شیطان است دیگر، جز شیطنت، فریب، خدعه و نیرنگ انتظاری از او نمی‌رود. آرزویش گمراه کردن بندگان خداست و برای رسیدن به این خواسته‌اش، از هر راهی وارد می‌شود. برای هر کسی دامی پهن می‌کند تا او را شکار کند. البته به یک بار صید کردن هم اکتفا نمی‌کند، تا شکارش را از پا در نیاورد، دست بردار نیست. وقتی کسی را فریب داد و به گناهی کشاند، ول کن او نیست. باز هم دامی دیگر و همینطور دام پشت دام.
وقتی بتواند نقشه‌اش را روی کسی اجرا کند و او را به گناهی آلوده نماید و از صراط مستقیم به حاشیه بکشاند، دوباره تلاش می‌کند تا نیرنگ و نقشه دیگرش را اجرایی نماید که بسیار خطرناک هم هست. این فریبِ بعد از فریبش را گاهی طوری اجرا می‌کند که انسان اصلا متوجه نمی‌شود. از این رو، می‌بایست این خدعه‌اش را هم شناخت تا بتوان برای مقابله با آن چاره‌ای اندیشید.
این نقشه شوم و فریبِ خطرناکش را امام جواد علیه السلام به خوبی برملا نموده و فرمودند:
« تَأخيرُ التَّوبَةِ إغترارٌ، به تأخير انداختن توبه فريب خوردگى است.» [۱]
گناه، منحرف شدن از راه راست و پیمودن مسیر غلط و اشتباه است. وقتی کسی بر اثر غفلت فریب خورده و مسیری را اشتباه می‌رود، تنها راه نجاتش توقف از ادامه مسیر و بازگشت فوری و سریع از راه اشتباه است. چرا که مسیر غلط را هرچه بیشتر طی کند، از مقصد و جاده اصلی و هدفش دورتر می‌شود.
انسان مسافری است که باید راه رسیدن به خدا را طی کند و گناه، همان فریب، سراب و کجراهه‌ای است که شیطان فراروی او به نمایش می‌گذارد. در این میان، کسی که بر اثر غفلت و فراموشی یاد خدا، فریب شیطان را خورده و وارد سیاه راه گناه می‌شود، باید فورا توبه کند و به صراط مستقیم و آغوش خداوند مهربان بازگردد. چرا که تاخیر و تعلل در توبه، که خدعه و نیرنگ شیطان است، ممکن است نتیجه و عاقبت بسیار مُهلکی داشته باشد.
تاخیر انداختن توبه و بازگشت به سوی خداوند، پیامدهای خطرناکی دارد که از آن جمله می‌توان به این نکات اشاره نمود:
۱- توبه، واجب فوري است؛ يعني لازم است پس از ارتكاب گناه، بلا فاصله توبه كرد. و اینچنین تاخیر در توبه خودش گناه دیگری است.
۲- تاخیر در توبه، پشت کردن به قرآن مجید است چرا که خداوند متعال می‌فرماید: « إِنَّمَا التَّوْبَةُ عَلَی اللَّهِ لِلَّذِینَ یَعْمَلُونَ السُّوءَ بِجَهالَةٍ ثُمَّ یَتُوبُونَ مِنْ قَرِیبٍ... [اعراف/۱۷] توبه نزد خداوند، تنها برای کسانی است که از روی نادانی مرتکب گناه می‌شوند، سپس به زودی توبه می‌کنند...»
۳- کسی از مرگ و اجل خودش خبر ندارد. و چه بسا با تاخیرانداختن توبه، در حالت آلودگی به گناه و حرکت در مسیر شیطان جان دهد.
۴- وقتی لباسی آلوده می‌شود، اگر فورا شسته شود، آثار آلودگی آن زودتر و آسان‌تر از بین می‌رود و اگر در شستن آن تاخیر شود، چه بسا برطرف نمودن آن آلودگی بسیار مشکل شود. گناه نیز، لکه سیاهی است که روی قلب می‌نشیند که باید تا جاخوش نکرده آن را با توبه پاک نمود.
۵- گناه اگر با توبه از بین نرود، ممکن است تکرار شده و به عادت تبدیل شود که هم هلاک کننده است و هم ترک عادت هم بسیار مشکل است.
۶- گناه، گناه به بار می آورد. مبتلا شدن به هر گناهی، ممکن است انسان را به سوی گناهان بزرگ‌تر و بیشتر بکشاند.
۷- گناه، مثل باتلاق است که اگر کسی گرفتار آن شد، می بایست فورا خود را از آن نجات دهد، وگرنه ممکن است کارش به جایی بکشد که دیگر نتواند از آن خلاص شده و توفیق توبه از او سلب شود.
۸- تیرگی گناه، نور ایمان را در وجود انسان به ضعیفی و حتی به خاموشی می‌کشاند و کسی که به این درد گرفتار شود، ممکن است دیگر نه تنها به فکر برگشت و توبه نیفتد بلکه حتی کارش به کفر و تکذیب آیات الهی هم برسد. خداوند در قرآن کریم فرموده: « ثُمَّ کانَ عاقِبَةَ الَّذينَ أَساؤُا السُّواي أَنْ کَذَّبُوا بِآياتِ اللَّهِ وَ کانُوا بِها يَسْتَهْزِؤُنَ [روم/۱۰] سپس عاقبت کسانی که کارهای زشت انجام دادند این شد که آیات خدا را تکذیب کردند و آنها را مسخره می‌کردند»
با این بیان همه ما وظیفه داریم از گناهان و اعمال ناشایست خویش سریعا توبه نموده و به آغوش باز و مهربان خداوند کریم پناه ببریم. باید قبل از آنکه کار از کار بگذرد، خود را چکاب کنیم، خطاها و اشتباهاتمان را بشناسیم و فورا درصدد اصلاح و توبه برآییم.
---------------------------------------
پی نوشت:
[۱]. شیخ مفید، الإرشاد ، ج ۲، ص ۲۰۵