شكم پرستى طرف افراط قوه شهویه می باشد و آن عبارت است از: متابعت كردن آدمى قوه شهویه خود را در هر چیزى كه میل به آن مىكند و آدمى را به آن مىخواند، از: شهوت شكم و فرج و حرص مال و جاه و زینت و امثال اینها.
بسیارى از علماى اخلاق تخصیص دادهاند آن را به متابعت شهوت شكم و فرج و حرص بر اكل و جماع.
و تفسیر اول اگر چه به منشأیّت این صفت از براى جمیع رذایل، كه در طرف افراط قوه شهویه است انسب است و لیكن چون اكثر در مقام بیان آن اكتفا به معنى دوم كردهاند ما نیز به این طریق بیان مىكنیم و مىگوییم: كه شكى نیست كه این صفت، اعظم مهلكات بنى آدم است.
از این جهت سید كائنات پیامبر اسلام- صلّى اللّه علیه و آله - فرمود كه: «هر كه از شرّ شكم و زبان و فرج خود محفوظ ماند از همه بدیها محفوظ است». و فرمود كه: «واى بر امت من از حلقوم و فرجشان». و نیز فرمودند كه: «بیشتر چیزى كه امت من به واسطه آن داخل جهنم خواهند شد شكم و فرج است».
بسیارى از علماى اخلاق تخصیص دادهاند آن را به متابعت شهوت شكم و فرج و حرص بر اكل و جماع.
و تفسیر اول اگر چه به منشأیّت این صفت از براى جمیع رذایل، كه در طرف افراط قوه شهویه است انسب است و لیكن چون اكثر در مقام بیان آن اكتفا به معنى دوم كردهاند ما نیز به این طریق بیان مىكنیم و مىگوییم: كه شكى نیست كه این صفت، اعظم مهلكات بنى آدم است.
از این جهت سید كائنات پیامبر اسلام- صلّى اللّه علیه و آله - فرمود كه: «هر كه از شرّ شكم و زبان و فرج خود محفوظ ماند از همه بدیها محفوظ است». و فرمود كه: «واى بر امت من از حلقوم و فرجشان». و نیز فرمودند كه: «بیشتر چیزى كه امت من به واسطه آن داخل جهنم خواهند شد شكم و فرج است».
و مخفى نماند كه همچنان كه آن سرور خبر داده، هلاكت اكثر مردمان به واسطه این دو چیز است:
اما اول: كه شكم پرستى و حرص بر اكل و شرب باشد از صفات بهایم و حیوانات است.
و از این جهت حضرت پیغمبر - صلّى اللّه علیه و آله - فرمودند كه: «فرزند آدم هیچ ظرفى را پر نكرد كه بدتر از شكمش باشد. و كافى است از براى آدمیزاد چند لقمه كه او را زنده بدارد. و اگر به این اكتفا نكند و بیشتر بخورد ثلث شكم را از براى غذا قرار دهد و ثلث از براى آب و ثلث از براى نفس كشیدن». و فرمود كه: «نمیرانید دلهاى خود را به بسیار خوردن، و آشامیدن، به درستى كه دل مانند زرع است كه چون بسیار آب داده شود مىمیرد».
و نیز فرمود كه: «بهترین شما در نزد خدا از حیثیّت منزلت و مرتبه كسانى هستند كه:
بیشتر گرسنگى مىكشند، و تفكر مىكنند در افعال خود و صنایع آفریدگار.
و دشمنترین شما در نزد خدا كسانى هستند كه: بسیار مىخوابند، و بسیار مىآشامند». و فرمود كه: «دشمنترین شما در نزد خدا كسانى هستند كه آن قدر مىخورند كه تخمه مىشوند و شكمهاى ایشان مملو مىگردد. و هیچ بندهاى از خوراكى كه خواهش دارد نمىگذرد مگر اینكه درجهاى در بهشت از براى او حاصل مىشود». و از آن حضرت مروى است كه: «بد دشمنى است از براى دین، دل جبان، و شكم پرخوار، و نعوظ بسیار». و نیز از آن جناب مروى است كه: «اسرار ملكوت سماوات داخل نمىشود در دل كسى كه شكم او پر باشد». و در تورات مكتوب است كه: «خدا دشمن دارد عالم فربه را»، زیرا كه فربهى دلالت بر غفلت و پرخوارى مىكند.
لقمان به پسر خود گفت: «اى فرزند چون معده پر شود قوه فكر مىخوابد. و حكمت و دانائى لال مىشود. و اعضا و جوارح از عبادت باز مىایستد». و امام جعفر صادق - علیه السّلام - فرمود كه: «هر گاه شكم سیر شد طغیان مىكند و اقرب وقت، از براى بنده به سوى خدا، وقتى است كه شكم او سبك باشد. و دشمنترین حالت از براى بنده در نزد خداوند، حالتى است كه شكم او ممتلى باشد». و از حضرت رسول - صلّى اللّه علیه و آله - مروى است كه: «فرزند آدم را چاره نیست از خوراكى كه او را به پاى دارد، پس هر وقت كه یكى از شما چیزى بخورد ثلث شكم خود را از براى غذا قرار دهد. و ثلث از براى آب. و ثلث از براى نفس. و خود را فربه مسازید مانند خوكهائى كه كفار از براى ذبح كردن فربه مىسازند». بدن را فربه مىسازى و روح را لاغر مىكنى.
و فرمود كه: «ضرر هیچ چیز از براى دل مؤمن، زیادتر از بسیار خوردن نیست. و پرخوردن باعث دو چیز مىشود: یكى قساوت قلب. و دیگرى هیجان شهوت. و گرسنگى نان خورش مؤمن، و غذاى روح، و طعام دل، و صحت بدن است». و شكى نیست در این كه: بیشتر امراض و بیماریها از شكم پرستى و پرخورى هم مىرسد.
اما اول: كه شكم پرستى و حرص بر اكل و شرب باشد از صفات بهایم و حیوانات است.
و از این جهت حضرت پیغمبر - صلّى اللّه علیه و آله - فرمودند كه: «فرزند آدم هیچ ظرفى را پر نكرد كه بدتر از شكمش باشد. و كافى است از براى آدمیزاد چند لقمه كه او را زنده بدارد. و اگر به این اكتفا نكند و بیشتر بخورد ثلث شكم را از براى غذا قرار دهد و ثلث از براى آب و ثلث از براى نفس كشیدن». و فرمود كه: «نمیرانید دلهاى خود را به بسیار خوردن، و آشامیدن، به درستى كه دل مانند زرع است كه چون بسیار آب داده شود مىمیرد».
و نیز فرمود كه: «بهترین شما در نزد خدا از حیثیّت منزلت و مرتبه كسانى هستند كه:
بیشتر گرسنگى مىكشند، و تفكر مىكنند در افعال خود و صنایع آفریدگار.
و دشمنترین شما در نزد خدا كسانى هستند كه: بسیار مىخوابند، و بسیار مىآشامند». و فرمود كه: «دشمنترین شما در نزد خدا كسانى هستند كه آن قدر مىخورند كه تخمه مىشوند و شكمهاى ایشان مملو مىگردد. و هیچ بندهاى از خوراكى كه خواهش دارد نمىگذرد مگر اینكه درجهاى در بهشت از براى او حاصل مىشود». و از آن حضرت مروى است كه: «بد دشمنى است از براى دین، دل جبان، و شكم پرخوار، و نعوظ بسیار». و نیز از آن جناب مروى است كه: «اسرار ملكوت سماوات داخل نمىشود در دل كسى كه شكم او پر باشد». و در تورات مكتوب است كه: «خدا دشمن دارد عالم فربه را»، زیرا كه فربهى دلالت بر غفلت و پرخوارى مىكند.
لقمان به پسر خود گفت: «اى فرزند چون معده پر شود قوه فكر مىخوابد. و حكمت و دانائى لال مىشود. و اعضا و جوارح از عبادت باز مىایستد». و امام جعفر صادق - علیه السّلام - فرمود كه: «هر گاه شكم سیر شد طغیان مىكند و اقرب وقت، از براى بنده به سوى خدا، وقتى است كه شكم او سبك باشد. و دشمنترین حالت از براى بنده در نزد خداوند، حالتى است كه شكم او ممتلى باشد». و از حضرت رسول - صلّى اللّه علیه و آله - مروى است كه: «فرزند آدم را چاره نیست از خوراكى كه او را به پاى دارد، پس هر وقت كه یكى از شما چیزى بخورد ثلث شكم خود را از براى غذا قرار دهد. و ثلث از براى آب. و ثلث از براى نفس. و خود را فربه مسازید مانند خوكهائى كه كفار از براى ذبح كردن فربه مىسازند». بدن را فربه مىسازى و روح را لاغر مىكنى.
و فرمود كه: «ضرر هیچ چیز از براى دل مؤمن، زیادتر از بسیار خوردن نیست. و پرخوردن باعث دو چیز مىشود: یكى قساوت قلب. و دیگرى هیجان شهوت. و گرسنگى نان خورش مؤمن، و غذاى روح، و طعام دل، و صحت بدن است». و شكى نیست در این كه: بیشتر امراض و بیماریها از شكم پرستى و پرخورى هم مىرسد.