پاسخ : دوستان اگر سوال پزشکی و بهداشتی داشتید برای مشاوره در خدمتم
مقدمه
ویروس ها، انگل های داخل سلولی اجباری متشکل از نوکلئوکپسید پروتئینی حاوی DNA یا RNA بوده که برای همانند سازی و تکثیر، به سلول ها نیاز دارند. ابتدا ویروس به گیرنده ای بر سطح سلول میزبان متصل می شود. بعد از اتصال، ویروس به درون سلول نفوذ کرده و یا به غشاء سلولی می پیوندد. همچنانکه ویروس وارد سلول می شود، پوشش خود را از دست داده و بعد از عمل پوشش برداری، نوکلئوپروتئین آزاد شدۀ ویروس، برای تولید نسل عفونت زا، شروع به همانند سازی می نماید. خروج ویروس عفونت زای بالغ از سلول، نشانۀ پایان دورۀ نهفتۀ عفونت است. عفونت ویروسی می تواند از طریق سطوح اپیتلیومی یا مخاطی، به بافتهای عمقی تر نفوذ کرده و سپس از راه عروق خونی، عروق لنفاوی و یا راههای عصبی در تمام بدن منتشر گردد.
شایعترین راه انتقال عفونتهای ویروسی، ذرات و قطرات آئروسل معلق در فضا، تماس مستقیم با فرد بیمار و خوردن آب و غذای آلوده به ویروس می باشد. از آنجا که ویروس ها فاقد دستگاه آنزیمی و متابولیسمی بوده و درون سلول های میزبان زندگی می کنند، آنتی بیوتیکها تاثیری بر ویروس ها ندارند.
بیماری حاد تنفسی: بیماریهای حاد تنفسی ویروسی، جزء شایعترین بیماریهای انسان هستند. از دست دادن حدود 50-30% زمان کار و 80-60% زمان مدرسه، ناشی از این عفونتهای تنفسی است. یک خطای درمانی بزرگ، استفاده از داروهای ضد باکتریال در درمان عفونتهای تنفسی ویروسی است. دو سوم تا سه چهارم از موارد بیماریهای حاد تنفسی، توسط ویروسها ایجاد می شوند. تا کنون بیش از 200 ویروس متمایز که قادر به ایجاد این بیماری ها در انسان می باشند، شناسایی شده اند. این درگیری اغلب در قسمتهای فوقانی رخ میدهد، اما گاهی نیز درگیری مجاری تنفسی تحتانی بخصوص در جوانترها و گروههای خاص اپیدمیولوژیک، دیده می شود. بیماریهای ناشی از ویروسهای تنفسی، به انواع سرماخوردگی، فارنژیت، کروپ، تراکئیت، برونشیت و پنومونی تقسیم می شوند. پنج گروه ویروسهای تنفسی شامل رینوویروسها، کروناویروسها، ویروسهای سن سیشیال تنفسی، ویروسهای پاراآنفلوآنزا و آدنو ویروسها می باشند.
رینو ویروس ها: عفونت با رینوویروسها در سراسر سال و بیشتر در اوایل پائیزو بهار است.مبتلایان غالباً در سنین پائین می باشند. در 25 تا 70%
موارد، عفونت اولیه در خانواده، به عفونت ثانویه به خصوص در خانواده های پر جمعیت منجر می گردد. راههای سرایت ویروس عبارتند از: تماس مسقیم افراد با ترشحات آلوده به خصوص ریز قطره های تنفسی، تماس دست به دست که آلوده شدن مخاط ملتحمه یا بینی توسط خود فرد را به دنبال دارد و همچنین سطوح محیطی مانند سطوح پلاستیکی که یک تا سه ساعت قبل آلوده شده اند. تا زمانی که ویروس از دستها و مخاط فرد ناقل، قابل جداسازی نبوده و فرد علائم متوسط سرماخوردگی را نشان ندهد، انتقال شایع نیست. برخلاف تصور، تماس با هوای سرد، خستگی و کم خوابی با افزایش میزان بیماریهای رینوویروسی همراه نبوده است. دورۀ نهفتگی 2-1 روز است. علائم سرماخوردگی شامل آبریزش بینی، عطسه، احتقان بینی و گلودرد می باشند و علائم سیستمیک مانند بیحالی، سردرد و تب یا وجود نداشته و یا خفیف هستند. دورۀ بیماری، 9-4 روز بوده و معمولاً خود به خود بهبود می یابد. موارد عارضه دار، شامل عفونتهای تنفسی تحتانی مانند برونشیت و برونشیولیت، تشدید آسم و بیماریهای مزمن ریوی، اوتیت مدیا و یا سینوزیت حاد ( به دنبال انسداد شیپور استاش یا منافذ سینوسی ) چندان شایع نیستند. درمان اختصاصی ضد ویروسی وجود ندارد. بیماران تنها به کاهش فعالیت توصیه شده و در موارد وجود علائم شدید، آنتی هیستامین و NSAID تجویز می گردد.
کروناویروسها: عفونت با کروناویروسها، از نظر علائم بالینی مشابه عفونتهای تنفسی رینوویروسهاست. با این تفاوت که میزان ترشحات بینی در عفونت با کروناویروسها بیشتر است. دورۀ نهفتگی کمی طولانی تر ( تقریباً 3 روز ) و دورۀ بیماری کمی کوتاهتر و حدود 7-6 روز می باشد. نحوۀ انتقال نیز همانند رینوویروسها از طریق ریز قطره های تنفسی معلق و نیز تماس دست به دست است. عفونتهای تنفسی ناشی از کروناویروسها، می توانند موجب تشدید برونشیت مزمن شوند.
ویروس سن سی شیال تنفسی : این ویروس، شایع ترین علت بیماری دستگاه تنفسی تحتانی در نوزادان و نیز مهمترین پاتوژن در کودکان کم سن است. اپیدمی عفونتهای تنفسی با ویروس سن سی شیوم در پائیز، زمستان و بهار دیده شده و معمولاً طی یک اپیدمی، نیمی از کودکان در معرض خطر مبتلا می شوند. در بزرگسالان ، عفونت حاصله، سندرمی شبیه سرماخوردگی با علائم آبریزش بینی، گلودرد، سرفه و در بعضی موارد، بیحالی، سردرد و تب ایجاد می کند.
این عفونت تنفسی به طور مؤثری بین اعضای خانواده پخش شده و تا 40% بچه ها آلوده می شوند. انتقال از راه تماس نزدیک با دست آلوده یا گرد و غبار و خود آلوده سازی از ملتحمه یا بینی و نیز عطسه و سرفه با انتشار ذرات درشت معلق انجام میگیرد. دورۀ نهفتگی6-4 روز است. ممکنست کودکان تا دو هفته وبالغین به مدت کمتر، ویروس را دفع کنند.
ویروس پاراآنفلوآنزا: عفونت با این ویروس، بیشتر در اوایل کودکی دیده می شود و اکثراً تا سن 8 سالگی علیه سروتیپهای 1و2و3 این ویروس آنتی بادی پیدا می کنند.(عفونت با تیپ 4 ویروس کمتر گزارش شده است.)در بزرگسالان، درگیری معمولاً خفیف بوده و ویروس آنفلوآنزا عامل کمتر از 5% بیماریهای تنفسی است. این در حالیست که در کودکان، دومین پاتوژن دستگاه تنفسی تحتانی بعد از ویروس سن سی شیوم تنفسی ( RSV )، ویروس پاراآنفلوآنزاست. تیپ I ویروس، شایع ترین عامل بیماری کروپ ( خروسک ) است. تیپ II، بیماری مشابه ولی با علائم خفیف تر ایجاد می کند. عفونتهای ناشی از تیپ III نیز بیشتر در ماه اول زندگی نوزادان دیده می شوند. انتقال ویروس پاراآنفلوآنزا از طریق تماس فرد به فرد یا آئروسلهای بزرگ، انجام پذیر است. معمولاً دورۀ نهفتگی 6-3 روز می باشد. همانطور که ذکر شد، عفونتهای پاراآنفلوآنزایی در کودکان شیوع بیشتری داشته و علائم شدیدتر است. در کودکان بزرگتر و بزرگسالان، علائم خفیف تر و به صورت سرماخوردگی همراه با خشونت صدا با یا بدون سرفه بوده و درگیری دستگاه تنفسی تحتانی در این گروه شایع تر است.
آدنوویروسها: عفونت حاصله، بیشتر در نوزادان و کودکان است. این عفونتها از پائیز تا بهار شایع ترند. 5-3% عفونتهای حاد تنفسی کودکان و 2% عفونتهای بزرگسالان شهری، به دلیل این ویروس است. انتقال از راه استنشاق ذرات ویروسی، تلقیح ویروس در ملتحمه و احتمالاً Fecal – Oral ( مدفوعی ـ دهانی ) می باشد. سرو تیپهای 4 و 7، قادر به ایجاد اپیدمی در سرباز خانه ها در فصول زمستان و بهار هستند. این ویروسها در کودکان سندرم های بالینی متنوعی ایجاد می کنندکه شایعترین نوع آن، عفونت دستگاه تنفسی فوقانی با رینیت واضح می باشد. تیپهای 3 و 7 این ویروس عامل سندرم ملتحمه ای ـ حلقی کودکان هستندکه با کونژوکتیویت دو طرفه، تب خفیف، رینیت، گلودرد وآدنوپاتی گردنی مشخص می شود. در بزرگسالان، نوعی عفونت حاد تنفسی با گلودرد شدیدو تب تدریجی گاهاً تا39درجه، سرفه و در بسیاری از موارد علائم کوریزا وآدنوپاتی ایجاد می گردد.
آنفلوآنزا: نوعی بیماری حاد تنفسی با درگیری تنفسی فوقانی یا تحتانی همراه با نشانه های سیستمیک تب، درد عضلانی،سردرد و ضعف می باشد. تقریباً در اکثر زمستان ها، همه گیری آنفلوآنزا رخ داده و موجب ناتوانی در جمعیت عمومی جامعه و مرگ و میر در گروههای پر خطر می گردد.
ویروس آنفلوآنزا: شامل تیپهای A و B و C است. وسیع ترین و شدیدترین اپیدمیهای آنفلوآنزا توسط ویروس آنفلوآنزای A رخ می دهند. در اغلب موارد در طی یک همه گیری، 20-10% جامعه درگیر می شوند که غیبت فراوان از کار و مدرسه را به دنبال دارد. انتقال این ویروس از طریق ریز قطره های عطسه و سرفه، تماس دست به دست و سایر تماسهای شخصی و نیز تماس با اشیاء آلوده می باشد که در نهایت سبب عفونت اپیتلیوم تنفسی می شود. دورۀ نهفتگی،72-18 ساعت می باشد. معمولاً شروع علائم بصورت حاد و سیستمیک، شامل تب و لرز، سردرد، درد عضلانی به ویژه در پاها و ناحیه کمری، بیحالی و متعاقب آن علائم تنفسی به خصوص سرفه و گلودرد و گاهی علائم چشمی است. تظاهرات آنفلوآنزا، از بیماری تنفسی خفیف شبیه سرماخوردگی معمولی تا یک بیماری سیستمیک شدید می تواند متغیر باشد. در موارد بدون عارضه، دورۀ بیماری بعد از 5-2 روز و حداکثر تا یک هفته بهبود می یابد. گاهی در افراد مسن، نشانه های سستی و ضعف بعد از آنفلوآنزا تا چند هفته باقی می ماند. شایعترین عارضۀ آنفلوآنزا، پنومونی، بصورت اولیه یا باکتریال ثانویه یا مختلط هر دو نوع ( اولیه و ثانویه ) می باشد که بیمار را به جای بهبود به سمت تب مداوم، تنگی نفس و سیانوز پیش می برد. سایر عوارض عبارتند از: بدتر شدن COPD ( بیماریهای مزمن انسدادی ریه )، تشدید برونشیت، آسم و نیز عوارض غیر ریوی مانند سندرم ری ( Reye's Syndrome )، میوزیت، میوگلوبینوری و آسیب کلیوی به دنبال آن، میوکاردیت، پریکاردیت و بیماری سیستم اعصاب مرکزی. درمان به صورت علامتی مانند مصرف استامینوفن و ترکیبات ضد سرفه حاوی کدئین ( در صورت وجود سرفه های آزار دهنده ) انجام می شود. در افراد زیر 18 سال، آسپرین به علت خطر ایجاد سندرم ری، منع مصرف دارد. از سایر توصیه ها استراحت و مصرف مایعات می باشد.
مروری دوباره و چند یادآوری مهم :
قسمت عمدۀ بیماریهای حاد تنفسی، ویروسی بوده و نیازی به مصرف آنتی بیوتیک ندارند.
همه گیریهای عفونت های تنفسی، به خصوص در محیطهای بسته و پر جمعیت به سهولت و به میزان زیاد رخ می دهد.
با توجه به اینکه استنشاق ذرات معلق تنفسی ناشی از عطسه و سرفه و نیز تماس مستقیم دست به دست، راه عمدۀ سرایت بیماری محسوب می گردد، رعایت توصیه های بهداشتی اولیه و اجتناب از برخوردهای نزدیک در مواقع ابتلا به بیماری، یک اصل ساده و بدیهی در کاهش اشاعۀ آن به شمار می رود.