- انقلاب از طرق طبيعي - ضرورت مقدمات - فراهم بودن زمينه هاي اجتماعي - دو نمونه حكومت رسول خدا و حضرت علي(ع) - وجود ياران كارآمد.
مقدّمات ظهور
هرگز آنقدر ندارم كه شوم مِسكينت اين شرف بس كه به مسكين درت مِسكينم!
دنيا، ميدان تنازع حق و باطل، و سراي پيروزيها و شكستهاي گذراي اين دو جبهه بوده و خواهد بود: (وتلك الايّام نُداوِلُها بين النّاس)؛ اين روزگار (گاهي فتح و غلبه، گاهي شكست و مغلوبيّت) را ما ميان خلايق ميگردانيم.1
آن چه در اين ميان، اميد بخشِ دل خسته ي مؤمنان است، فرجام گرم و شيريني است كه قرآن كريم براي اين درگيري نويد داده است: (اِنّ الذين يُحادّونَ اللّهَ ورَسولَهُ اولائك في الاذلّين كتب اللّهُ لاَغلِبَن انا و رُسُلي) كساني كه با خدا و رسولاش مخالفت ميكنند، آنان در پَستترين مرتبه ي ذلّت اند. خداوند، چنين حتم گردانيد كه البته من و فرستادگان ام، (بر دشمنان) غالب ميشويم.2
زبانِ ، نشانه ي اراده ي حتمي خدا است.
گويا، مسير سربلندي و غلبه ي حق و تحقّق آن فرجام روشن، تنها از راه آن ميدان درگيري و نزاع ميگذرد. كه در آيه ديگري چنين آمده است: (بَل نَقذِفُ بالحقّ علي الباطِل فَيَدمِغُهُ فاِذا هو زاهقٌ)3؛ بلكه ما، هميشه، حق را بر باطل پيروز ميگردانيم تا باطل را محو و نابود سازد.
در اين باره، آن چه حايز اهمّيّت است، اين است كه . اين جا است كه ضرورت بحث از، عوامل، مقدمات و زمينه هاي ظهور، آشكار ميشود و آدمي را در پي كنكاش از آنها وادار ميسازد.
مقدمات ظهور، نوشتاري است كه سعي كرده با استمداد از آيات و روايات و سنّتهاي الهي حاكم بر هستي، گامي در اين جهت بردارد.
فصل يكم - كلّيات
الف) تعريف:
واژه ي ، كه جمعِ ميباشد، در لغت عبارت است از ،4 و در اصطلاح، به اموري گفته ميشود كه وجود آنها پيش از ظهورِ منجي موعود، حضرت حجة بن الحسن العسكري(عليهم السلام)، بايسته است؛ چرا كه با فراهم آمدن اين مقدمات، مقتضيات ظهور فراهم گشته و موانعِ آن برطرف ميگردد.
گفتني است عرصه ي پژوهش در نوشته ي حاضر، در دايره ي فرهنگ لغات عربي رقم خورده است، بر همين اساس بايد دانست كه واژگان ذيل در بردارنده ي معناي مورد نظر ميباشند:
1- وطاء؛ كه در بردارنده ي معناي هموار سازي است. و عبارتِ به معناي 5 آمده و در حديث نيز چنين آمده است: 6 (از مشرق زمين مرداني خروج ميكنند و براي حضرت مهدي(عليه السّلام)، حكومتش را آماده ميسازند)
2- مهد؛ كه در بردارنده ي معناي آماده سازي است، و عبارت يعني 7، چنان كه اين آيه شريفه ميفرمايد: 8 (آنها كه كار شايسته انجام ميدهند، سود خود را آماده ميسازند).
3- هيء: كه متضمن معنايِ، اصلاح و برطرف كردن نواقص، حاضر نمودن، و فراهم سازي است. همانطور كه در آيه شريفه آمده: (و گفتند: پروردگارا ما را از سوي خودت رحمتي عطا كن و راه نجاتي براي ما فراهم ساز).9
ب) انقلابي از طرق عادي (طبيعي)
يكي از مطالب مهمّي كه در ميان آيات نوراني قرآن، بارها، مورد تصريح قرار گرفته، مسئله ي است.
طبق آيات فرواني، تاريخ بشر و سرنوشت انسانها در دايره ي نظام خاصّي رقم ميخورد كه در آن، هرگونه دگرگوني و انقلابي، تابعِ يك سلسله قوانين مشخّص و معيّني است كه به اراده ي خداوند براي تدبير جهان به اجرا در آمده است. در تعابير قرآني، از آنها، با عنوان ياد شده است.10
شايد بتوان يكي از اين سنّتها را ناميد. طبق اين سنّت، بهره مندي از نعمتهاي الهي به ميزان سعي و تلاش آدمي بستگي دارد و اين انسان ست كه در پرتو اختيار، با عملِ خويش، يا جامعه را به پيش ميبرد و تاريخ را تكامل ميبخشد و يا به خاطر سستي و عدم تلاش، قابليّت دريافت نعمتهاي الهي را از دست ميدهد و در سرازيري سقوط قرار ميگيرد. قرآن كريم، در رابطه با اين سنّت، چنين ميفرمايد: (وَ ان ليسَ للاِنسانِ اِلاّ ما سَعي وان سَعيَهُ سوفَ يُري ثم يُج زاهُ الجَزاءَ الاو في)11؛ (براي انسان، بهره اي جز سعي و كوشش او نيست، و تلاش او، به زودي، ديده ميشود سپس به او جزاي كافي داده خواهد شد). بنابراين، اعطاي نعمتهاي الهي، اعم از مادّي يا معنوي، در زندگي دنيا و يا در سراي آخرت، بسته به چگونگي تلاش و كوشش انسان است. اين، قانوني است كه براي تمامي امّتها، يك سان است و هيچ قومي از اين قانون استثنا نشده است.
البته بايد در نظر داشت كه در كنار اين سنّت، قانونِ امداد رساني و تأييدات غيبي خداوند كه در مواقع لزوم براي ياريِ انسانهاي پاك و مصلح به اجرا در ميآيد، تحت الشعاع واقع نميشود، بلكه هر گاه ايشان به وظايف خويش در قبال تكاليف الهي عمل كنند، آن سنّت نيز به اجرا در خواهد آمد. خداوند متعال، در آيهي هفتم سورهي محمّد(صلّياللّهُعليهوآلهوسلّم) ميفرمايد: (يا اَيُّها الذين ءامنُوا اِن تَنصرُوا اللّهَ يَنصُر كم و يثبّت اقدامكم)؛ (اي كساني كه ايمان آوردهايد! اگر (آيين) خدا را ياري كنيد، شما را ياري ميكند و گامهايتان را استوار ميدارد.)
در اين آيهي شريف، خداوند متعال، مرحلهي فعليّت رسيدنِ سنّتِ نصرت و ياري مؤمنان را مشروط به انجام دادن وظيفهي ايشان - كه همان نصرت دين خدا و تحمّل سختيها است - كرده است.
بنابراين، يك انسان مؤمن، در عين حال كه معتقد به امدادهاي غيبي و ياري رساني خداوند متعال است، هيچ گاه اين مطلب اساسي را فراموش نميكند كه جهان هستي، عالم اسباب و مسبّبات است و انسان براي رسيدن به مقصود خويش بايد كمر همّت را ببندد و از طريقي كه سنّت الهي است، مطلوب خويش را به دست آورد. امام صادق (عليهالسّلام) در اين باره ميفرمايد: .
بر همين اساس، شكستن شوكت متجاوزان و از بين بردن صاحبان ستم و گمراهي، محو كردن شبكههاي دروغ پراكني و انحراف و ويران ساختن مراكز بي ديني و بيدادگري، هدفي است كه جز با پيمودن مسيري كه قانون حاكم بر هستي پيش روي انسانهاي شايسته قرار داده، ممكن نخواهد بود.
اين قانون، همان فراهم كردن اسباب و شرايط پيروزي حق بر باطل است كه به تحقيق، مسيري است آكنده از سختيها و دشواريها. در روايتي از امام باقر (عليهالسّلام) چنين رسيده است:
.
بنابراين، همان طور كه حاكمانِ ستم پيشهي دنيا، از ابتداي تاريخ تا كنون و از اينك تا هنگام برپايي حكومت عدالت پيشهي حضرت مهدي (عليهالسّلام) با ابزار معمولي و از مسير طبيعيِ حوادث (رويدادهاي) روزگار، به قدرت رسيدهاند و تازيانهي ستمهاي پنهان و آشكار خويش را بر گُردهي انسانهاي پاك سيرت فرود آوردهاند،14 سقوط و نابودي و ذلّت آنان به دست حضرت مهدي موعود (عليهالسّلام) نيز با ابزار و وسايل موجود در عالم هستي صورت خواهد گرفت.
آخرين فرستادهي خدا، پيامبر گرامي اسلام (صلّياللّهُ عليهوآلهوسلّم) براي برپايي و تأسيس حكومت اسلامي خويش، همين مسير را پيمود و با تلاش و كوشش، مشكلات و سختيها را پشت سر نهاد و عزّت بندگان شايستهي خدا را به ارمغان آورد. اين، نكتهاي است كه امام باقر (عليهالسّلام) در بخشي از سخنان خود به بشير نبّال متذكّر آن ميشوند. بشير ميگويد:
... لمّا قدمتُ المدينه، قلتُ لابي جعفر (عليهالسّلام): . فقال: .15
هنگامي كه به مدينه رسيدم، به امام باقر (عليهالسّلام) عرض كردم: . حضرت فرمود: ، سپس به پيشاني خود دست كشيد.
البتّه بايد توجّه داشت كه آن چه در اين روايت شريف مورد اشاره قرار گرفته، گوشهاي از سختيها و مشقّاتي است كه ياوران امام زمان (عليهالسّلام) بايد به جان بخرند؛ چرا كه سنّت جاري بر عالم هستي چنين اقتضا ميكند كه هدف، هر قدر بزرگتر و با ارزشتر باشد، رسيدن به آن نيز سختتر و مشكلتر خواهد بود و آدمي به اندازهاي كه تلاش كند، نتيجه برداشت ميكند. اگر قرار باشد كه انسانهاي صالح، به دنبال برپايي حكومت عدلي - كه ولايت الهي را در سرتاسر جهان محقق سازد - باشند، بايد به اندازهي اين هدف والا نيز تلاش كنند و سختيها را هموار كنند؛ چرا كه بدون شك، حكومتي با چنين آرمان بلند، آن هم در گسترهي جهان، به آساني شكل نميگيرد؛ زيرا، پر واضح است كه حاكمان جهان خواري كه زير سايهي سرپرستي شيطان، در طول تاريخ، ظلمها و بيدادگريهاي خود را در پهنهي زمين به اجرا در آوردند، در راه پايداري و استمرار تشكيلات شيطاني خويش، از هيچ كوششي دريغ نكنند و در برابر برپا كنندگان حكومت الهي به مخالفت برخواهند خاست و با ايشان به ستيز ميپردازند، آن هم در موقعيّتي كه شبكه ي بيدادگري متمردان و مستكبران دنيا، هر چه به زمان قيام امام عصر (عليهالسّلام) نزديكتر ميشود، گسترده تر و قويتر ميگردد.
از سوي ديگر نيز هدف و آرمان لشكريان امام زمان(عليهالسّلام) به مراتب بزرگتر از هدفِ اطرافيانِ پيامبر اكرم (صلّي اللّهُ عليه وآله وسلّم) است؛ چرا كه انقلاب حضرت مهدي (عليهالسّلام) در ادامه ي همه ي انقلابهاي انبيا است و تحقّق كامل همه ي آرمانها، نويدها، و بشارتهاي آنان خواهد بود.