امام هادی(علیهالسلام) برای حفظ اتحاد جامعه، تفرقهافکنان را طرد و آنان را که دارای اندیشههای منحرف بودند، به جامعه معرفی میکرد.
محمد بن عیسی میگوید: امام علی النقی(علیهالسلام) در نامهای به من نوشت:
خدا علی حسکه قمی و قاسم یقطینی را لعنت کند! شیطان به نظر قاسم آمده و با القای سخنان فریبنده، او را مغرور کرده است.(1)
در این نامه امام هادی(علیهالسلام) این دو عنصر تفرقهافکن را لعن و طرد کرد؛ زیرا آنها با ادعاهای غلوّ آمیز و سخنان گزافه، به دنبال ایجاد تفرقه در میان شیعیان بودند.
امام علی(علیهالسلام) میفرماید:
«اِیّاکُمْ وَ الفُرْقَه اَلا مَنْ دَعا اِلی هذا الشِعار فَاقْتُلُوهُ وَ لَوْ کاَنَ تَحتَ عَمامَتی هذِهِ(2)
از پراکندگی و اختلاف بپرهیزید. آگاه باشید! هر گاه کسی مردم را به تفرقه و جدایی و تکروی دعوت کند، او را بکشید؛ هر چند که زیر عمّامه من باشد».
حضرت هادی(علیهالسلام) نیز به پیروی از علی(علیهالسلام)، هر گاه میدید که ارشاد و نصیحت کارساز نیست، با کسانی که با سخنان واهی و تفرقهافکنانه خود، سعی در خدشهدار کردن یکپارچگی مسلمانان بودند، به شدت برخورد میکرد و حتی در برخی موارد، دستور نابودی برخی از آنان را صادر فرمود.
فارس بن حاتم بن ماهویه قزوینی در ابتدا از یاران نزدیک امام هادی(علیهالسلام) و نماینده آن حضرت بود؛ اما بعدها هواهای نفسانی و حب ریاست و دنیاپرستی باعث خروج او از مسیر حقیقت شد و به ترویج بدعت و اعتقادات کفرآمیز و انحراف مردم از حق پرداخت و عملاً در صفوف شیعیان دو دستگی ایجاد کرد؛ زیرا مردم گمان میکردند که او هنوز در سلک یاران امام علی النقی(علیهالسلام) باقی مانده و نماینده آن حضرت است.
در این میان ابراهیم بن محمد به امام هادی(علیهالسلام) نامهای نوشت و در مورد سخنان اختلاف انگیز وی پرسش کرد.
او نوشته بود:
«فدایت شوم! فارس قزوینی با علی بن جعفر یمانی در مسائل اسلامی اختلاف شدیدی دارند. آن دو چنان از هم متنفرند که از یکدیگر برائت میجویند. اگر صلاح میدانید، ما را به سوی حق رهنمون شوید و تکلیف ما را مشخص سازید که مسائل دین خود را از کدام یک بپرسیم و ما به رهنمایی بسیار نیازمندیم».
امام در پاسخ نوشت:
«اینجا جای شک و تردید و جای پرسش نیست. مقام علی بن جعفر یمانی بالاتر از این سخنان است که شما او را با فارس قزوینی مقایسه کنید. خداوند مقام او را بزرگ داشته است. شما هر مشکلی داشتید، از علی بن جعفر بپرسید و از فارس دوری کنید (مبادا با اعمال خود فارس را تقویت کنید) و اجازه ندهید او در کارهای دینی شما دخالت کند. ان شاء الله تو و تمام همشهریانت که پیرو تو هستند، اطاعت خواهید کرد و من از نیرنگهای او به مردم آگاهم؛ هرگز به فارس اعتنا نکنید».(3)
با وجود آنکه امام هادی(علیهالسلام)، فارس قزوینی را از اعمال کفرآمیزش برحذر داشت، اما او جسارت را از حد گذرانید و همچنان وجوهات شرعیه را از مردم میگرفت و بر خلاف مصالح دین و بدون رضایت خواسته پیشوای دهم(علیهالسلام)، در آن تصرف میکرد. یکی از مهمترین عوامل لغزش فارس قزوینی، دنیا دوستی و ریاست طلبی بود که او را از امامت دور کرد و به سوی باطل کشانید. او در این مسیر چنان افراط کرد که حکم ارتداد و کفر وی از سوی امام(علیهالسلام) صادر شد.
متن حکم حضرت امام هادی(علیهالسلام) در مورد این عنصر فتنهانگیز این گونه بود:
هذا فارِسْ ـ لعنه الله ـ یَعْمَلُ مِنْ قِبَلی فتّاناً داعیاً اِلیَ اِلبدَعةِ وَ دَمُهُ هَدَرٌ لِکُلِّ مَنْ قَتَلَهُ، فَمَنْ هذا الذّی یُریحُنی مِنهُ یَقْتُلُهُ وَ اَناَ ضامنٌ لَهُ عَلیَ اللهِ الْجَنَّةَ؛
فارس بن حاتم ـ که خدا او را لعنت کند ـ خود را نماینده من میداند؛ در حالی که او شخصی فتنهساز و تفرقهانداز است، مردم را به سوی بدعت میخواند. قتل او واجب است و هر کس او را بکشد و مرا از شرّ او راحت کند، بهشت را برایش ضمانت میکنم».
مدتی از صدور این حکم گذشت و کسی موفق به قتل او نشد؛ تا اینکه امام(علیهالسلام) یکی از یاران شجاع و متعهد خود را به نام جنید احضار کرد و به او فرمود: تو مأموریت داری آن مرد تفرقهافکن را به قتل برسانی و شیعیان را از سخنان تفرقهآمیز وی راحت کنی.
بعد مبلغی به وی داد تا سلاحی تهیه کند. جنید نیز وی را هنگامی که از مسجد خارج میشد، او را به سزای اعمال ننگینش رسانید و به برکت دعای امام، جنید مورد سوءظن قرار نگرفت. آن حضرت جنید را که این عامل تفرقهافکن را از میان برداشته بود، مورد تفقد و تشویق قرار داد و جنید تا زمان رحلت امام عسکری(علیهالسلام) زنده بود و از ائمه(علیهالسلام) مستمری دریافت میکرد.(4)
پینوشتها:
1. رجال کشی، ص518.
2. نهج البلاغه، خطبه 127.
3. رجال کشی، ص523؛ معجم رجال الحدیث، ج14، ص259؛ شاگردان مکتب ائمه(ع)، ج2، ص5.
4. معجم رجال الحدیث، ج14، ص259؛ بحارالانوار، ج50، ص205.