بداخلاقی نزدیك به غلظت و بدخوئى است و ظاهر آن است كه: غلظت و درشتى از ثمرات كج خلقى باشد. همچنان كه انقباض روى و دلتنگى و بد كلامى نیز از آثار آن است. و این صفت از نتایج قوه غضبیه است. و این از جمله صفاتى است كه آدمى را از خالق و خلق دور مىكند، و از نظر مردم مىافكند، و طبعها را از او متنفر مىكند.
و هر كج خلقى اغلب مسخره مردمان و مضحكه ایشان مىشود، و لحظهاى از حزن و الم و اندوه و غم خالى نیست.
و از این جهت حضرت امام جعفر صادق - علیه السّلام - فرمودند كه: «هر كه بد خلق است خود را معذب دارد». و بسیار مىشود كه به واسطه كج خلقى ضررهاى عظیم به آدمى مىرسد، و از نفعهاى بزرگ محروم مىشود، و عاقبت هم آدمى را به عذاب اخروى مىافكند.
مروى است كه: روزى به حضرت رسول - صلّى اللّه علیه و آله - عرض كردند كه:
«فلان زن روزها روزه مىگیرد و شبها را به عبادت به پاى مىدارد و لیكن بد خلق است و از كج خلقى به همسایگان خود آزار مىرساند. آن حضرت فرمودند: هیچ خیرى در او نیست، و او از اهل جهنم است». و آن حضرت فرمودند كه: «بد خلقى بنده را مىرساند تا اسفل درك جهنم». و باز آن حضرت فرمودند كه: «خدا منع كرده است قبول توبه بد خلق را. عرض كردند كه: چرا یا رسول اللّه؟ فرمودند: به علت اینكه هر وقت از گناهى توبه كرد در گناهى بدتر مىافتد». و فرمودند كه: «بد خلقى گناهى است كه آمرزیده نمىشود». و بعضى از بزرگان گفتهاند كه: «اگر مصاحبت و همنشینى كنم با فاسق فاجر خوش خلقى، دوستتر دارم كه با عابد كج خلقى بنشینم».
معالجه كج خلقى
و معالجه این صفت ذمیمه نیز مانند سایر صفات آن است كه: انسان مفاسد دنیایی و آخرتی آن را به یاد آورد و ملاحظه كند كه این صفت، خالق و خلایق را با او دشمن مىكند، پس مهیاى این گردد كه این را از خود دفع نماید. بعد از آن در وقت هر سخنى و حركتى در فكر باشد كه كج خلقى از او سر نزند و خود را محافظت كند و به حسن خلق بدارد تا حسن خلق ملكه او گردد و از براى او معتاد شود.
چنانچه مذكور شد ضد این صفت مهلكه حسن خلق است كه از شریفترین صفات و فضائل ملكات است و عقل و نقل دلالت بر مدح و خوبى آن مىكنند. پیغمبر خدا - صلّى اللّه علیه و آله - فرمودند كه: «در كفه میزان اعمال در روز قیامت، چیزى بهتر از حسن خلق نیست». و روزى به عموزاده های خود فرمودند كه: «اى فرزندان عبد المطلب اگر وسعت آن را ندارید كه مردم را به اموال خود توانایی دهید پس با ایشان به گشاده رویى ملاقات كنید». و نیز آن حضرت فرمودند كه: «خدا دین اسلام را خالص از براى خود گردانید. و صلاحیت ندارد از براى این دین مگر سخاوت و حسن خلق. پس دین خود را به این دو زینت دهید». و به آن جناب عرض كردند كه: «ایمان كدام یك از مؤمنین افضل است؟ فرمودند: