يکي از آسيبها جدی در عرصه مهدویت تعيين وقت براي ظهور است؛ اگر چه گسترش شور و
شوق عمومي براي ظهور حضرت حجت (عليه السلام) پديدهي مبارکي است؛
اما اگر اين پديده به تعيين زمان براي ظهور و اميدوار ساختن مردم به ظهور ايشان در زماني معين منجر گردد، جاي تأمل بسيار دارد زيرا بر اساس برخي روايات نقل شده از ائمه(عليهم السلام) هيچ کس جز خداي تبارک و تعالي از زمان ظهور آگاهي ندارد و از اين رو تعيين وقت براي ظهور (توقيت) جايز نيست و حکمت الهي بر اين است که وقت ظهور آن حضرت بر بندگان مخفي بماند، لذا احدي نميتواند زماني براي ظهور تعيين کند.
فضيل بن يسار از امام باقر (عليه السلام) پرسيد: «هَل لِهذا الامر وقتٌ؟ فقال: کَذَبَ الوقّاتون، کَذَبَ الوقّاتون، کَذَبَ الوقّاتون»؛[1] «آيا براي اين امر وقتي معين است؟ آن حضرت سه مرتبه فرمودند: آنان که وقتي براي آن تعيين ميکنند، دروغ ميگويند.» همچنين در روايتي ديگر امام باقر (عليه السلام) خطاب به محمّد بن مسلم فرمودهاند: «يا محمّد، مَن أخبَرَکَ عنّا تَوقيتاً فَلا تَهابنَّ أن تُکَـذِّبـُه، فإنّا لانُوقِّـتُ لِأحدٍ وقتاً»؛[2] «اي محمّد، هر کس براي تو خبري از ما دربارهي تعيين وقت ظهور نقل کرد در تکذيب او درنگ نکن؛ زيرا ما (اهلبيت) براي هيچ کس وقت (ظهور) را تعيين نکردهايم.» و نيز در توقيعي که از ناحيهي مقدسه صاحبالزمان (عليه السلام) در پاسخ به پرسشهاي اسحاق بن يعقوب صادر شده، چنين ميخوانيم: «و أمّا ظهورُ الفرج فإنّـه إلی الله، تعالی ذِکرُهُ، وَ کَذَبَ الوقّاتون»؛[3] «و اما آشکار شدن فرج، به ارادهي خداوند است و آنان که (براي ظهور) وقت تعيين ميکنند دروغ ميگويند.» با اين حال بعضي آگاهانه يا ناآگاهانه براي ظهور وقت تعيين ميکنند که کمترين اثر آن احساس يأس و نااميدي براي کساني است که اين وعدههاي دروغين را باور کردهاند ولي خلاف آن را ديدهاند. بنابراين منتظران واقعي بايد خود را از دام شيّادان و نيز نادانان حفظ کنند و دربارهي زمان ظهور تنها منتظر ارادهي پروردگار باشند. رسول خدا صلياللهعليهوآلهوسلم نيز در مورد زمان ظهور که همانند قيامت، ناگهاني و غيرمنتظره است، فرمودهاند: «مَثلُهُ مَثَلُ السّاعَةِ الّتي لايُجَلِّيهَا لِوَقتِها إلّا هُوَ ثَقُلَت فِي السَّمَاوَاتِ وَ الأَرضِ لايَأتِيکُم إِلّا بَغتَةً»؛[4] «ظهور او (قائم (عليه السلام)) مانند قيامت است. تنها خداوند است که چون زمانش فرا رسد، آشکارش ميسازد. فرا رسيدن آن بر آسمانيان و زمينيان پوشيده است و جز به ناگهان بر شما نيايد.» اين دسته از روايات از يک سو هشداري است به شيعيان که در هر لحظه آمادهي ظهور حجّت حق باشند و از سويي ديگر تذکري به همهي کساني است که در پي تعيين وقت براي ظهورند.
[1] . شيخ طوسی، غيبت، ص 425 .
[2] . نعمانی، غيبت، ص 289 .
[3]. شيخ صدوق، کمال الدين و تمام انعمة، ج 2، ص 483 .
[4]. همان، ج 2، ص 373 .
پدیدآونده: دکتر محمد صابر جعفری
اما اگر اين پديده به تعيين زمان براي ظهور و اميدوار ساختن مردم به ظهور ايشان در زماني معين منجر گردد، جاي تأمل بسيار دارد زيرا بر اساس برخي روايات نقل شده از ائمه(عليهم السلام) هيچ کس جز خداي تبارک و تعالي از زمان ظهور آگاهي ندارد و از اين رو تعيين وقت براي ظهور (توقيت) جايز نيست و حکمت الهي بر اين است که وقت ظهور آن حضرت بر بندگان مخفي بماند، لذا احدي نميتواند زماني براي ظهور تعيين کند.
فضيل بن يسار از امام باقر (عليه السلام) پرسيد: «هَل لِهذا الامر وقتٌ؟ فقال: کَذَبَ الوقّاتون، کَذَبَ الوقّاتون، کَذَبَ الوقّاتون»؛[1] «آيا براي اين امر وقتي معين است؟ آن حضرت سه مرتبه فرمودند: آنان که وقتي براي آن تعيين ميکنند، دروغ ميگويند.» همچنين در روايتي ديگر امام باقر (عليه السلام) خطاب به محمّد بن مسلم فرمودهاند: «يا محمّد، مَن أخبَرَکَ عنّا تَوقيتاً فَلا تَهابنَّ أن تُکَـذِّبـُه، فإنّا لانُوقِّـتُ لِأحدٍ وقتاً»؛[2] «اي محمّد، هر کس براي تو خبري از ما دربارهي تعيين وقت ظهور نقل کرد در تکذيب او درنگ نکن؛ زيرا ما (اهلبيت) براي هيچ کس وقت (ظهور) را تعيين نکردهايم.» و نيز در توقيعي که از ناحيهي مقدسه صاحبالزمان (عليه السلام) در پاسخ به پرسشهاي اسحاق بن يعقوب صادر شده، چنين ميخوانيم: «و أمّا ظهورُ الفرج فإنّـه إلی الله، تعالی ذِکرُهُ، وَ کَذَبَ الوقّاتون»؛[3] «و اما آشکار شدن فرج، به ارادهي خداوند است و آنان که (براي ظهور) وقت تعيين ميکنند دروغ ميگويند.» با اين حال بعضي آگاهانه يا ناآگاهانه براي ظهور وقت تعيين ميکنند که کمترين اثر آن احساس يأس و نااميدي براي کساني است که اين وعدههاي دروغين را باور کردهاند ولي خلاف آن را ديدهاند. بنابراين منتظران واقعي بايد خود را از دام شيّادان و نيز نادانان حفظ کنند و دربارهي زمان ظهور تنها منتظر ارادهي پروردگار باشند. رسول خدا صلياللهعليهوآلهوسلم نيز در مورد زمان ظهور که همانند قيامت، ناگهاني و غيرمنتظره است، فرمودهاند: «مَثلُهُ مَثَلُ السّاعَةِ الّتي لايُجَلِّيهَا لِوَقتِها إلّا هُوَ ثَقُلَت فِي السَّمَاوَاتِ وَ الأَرضِ لايَأتِيکُم إِلّا بَغتَةً»؛[4] «ظهور او (قائم (عليه السلام)) مانند قيامت است. تنها خداوند است که چون زمانش فرا رسد، آشکارش ميسازد. فرا رسيدن آن بر آسمانيان و زمينيان پوشيده است و جز به ناگهان بر شما نيايد.» اين دسته از روايات از يک سو هشداري است به شيعيان که در هر لحظه آمادهي ظهور حجّت حق باشند و از سويي ديگر تذکري به همهي کساني است که در پي تعيين وقت براي ظهورند.
[1] . شيخ طوسی، غيبت، ص 425 .
[2] . نعمانی، غيبت، ص 289 .
[3]. شيخ صدوق، کمال الدين و تمام انعمة، ج 2، ص 483 .
[4]. همان، ج 2، ص 373 .
پدیدآونده: دکتر محمد صابر جعفری