[FONT=&]در این سوره درباره ذکر خدا، ذکر صفات عالی ربوبیت و خالقیت و هدایت عمومی موجودات جهان،تزکیه نفس و مقایسه زندگی فانی دنیا با جهان باقی سخن رفته است. در این آیات صحبت از آفرینش جهان و هدایت عمومی موجودات است. خدا برای هر موجودی کمالی منظور فرموده و آن را به طرف کمالش سوق می دهد؛از این رو تسبیح نام چنین پروردگار شایسته و لازم است. در ادامه به چند مورد اشاره شده است؛خدا به پیامبر حافظه قوی داده که کل قرآن هرگز از حافظه اش نرود و او را برای تبلیغ و رسالت موفق نموده و مشکلات را برایش آسان نموده است. [/FONT]
[FONT=&]در این سوره از احوال قیامت و مصیبت های سنگین آن، و سرنوشت اهل شقاوت و اهل سعادت و مزایای بهشت، سخن به میان آمده است.[/FONT]
[FONT=&]در این آیات به وضع ذلت بار دوزخیان در صحنه ی قیامت پرداخته و فرموده: مجرمان را خواهی دید که از چهره هایشان ترس و ذلت می بارد، از تلاشهای دنیوی آنان جز خستگی برایشان نمانده است. زیرا کار آنها برای آخرت نبوده، نوشیدنی های دوزخیان آب جوشان و خوراکشان زقوم است.در بخش دیگر این آیات درباره وضع سعادت بار بهشتیان می فرماید: مومنان را خواهی دید که طراوت نعمت در چهره هایشان موج می زند و از امکانات وصف ناپذیر آن بهره مندند و چون تلاشهای ایشان در دنیا برای کسب رضای خدا نتیجه داده است، بسیار خرسندند. [/FONT]
در این سوره به سرنوشت پاره ای اقوام طغیانگر و گرفتاریشان به خشم خدا اشاره شده است. در بخشی از این سوره آزمایش انسان با فقر و غنا مطرح گردیده و درباره ی اهمیت شب ها و روز هایی که در آن عبادت مقرر شده و در مورد خطرهای حب دنیا سخن رفته است. این آیات به اهمیت شب ها و روز هایی که عباداتی مقرر شده است اشاره دارد و در قالب سوگند به فجر و شب های ذیحجه و آخر شب که لحظه مبارکی برای عبادت است، آنها را تکریم نموده است. سپس فروپاشی قدرت های طاغوتی که مانع کار انبیاء بودندمطرح شده است. قوم عاد که در شهرسازی سرآمد روزگار خویش بودند، ثمود و فرعون و جباران ستمگر همه جا را به فساد کشیدند، خداوند همه آنها را به هلاکت رسانید.
در این سوره این واقعیت بیان شده که زندگی انسان با مشقت توام است، یعنی انسان باید انتظار آسودگی و آرامش را در این سرای فانی از سرش بیرون کند و بداند که آرامش حقیقی در آخرت است. در پایان، مردم را به دو گروه اهل سعادت و اهل شقاوت تقسیم می کند. این آیات با سوگندهایی این حقیقت را بیان می کند که انسان در کسب کمال و در نایل شدن به اهدافش، باید مشقت های راه را تحمل کند و بپذیرد، چنانکه گفته اند: مشقت ها شلاق تکامل است، سپس افرادی را که حاضر نیستند از مال خود انفاق کنند به عذاب تهدید می کند. این آیات در ادامه نشان می دهد که انسان در برابر امکانات هدایتی که به او داده شده است به شدت باز خواست خواهد شد. در این آیات سوال شده که انسان برای ضلالت خود چه دلیل و عذری می تواند داشته باشد؟ در صورتی که خداوند اصلی ترین مشعل های راهیابی هدایت را به او ارزانی داشته است. به طوری که در معرفت شناسی گفته اند مهمترین ابزار شناخت برای عقل و فکر انسان به چشم و گوش و زبان است.
خدا در این سوره به چند چیز قسم خورده است؛به نور و ظلمت، به خورشید و ماه و زمین، به نفس و فطریاتش.
این سوره بر محور تذهیب نفس دور می زند. اینکه خداوند با الهام باطنی انسان را به شناخت فطری فجور و تقوا مجهز کرده و راه تهذیب را به او نشان داده است. این آیات با سوگندهای متعدد، اهمیت و ارزش تذهیب نفس را بیان می کند. در اینجا فرموده: خداوند تشخیص فطری خوبی ها و زشتی ها را به انسان عطا کرد، زیرا انسان بدون این تشخیص نمی تواند آگاهانه تزکیه نفس کند. حال اگر انسان در تزکیه نفس کوشید و موفق شد، سعادت قطعی خود را به دست آورده است و اگر آن را آلوده نمود، گوهر وجود خود را برای همیشه باخته است. سپس به طغیانگری قوم ثمود اشاره نموده و زشت ترین عمل آنها را گوشزد می کند.
این سوره عمدتا درباره ی ایمان به ثواب و ذم بخل و خسیسی و تکریم سخاوتمندان می باشد. در این سوره اعمال صالح را امری فطری و آسان، و گناه را امری دشوار دانسته است. این سوره با سوگندهایی روی این موضوع تکیه دارد که تلاشهای انسانها گوناگون است. هر کسی با انگیزه ی خاصی در پی هدف معینی است. یکی فقط برای ونیا و دیگری برای آخرت کار می کند و آن را باور دارد. خدا وعده می دهد: هر کس راه هدایت برود خدا او را به عمل صالح موفق می سازد و هر کس پشت کند، خدا او را در همان راهی که انتخاب کرده موفق می دارد و سرنوشت او دوزخ است.
طبق آیات و روایات، ای سوره وقتی نازل شد که پیامبر اسلام(ص) به خاطر انقطاع چند روزه وحی، خیلی ناراحت بودند و زبان شماتت دشمنان نیز باز شده بود. نزول این سوره برای پیامبر(ص) حیاتی دوباره بود.
این آیات نشان می دهد که یک رهبر الهی باید انواع سختی های زندگی را شخصا لمس کند و با تمام وجودش تلخی ها را بچشد تا بتواند ارزیابی درستی از قشرهای محروم جامعه داشته باشد. او باید معنای فقر و بلا تکلیفی و رنج یتیمی را به خوبی درک کرده باشد، چنانکه پیامبر(ص) و مولا امیر مومنان علی (ع) چنین بودند
