نام علمی : Streptopelia Orientalis نام انگلیسی: Rufous Turtle Dove نام فارسی: قمری خاوری
مشخصات ظاهری: این پرنده 33 سانتیمتر طول دارد و. شبیه قمری معمولی است، با این تفاوت که اندازه اش بزرگتر، جثه سنگین تر، بدن و زیر بال ها تیره تر، خال های روتنه بزرگتر و پیشانی و تاج خاکستری کمرنگ تر است که د رتضاد با رنگ قهوه ای تر سر است. لکه ی گردن بزرگتر از قمری معمولی و خطوط آن سیاه و آبی رنگ است. ( در قمری معمولی سیاه و سفید است) . همچنین در اطراف چشم ها حلقه ی گلی رنگ بدون پر دیده می شود. پرهای پوششی زیر دم و حاشیه های کناری آن سفید است. نژآد روسی آن، که احتمال دیده شدن آن در هر منطقه این ناحیه وجود دارد، دارای شکم خاکستری کمرنگ است. پرنده ی جوان فاقد لکه ی کنار گردن بوده و بدن و بال هایش قهوه ای کمرنگ تر و تا حدودی شبیه پرنده ی بالغ است. پروازش سنگین و مستقیم، با پیچ و تاب کمتر بال ها، در مقایسه با قمری معمولی است. صدا: صدای این پرنده، شبیه «گرو- گرور- کو- کو –گرور-کو- کو» شنیده می شود. زیستگاه: این پرنده در جنگل های باز نزدیک کشتزارها به سر برده و تا حدودی نقاط مرطوب را می پسندد. در ایران ، زمستان ها به طور اتفاقی در شرق و جنوب شرقی دیده شده است. حفاظت: با توجه به اینکه این پرنده به ندرت و به طور اتفاقی در ایران دیده می شود. باید شکار آن تحت کنترل باشد و اساسا از آن جلوگیری شود. همچنین شناسایی، دقیق تر پراکندگیش ضرورت تام دارد.
نام علمی : Streptopelia Turtur نام انگلیسی: Turtle Dove نام فارسی: قمری معمولی
مشخصات ظاهری: این پرنده، 27 سانتیمتر طول دارد و کبوتری کوچک و تیزپرواز است. دم کوتاه و بال هایش نوک تیز تر از یا کریم است. زیر بال ها خاکستری تیره، شکم صورتی روشن و دم سیاه با حاشیه ی انتهایی سفید است که شاهپرهای آن از وسط به تدریج کوتاهتر می شود. روتنه قهوه ای تیره با لکه های سیاه و خرمایی، که وسط پرها سیاه است، و در دو طرف گردن لکه هایی با رگه های سیاه و سفید بر زمینه ی صورتی نخودی مایل به شرابی کمرنگ، دیده می شود. پرنده ی جوان، فاقد این لکه ها و رنگ صورتی سینه و شکم است. معمولا جفت جفت دیده شده و پروازش سریع، مستقیم و حرکات بال با تکان های شدید همراه است. قمرهایی که از خاور دور به اطراف ایران می آیند. کمرنگ تر و عموما سینه و پشتشان خاکستری مایل به قهوه ای است. صدا: صدای این پرنده آرام و به صورت «رورر- روورر- رووررر» شنیده می شود. زیستگاه: این پرنده در مناطق باز با درختان پراکنده و بوته زار به سر برده و در باغ های میوه آشیانه می سازد. در ایران، تابستان ها فراوان است. و تولید مثل نیز می کند. حفاظت: چنین به نظر می رسد که این پرنده، در حال، حاضر، به سبب جمعیت نسبتا فراوانش، نیازی به برنامه ی ویژه ی حفاظتی ندارد.
نام علمی : Columba Palumbus نام انگلیسی: Woodpigeon نام فارسی: کبوتر جنگلی ( فاخته)
مشخصات ظاهری: این پرنده، 41 سانتیمتر طول دارد از سایر کبوترها پرجثه تر و بزرگتر است. گردن خاکستری شراب با جلای سبز و ارغوانی است که د رهر طوف آن لکه ی سفیدی دیده می شود. در پرواز، روی هر دو بالش نوار پهن سفیدی به صورت اریب به چشم می خورد. روتنه خاکستری، دم خاکستری با نوار پهن و سیاهی در انتها، شاهپرهای بال تیره، سینه صورتی، شکم و زیر تنه خاکستری مایل به صورتی و منقار قرمز نارنجی با انتهای روشن تر است. پرنده ی جوان کمرنگ تر بوده و با سر خاکستری و گردن قهوه ای مایل به نخودی، بدون لکه ی سفید و طرف گردن، دیده می شود. پرواز این پرنده آرام تر و سنگین تر از سایر کبوترهاست. پرنده ای اجتماعی است و اغلب در غیر فصل تولید مثل، در گروه های بزرگ دیده می شود. صدا: صدای این پرنده بلند و شبیه «کو- کو-کو- کوو- کوو» شنیده می شود. زیستگاه: این پرنده در اغلب مناطق، پارک های جنگلی و گاهی درون شهرها، کشتزارها و مناطقی درختی به سر برده و داخل پر چین های و لانه های متروک آشیانه می سازد. در ایران، زمستان ها به وفور دیده شده و به تعداد نسبتا فراوان نیز تولید مثل می کند. حفاظت: چنین به نظر می رسد که این پرنده، درحال حاضر، به جز حفاظت از مناطق تولید مثل و کنترل شکارش، نیازی به اقدامات ویژه ی حفاظتی ندارد.
نام علمی : Columba Livia نام انگلیسی: Rock Dove نام فارسی: کبوتر چاهی
مشخصات ظاهری: این پرنده، 33 سانتیمتر طول دارد و جثه اش متوسط، به رنگ آبی مایل به خاکستری و سبز شبیه کبوتر کوهپایه است، با این تفاوت که دو نوار پهن روی پرهای ثانویه ی بال دارد. و دمگاهش نیز سفید است. (در گونه ای که در شرق ایران یا مناطق عربی یافت می شود دمگاه خاکستری است). اجداد کبوتر خانگی (فرال) از برخی جهات شبیه کبوتر چاهی بوده اند و رنگ های تیره، سفید و قرمز نخودی با رنگ های سیاه روی بال داشته و زیر بال ها و دمشان سفید بوده است. سرخاکستری و گردن و سینه بنفش صورتی با جلای سبز است. پروازی سریع دارد. و گاهی با پیچ و تاب و درحالی که بال ها را بالا نگه داشته است. در هوا سر می خورد. پرنده ای بسیار اجتماعی است. صدا: صدای این پرنده شبیه «کرو- وو-و » شنیده می شود. زیستگاه: این پرنده در مناطق صخره ای ، بیابان ها، شکاف کوه ها و قنات ها به سربرده و همانجا آشیانه می سازد. در ایران، بومی است و به وفور در همه جا دیده می شود. حفاظت: به سبب فراوانی این پرنده، در حال حاضر، خطری آن را تهدید نمی کند.
نام علمی : Columba Eversmammi نام انگلیسی: Eastern Stock Dove نام فارسی: کبوتر خاوری
مشخصات ظاهری: این پرنده، 30 سانتیمتر طول دارد و بسیار شبیه کبوتر کوهپایه است، با این تفاوت که بدن کوچکتر، دم کوچکتر و قسمت پایین تر روتنه روشن تر است. همچنین ناحیه ی کمرنگ روی شاهپرهای اولیه ی بال و مقدار سیاهی حاشیه ی بال ها کمتر، تارک و سر صورتی مایل به خاکستری (در کبوتر کوهپایه خاکستری است) و سفیدی بال ها گسترش بیشتری دارد. حلقه ی چشمی زرد و نسبتا پهنی دارد. ( که در کبوتر کوهپای تیره است). پرنده ی جوان کمرنگ تر و سینه اش زرد مایل به قهوه ای است. اغلب به واسطه ی فقدان رگه های سیاه روی شاهپرهای ثانویه( رگه ها شکسته و نامشخص است) . پیشانی صورتی و حلقه ی زرد چشمی، شناخته می شود. پرنده ای اجتماعی بوده و پروازی سریع ومستقیم دارد. صدا: صدای این پرنده شبیه«کوه- کوه- کوه» یا «کو-گوه- کو-گوه- کو-گوه» شنیده می شود. زیستگاه: این پرنده در مناطق جنگلی، حاشیه ی رودخانه ها- شکاف کوه ها و خرابه ها به سر برده و در سوراخ درختان یا شکاف صخره ها در کوهستان تولید مثل می کند. در ایران، به تعداد اندک، در شمال شرقی تولید مثل می کند، اما به درستی وضیعت جمعیت و پراکندگیش مشخص نیست. و باید در این باره بررسی دقیقی صورت گیرد. حفاظت: علاوه بر حفاظت ازمناطق تولید مثل این پرنده، بررسی کاملی از وضیعت جمعیت و پراکندگی آن ضروری است.
نام علمی : Streptopelia Dacaocto نام انگلیسی: Collared Dove نام فارسی: یا کریم
مشخصات ظاهری: این پرنده، 29 سانتیمتر طول دارد و اندازه اش متوسط است، اما از سایر قمری ها بزرگتر بوده و به رنگ شنی صورتی با نیم طوق تیره در پس گردن و سر خاکستری دیده می شود. از قمری معمولی به واسطهی پیش بال بدون خال به رنگ شنی قهوه ای متمایز می شود (درقمری معمولی خال های سیاهی در پیش بال دیده می شود) . زیر بال های سفید (قمری معمولی تیره است) .طوق گردن سیاه، بالای دم ساده ی روشن و فاقد لکه ی مشخص سفید در شکم است (که در قمری معمولی دیده می شود)، با سرعت کم پرواز کرده و در پرواز بال ها را کمتر تکان می دهد. اغلب بسیار شبیه نوع اهلی کبوتر باربری است، با این تفاوت که بدن نخودی کمرنگ بدون تیرگی روی شاهپرهای اولیه است. صدا: صدای این پرنده شبیه «کوو – کوو- کو» شنیده می شود. زیستگاه: این پرنده در شهرها و مناطق روستایی به سر برده و اغلب به صورت گروهی دیده می شود. در ایران، بومی و فراوان است. در گیلان نیز تولید مثل می کند. حفاظت: با توجه به جمعیت فراوان این پرنده، بخصوص د رنواحی جنوب شکور، به جز کنترل شکار بی رویه اش، نیازی به برنامه ی ویژه حفاظتی ندارد.
نام علمی : Streptopelia Tranquebarica نام انگلیسی: Red Turtle Dove نام فارسی: یاکریم طوقی
مشخصات ظاهری: طول بدن 23 سانتیمتر، دم کوتاه و نیم طوق سیاهی در پشت گردن دارد. پرنده ی نر از روتنه ی قرمز- قهوه ای و پرنده ی ماده از روتنه ی قهوه ای از نرو ماده ی یا کریم متمایز می شوند. پرهای اولیثه بال تیره؛ زیر تنه صورتی مایل به قهوه ای و سر آبی خاکستری است. دم سیاه و پرهای حاشیه ی دم سفید خاکستری و دمگاه خاکستری آبی است. صدا: متنوع و شیهه مانند شبیه «کو- کوو- کو-کو-کو» هراز گاهی نیز صدایی شبیه «هو- هو- هو- هو- هو- هو- » شنیده می شود. زیستگاه: در مناطق جنگلی باز و درختان حاشیه ی روستاها دیده می شود. در ایران به صورت سرگردان دیده شده است. حفاظت: در درجه ی اول بررسی وضیعت پراکندگی و جمعیت آن ضروری است. سپس مناطق تولید مثل این پرنده بایستی تحت حفاظت کامل قرار گیرد.
