیگر دیرقطع ميشود و دوام و ثباتش دایمى است .
*دوست هركس عقل اوست .
شایسته ترین فرد براى دوستى، كسى است كه سودش براى تو و زیانش براى دشمن تو باشد
مگر نشنیدهاید كه خداوند در قرآن شریف به تاثر گمراهان در قیامت اشاره كرده كه ميگویند: (در روز سخت) نه شفیعى داریم، نه دوستى كه در كارمان همت گمارد .
*با دوستان همراهى كردن، دوستى را پایدار ميدارد.
*هركه را دوست ميدارید در راه خدا و براى او، دوست بدارید و هركس را دشمن ميدارید در راه خدا و براى او، دشمن بدارید .
*اگر با شمشیرم بر بینى (فرق - دماغ) مؤمن بزنم تا مرا دشمن بدارد، دشمن نخواهد شد و اگر همه دنیا را درگلوى منافق بریزم تا مرا دوست بدارد، دوست نخواهد داشت و این حقیقتى است كه بر زبان پیامبر (ص) جاری شده كه فرمود: «اى على! هیچ مؤمنى تو را دشمن نميدارد و هیچ منافقى تو را دوست نخواهد داشت .»
*دو كس درمورد من هلاك خواهند شد: دوست غلو كننده و دشمن سرسخت .
*سودمندترین گنج ها، دوستى دلهاست .
*دوستى با تلخی و جدال نشاید .
*هركس دوستت دارد، (تو را از بدى) نهى كند و كسى كه دشمنت دارد، فریبت دهد .
*دوستى مقام و ریاست، انسان را از دوستى به پروردگار باز دارد .
*كسى كه مرا دوست دارد در هنگام مرگ مرا به گونهاى ميیابد كه دوست ميدارد، و كسى كه مرا دشمن دارد در آن هنگام به گونهاى مرا خواهد یافت كه ناخوشایندش ميباشد.
*اموالتان را متوجه كسى سازید كه دلهایتان او را دوست دارد .
*كسى كه ازخدا بترسد، مردم او را دوست دارند .
*برحذر باش از دوستى با دشمنان خدا و خالص نمودن دوستى براى غیردوستان خدا، چرا كه هر گروهى را دوست داشته باشید، با آنان محشور خواهید شد .
*زبان، بیان كننده مراتب دوستى است، اما ظاهر حال، حاكى از محبت دل است .
*شایستهترین فرد براى دوستى، كسى است كه سودش براى تو و زیانش براى دشمن تو باشد .
*در دوست داشتن، زیاده روى مكن .
*محبت قلبى ، با دوستى محكم گردد .
*سه چیز موجب محبت دلهاست: دین دارى، فروتنى و بخشندگى .
*سه چیز محبت آور است: خوش خلقى، رفاقت نیكو و تواضع .
*چشم دوست، ازدیدن عیبهاى دوست نابینا و گوشش از شنیدن بدیهایش ناشنواست .
*از دست دادن دوستان، غربت و تنهایى است .
*كسى كه چیزى را دوست بدارد، همواره به یاد او سخن گوید .
*آن كه ما اهل بیت را دوست بدارد باید پوششى از بلا را مهیا سازد (یعنى آماده پذیرفتن بلاها از سوى مخالفین ما باشد).
