"حسد" كه در فارسی از آن به "رشك" تعبیر می شود، به معناي آرزوي زوال نعمت از ديگران است[1]، خواه آن نعمت به حسود برسد يا نرسد.
حسد یکی از صفات ناپسند اخلاقی است و در نفس برخی انسان ها وجود دارد که باعث ضرر و زیان رساندن به شخص حسود می شود،چرا که امیرالمومنین علی (علیه السلام) می فرمایند: اَلحَسَدُ يُضنِى الجَسَدَ ؛حسد، بدن را فرسوده و عليل مى كند[2].
وقتی به تاریخ مراجعه می کنیم میابیم که سرمنشأ تمام کج روی ها و انحرافات همین رذیله اخلاقی می باشد.اولین کسی که حسادت ورزید شیطان بود.زمانی که خداوند متعال حضرت آدم را با دست قدرت خود آفرید و بر ملائكه امر کرد كه بر حضرت آدم سجده کنند و وی را بر جهانیان برگزید [3]، شیطان که خود از عابدان درگاه ربوبیت بود به وی حسادت کرد و خداوند به واسطه این رذیله اخلاقی او را از درگاه خود راند .در همان جا بود که اولین آجر کج گذاشته شد و شیطان به عظمت خداوند قسم خورد که تمام انسان ها را از راه راست منحرف کند.
سپس این قابیل بود که نسبت به برادر خود (هابیل) حسادت ورزید و او را به قتل رساند.یکی دیگر از حسادت هایی که باعث انحراف در مسیر بشریت به شد، حسادت خلفای اهل سنت به حضرت امیرالمومنین بود. آنان پس از شهادت پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) با آن هم سفارشاتی که پیامبر اکرم نسبت به ولایت امیرالمومنین علی(علیه السلام)داشتند و در غدیرخم از همه حاجیان برای ایشان بیعت گرفته بودند،سقیفه ای تشکیل دادند و حق مسلم امیرالمومنین را زیر پای گذاشتند و بشریت را از حکومت امیرالمومنین که خیر عظیم بود محروم ساختند و تعداد بسیاری را به گمراهی کشاندند.
نشانه های افراد حسود
در روایات وارده از اهلبیت () برای افرادی که مبتلا به این رذیله اخلاقی هستند نشانه هایی ذکر شده است که به بیان برخی از آنها می پردازیم:
-حضرت امام صادق (علیه السلام) می فرمایند: لقمان به فرزندش گفت: حسود را سه نشانه است: پشت سر غيبت مى كند، روبه رو تملّق مى گويد و از گرفتارى ديگران شاد مى شود [4].
-همچنین آن حضرت می فرمایند: نصيحت و خيرخواهى از حسود محال است[5].
-امیرالمومنین علی (علیه السلام) افراد حسود را انسان هایی کینه توز برمی شمارند و می فرمایند: حسود زود خشمگين مى شود و دير كينه از دلش مى رود[6].
-خداوند تبارک و تعالی در وصف انسان های حسود می فرماید : اگر نيكى به تو[پیامبر صلی الله علیه و آله] رسد آنان[حسودان] را بدحال مىسازد و اگر پيشامد ناگوارى به تو رسد مىگويند ما پيش از اين تصميم خود را گرفته ايم و شادمان روى بر مى تابند[7].
ششمین اختر تابناک امامت حضرت امام صادق (علیه السلام) در کلامی گهربار حسادت را یکی از حربه های کارآمد شیطان بیان می کنند و می فرمایند: شيطان به سپاهيانش مى گويد: ميان مردم حسد و تجاوزگرى بياندازيد چون اين دو، نزد خدا برابر با شرك است[8].
البته باید توجه داشت که حسادت ورزیدن با غبطه خوردن تفاوت دارد. تفاوت حسد و غبطه در این است که انسان حسود آرزو می کند نعمت از دیگری برداشته شود اما کسی که غبطه می خورد آرزو می کند آن کمال و نعمت برای او هم باشد و در به دست آوردنش تلاش و کوشش می کند.پس در نتیجه غبطه یک حالت نفسانى پسنديده اى است كه بدون وجود آن، انسان نمى توانست به بسيارى از پيشرفت ها و موفقيت ها دست پيدا كند.امام صادق (علیه السلام) غبطه را صفت مومنین و حسد را یکی از صفات منافقین می خوانند[9].
آسیب های حسادت
کسانی که مبتلا به این رذیله اخلاقی شده اند در زندگی فردی و اجتماعی خود به آسیب های جسمی و روحی مبتلا می شوند. اهلبیت به برخی از این آسیب ها اشاره کرده اند که به بیان برخی از آن ها می پردازیم.
- حسد، انگيزه فرو رفتن در گناه[10].
-حسد نیکی ها را از بین می برد مانند آتشی که به انبار هیزم بیوفتد[11].
- از بین رفتن حس خیرخواهی و هم نوع گرایی ؛ رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در روایتی افراد حسود را اشخاص سنگدلی خطاب می کنند و می فرمایند: خیرخواه نیست و مردم از شر او در امان نیستند[12]. مسلما چنین افرادی در اجتماع ،اشخاص گوشه گیری هستند و مردم از اطراف آن ها پراکنده می شوند.
-سلب اعتماد دیگران نسبت به افراد حسود ؛ شاید در اجتماع به این امر توجه کرده باشید و یا برای خودتان اتفاق افتاده باشد که وقتی از جانب خداوند مورد لطف و مرحمت قرار می گیرید و خداوند به شما نعمت هایی را ارزانی می دارد ، از ترس آنکه مورد حسادت قرار نگیرید ، آن نعمت ها را از افراد حسود مخفی می کنید.
-ایجاد غم و اندوه در دل حسود و بیمار و علیل شدنش یکی دیگر از آسیب هایی است که فرد حسود با رشک بردن به دیگران آن ها را به جان می خرد[13].
- یکی دیگر از آسیب های حسادت این است که فرد حسود نمی تواند بر اعصاب خود مسلط باشد و سریع خشمگین می شود[14].
ازآنجا که این رذیله اخلاقی در آیات و روایات بسیاری مورد نکوهش قرار گرفته است و باعث آسیب های مخربی در زندگی فردی و اجتماعی انسان می شود ، سزاوار است که هر انسان عاقلی سعی کند با مدد گرفتن از اهلبیت () و مقابله کردن با هوای نفس و فرامین شیطان از پاشیده شدن بذر حسادت در دل خود جلوگیری کند و ریشه آن را بسوزاند تا در زمره مومنین قرار گیرد.
.gif "علیهم السلام :S (31):")
) برای افرادی که مبتلا به این رذیله اخلاقی هستند نشانه هایی ذکر شده است که به بیان برخی از آنها می پردازیم: