در بحثهای گذشته ، به این نکته اشاره شد که دین و به طور کلی حیات و زندگی انسان ، بدون اعتقاد به معاد و ایمان به عالم آخرت ، بی مفهوم ، عبث و بیهوده خواهد بود ؛ زیرا ایمان به معاد ، آدمی را به زندگی امیدوار و او را به انجام تکالیف و فرامین الهی ملزم می کند . اوبه شوق برخورداری از نعمتهای اخروی و هراس از عذاب و عقوبت پروردگار ، از نافرمانی و عصیان وسرپیچی از دستورات الهی چشم می پوشد . ایمان به معاد ، در حقیقت ، ضامن اجرایی خود سازی و تحصیل کمالات نفسانی و اجتناب از بدیها و زشتیها است . بنابراین دعوت انبیا به توحید و پرستش خدای یگانه ، بدون دعوت به معاد نبوده است ؛ زیرا تنها دعوت به توحید ، بدون دعوت به معاد ، فلسفه و هدف بعثت انبیا و رسل را محقق نمی کند . قرآن کریم انبیا را (( مبشر)) و (( منذر)) معرفی کر ده است .این بشارت و انذار ، تنها مربوط به نعمتها و عقوبتهای دنیوی نیست ، بلکه مصداق بارز آن ، همان بشارت به بهشت و نعمتهای آن ، و انذار از آتش و عذاب الهی است
در تورات ، همانند صحف گذشته ، مساله معا د، پس از دعوت به توحید و پرستش خدای یگانه موجود بوده است ؛ اگرچه در تورات کنونی ، به گفته برخی ، مساله معاد ، به طور روشن و صریح ذکر نشده است . این به سبب آن است که تورات واقعی اکنون دراختیار نیست ، بلکه تورات موجود دستخوش تحریف شده است . بنابراین اگرچه در تورات ، همان گونه که گفته شد ، به طور واضح ، مساله معاد وعالم آخرت به چشم نمی خورد . دراظهارات این سه پیامبر، یعنی اشعیا و صاموئیل و داود ، با صراحت مساله قیامت و حیات پس از مرگ را مشاهده می کنیم . البته درصحف موسی ، که ظاهرا ً همان تورات است ، مساله معاد وعالم آخرت وجود داشته است . قرآن کریم ، آنجا که داستان بازگشت موسی ( ع ) را از مدین به سوی مصر تعریف می کند . بنابراین ، همان گونه که از آیات فوق استفاده می شود ، مساله معاد و عالم آخرت ، درهمان آغاز رسالت ، به حضرت موسی ( ع ) ابلاغ شده است .
مساله معاد وحیات پس از مرگ ، به طور واضح در انجیلهای نصرانیان به چشم می خورد. از جمله در انجیل متی ، که از قدیمی ترین انجیلها است ، چنین آمده است : (( هنگامی که فرزند آدم دربرابر پدر با ملائکه او قرار می گیرد ، درآن هنگام به هرکس به مقدار علم او جزا داده می شود .)) ... آن ساعت خواهد آمد ؛ پس همه کسانی که درقبرها هستند ، ندای آن را شنیده و همه از قبرها خارج می شوند ؛ پس کسی که عمل نیکی انجام داده باشد ، به سوی قیامت حیات می رود و کسی که عمل بد انجام داده باشد ، به سوی قیامت جزا می رود .)) مقصود از قیامت حیات ، ظاهرا ً همان زندگی درنعمتهای الهی است که پاداش صالحین است و مقصود از قیامت جزا ، همان مجازات عاصیان و گنه کاران است که مطابق عدل الهی است . بنابراین از آنچه درصحف و کتابهای اقوام گذشته بوده است چنین بر می آید که مساله معاد و حیات پس از مرگ ، فراتر از قومیت ، جنس ، لغت وخصوصیات جغرافیایی ، عقیده ای عمومی و شامل ، در طول تاریخ بشر بوده است .
تا اینجا ، سخن از صحف گذشته و بررسی قیامت و عالم آخرت در کتب پیشینیان و انبیای سلف بود . اکنون نوبت به آخرین کتاب الهی ، یعنی قرآن مجید می رسد ، تا چگونگی طرح معاد را دراین کتاب بررسی کنیم. قرآن که آخرین و کامل ترین کتابهای آسمانی است ، معاد و حیات پس از مرگ ومسائل مربوط به آن را به طور گسترده ومفصل بیان کرده است . کمتر از صفحه ای از قرآن است که به معاد پرداخته نشده باشد و یا به برخی از رویدادها و اموری که مربوط به آن است ، اشاره نشده باشد . قبلا ً به این نکته اشاره شد که قریب به یک هزار ودویست آیه از قرآن ، که نزدیک به یک پنجم آن می شود مربوط به مسئله عالم آخرت و روزقیامت است واز آنجایی که قرآن مجید کتاب هدایت است و معادو اعتقاد به عالم آخرت نقش بسزایی در تربیت وتلاش انسانها برای رسیدن به کمال ،؟ در آیات زیادی از معاد و مسائل مربوط به آن و حتی اموری که نشانه های قیامت یا به اصطلاح ، (( اشراط ساعت )) هستند ، سخن گفته شده است ، همانند زلزله ، در هم ر یختن نظام عالم ، صیحه ، نفخ صورو نظایر آن . مرحوم طبرسی نقل کرده است که پیامبر و اصحاب او ازمدینه به سوی مکانی به نام (( مر یسیع )) می رفتند تا با قبیله ای به نام (( بنی المصطلق )) ، که آماده برای یورش به مدینه شده بود ، مقابله کنند .؟ * هنگامی که به آن نقطه رسیدند ، شب شد و تاریکی همه جا را گرفت . کسی از طرف رسول خدا ( ص ) ندا کرد که آماده برای استماع وحی باشند . آن گاه پیامبر این آیات را که مربوط به برخی از نشانه های قیامت و عظمت آن روز و بیم و ترس مردم در آن روز است ، برای آنها خواند . ای مردم خداترس و پرهیزگار باشید ، که زلزله روزقیامت حادثه بزرگ و واقعه سختی خواهد بود ؛ زیرا هنگامی آن روز را مشاهده کنید ، هرزن شیرده بچه خود را از هول فراموش کند و هرآبستن بار رحم خود را بیفکند و مردم را از وحشت آن روز ، بی خود و مست بنگری ، درحالی که مست نیستند و اما عذاب خدا سخت است . طبری نقل کرده است که پس از استماع این آیات ، براصحاب رسول خدا (ص) آنچنان اندوه و غم مستولی شد که خواب نرفتند و شب را با اندوه و گریه به روز آوردند .
