نگاه کردن
با نگاه کردن به اندام میتوان اطلاعات زیادی را کسب کرد. تغییر شکل ظاهری اندام، تورم، خونمردگی، خراشیدگی و وجود زخم را میتوان با نگاه کردن به اندام کشف کرد. وجود زخم بر روی محل شکستگی لزوما نشان دهنده باز بودن شکستگی نیست. در بسیاری مواقع زخم پوستی با محل شکستگی ارتباط ندارد و میتوان شکستگی را بسته به حساب آورد.
لمس کردن
با لمس اندام میتوان مقدار سفتی و تورم آنرا حس کرد. گاهی لبه تیز محل شکستگی در زیر پوست لمس میشود. حرکت دادن اندام ممکن است موجب صدا دادن محل شکستگی شود که معمولا بیشتر لمس میشود تا شنیده شود. فشار دادن به محل شکستگی معمولا شدت درد را افزایش میدهد. حرکت دادن مفاصل اندام ممکن است موجب بیشتر شدن شدت درد شود.
وضعیت خونرسانی اندام شکسته شده
گاهی اوقات عروق خونی در محل شکستگی آسیب میبینند. این آسیب عروقی که میتواند در شریان یا ورید یا هر دو باشد ممکن است بر اثر همان ضربه ایکه موجب شکستگی استخوان شده است ایجاد شود.
در بعضی مکانهای اندام، عروق خونی چنان به استخوان نزدیکند که هر گونه جابجایی در استخوان ها که بدنبال شکستگی ایجاد میشود موجب آسیب عروق میشود.
گاهی هم نوک تیز قطعات شکسته شده موجب آسیب عروقی میشود.
آسیب عروقی بدنبال فشار قطعات شکسته شده
این آسیب عروقی میتواند بصورت پاره شدن نسبی یا کامل رگ باشد.
گاهی اوقت به علت فشار استخوان های جابجا شده و یا فشار هماتوم ( تجمع خون در قسمتی از بافت بدن) ناشی از شکستگی، از بیرون به رگ فشار وارد شده و رگ بسته میشود.
گاهی هم به علت ضربه به رگ، در درون آن لخته ایجاد شده و رگ بسته میشود.
با نگاه کردن به اندام میتوان اطلاعات زیادی را کسب کرد. تغییر شکل ظاهری اندام، تورم، خونمردگی، خراشیدگی و وجود زخم را میتوان با نگاه کردن به اندام کشف کرد. وجود زخم بر روی محل شکستگی لزوما نشان دهنده باز بودن شکستگی نیست. در بسیاری مواقع زخم پوستی با محل شکستگی ارتباط ندارد و میتوان شکستگی را بسته به حساب آورد.
لمس کردن
با لمس اندام میتوان مقدار سفتی و تورم آنرا حس کرد. گاهی لبه تیز محل شکستگی در زیر پوست لمس میشود. حرکت دادن اندام ممکن است موجب صدا دادن محل شکستگی شود که معمولا بیشتر لمس میشود تا شنیده شود. فشار دادن به محل شکستگی معمولا شدت درد را افزایش میدهد. حرکت دادن مفاصل اندام ممکن است موجب بیشتر شدن شدت درد شود.
وضعیت خونرسانی اندام شکسته شده
گاهی اوقات عروق خونی در محل شکستگی آسیب میبینند. این آسیب عروقی که میتواند در شریان یا ورید یا هر دو باشد ممکن است بر اثر همان ضربه ایکه موجب شکستگی استخوان شده است ایجاد شود.
در بعضی مکانهای اندام، عروق خونی چنان به استخوان نزدیکند که هر گونه جابجایی در استخوان ها که بدنبال شکستگی ایجاد میشود موجب آسیب عروق میشود.
گاهی هم نوک تیز قطعات شکسته شده موجب آسیب عروقی میشود.
آسیب عروقی بدنبال فشار قطعات شکسته شده
این آسیب عروقی میتواند بصورت پاره شدن نسبی یا کامل رگ باشد.
گاهی اوقت به علت فشار استخوان های جابجا شده و یا فشار هماتوم ( تجمع خون در قسمتی از بافت بدن) ناشی از شکستگی، از بیرون به رگ فشار وارد شده و رگ بسته میشود.
گاهی هم به علت ضربه به رگ، در درون آن لخته ایجاد شده و رگ بسته میشود.
بندرت ممکن است بر اثر ضربه، جدار رگ خونریزی کند و این خونریزی هم میتواند مجب بسته شدن مسیر جریان خون در رگ شود.
هر کدام از اتفاقات فوق میتواند موجب کاهش خونرسانی به قسمتی از اندام شود که بعد از محل شکستگی قرار گرفته است.
قسمتی از معاینه پزشک شامل معاینه وضعیت خونرسانی اندام شکسته شده است. این معاینه نه تنها باید بلافاصله بعد از شکستگی انجام شود بلکه در 48 ساعت اول بعد از آن بطور مرتب تکرار میشود. حتی اگر شکستگی درمان شده باشد مثلا گچ گرفته یا تحت عمل جراحی قرار گرفته باشد هم باید وضعیت عروقی اندام بطور مرتب ارزیابی شود.
علت این تکرار در آن است که وضعیت عروقی بیمار در 48 ساعت اول ناپایدار است. ممکن است وضعیت عروقی بیمار در معاینه اولیه طبیعی باشد ولی بتدریج دچار اشکال شود پس بسیار مهم است که خونرسانی اندام بیمار بطور مکرر ارزیابی شود. درد شدید در دست یا تورم شدید در انگشتان دست بعد از گچ گیری اندام فوقانی میتواند نشانه خونرسانی نامطلوب اندام بدنبال شکستگی و یا حتی درمان باشد و باید به آن اهمیت داد.
در معاینه وضعیت عروقی اندام نکات زیر مورد توجه قرار میگیرند.
هر کدام از اتفاقات فوق میتواند موجب کاهش خونرسانی به قسمتی از اندام شود که بعد از محل شکستگی قرار گرفته است.
قسمتی از معاینه پزشک شامل معاینه وضعیت خونرسانی اندام شکسته شده است. این معاینه نه تنها باید بلافاصله بعد از شکستگی انجام شود بلکه در 48 ساعت اول بعد از آن بطور مرتب تکرار میشود. حتی اگر شکستگی درمان شده باشد مثلا گچ گرفته یا تحت عمل جراحی قرار گرفته باشد هم باید وضعیت عروقی اندام بطور مرتب ارزیابی شود.
علت این تکرار در آن است که وضعیت عروقی بیمار در 48 ساعت اول ناپایدار است. ممکن است وضعیت عروقی بیمار در معاینه اولیه طبیعی باشد ولی بتدریج دچار اشکال شود پس بسیار مهم است که خونرسانی اندام بیمار بطور مکرر ارزیابی شود. درد شدید در دست یا تورم شدید در انگشتان دست بعد از گچ گیری اندام فوقانی میتواند نشانه خونرسانی نامطلوب اندام بدنبال شکستگی و یا حتی درمان باشد و باید به آن اهمیت داد.
در معاینه وضعیت عروقی اندام نکات زیر مورد توجه قرار میگیرند.
- رنگ : تغییر رنگ اندام بصورت رنگ پریدگی یا کبود شدن آن مهم است و میتواند نشانه مشکل عروقی اندام باشد.
- گرما : اندام سرد میتواند نشانه خونرسانی ناکافی باشد.
- نبض : نبض معیار خوبی برای بررسی وضعیت عروقی اندام است. در مشکلات عروقی اندام شدت نبض ممکن است کاهش یافته و یا اصلا لمس نشود. در اندام فوقانی نبض های رادیال و اولنار در مچ دست و نبض های شریانی در جلوی ارنج و زیر بغل بررسی مشوند و در اندام تحتانی نبض فمورال در کشاله ران، نبض پوبلیتئال در پشت زانو و نبض تیبیال قدامی و خلفی در مچ پا بررسی میشوند.
معاینه بازگشت مویرگی در انگشت دست
- بازگشت مویرگی Capillary return : وقتی نوک انگشت یا ناخن را فشار میدهیم، محل فشار و اطراف آن سفید رنگ میشود. این تغییر رنگ طبیعی است چون زمینه قرمزی در رنگ پوست، به علت خون موجود در مویرگ های آن است و در هنگام فشار دادن پوست، به علت تخلیه خون از مویرگ ها رنگ آن به سفیدی میگراید. با برداشتن فشار، بلافاصله خون به مویرگ ها برگشته و رنگ آن مجددا به حالت اول برمیگردد. گاهی اوقات هنگام برداشتن فشار از روی پوست، رنگ آن بسرعت به حالت اول برنمیگردد و این بازگشت رنگ با کندی صورت میگیرد. علت این تاخیر معمولا اختلال در جریان خون اندام است. پس از این روش میتوان برای معاینه وضعیت عروقی اندام استفاده کرد.
کاهش حس و حرکت
وقتی خونرسانی اندام دچار اشکال میشود اعصابی هم که در آن اندام هستند دچار کم خونی میشوند پس کارکرد آنها مختل میشود. یکی از علائم این اختلال عملکرد، کاهش حس لمسی در پوست است. پس اگر در یک اندام آسیب مستقیم عصب بوجود نیامده باشد، کاهش حس میتواند نشانه مشکل عروقی اندام باشد. وقتی که کاهش حس به علت آسیب مستقیم به عصب باشد معمولا یک عصب اندام دچار مشکل میشود ولی در مواردی که کاهش حس به علت مشکل عروقی باشد تمام اعصاب اندام دچار مشکل میشوند.
گرچه مشکلات عروقی اندام میتواند اعصاب حرکتی را هم دچار مشکل کند ولی معاینه این اعصاب نمیتواند به کشف مشکل عروقی کمک کند. علت اینست که معاینه یک عصب حرکتی در واقع با معاینه عضله ایست که به توسط آن عصب تحریک شده و حرکت میکند. اگر بطور مثال مشکل عروقی در مچ دست بوجود آید گرچه اعصاب حرکتی پایینتر از مچ دست دچار مشکل میشوند ولی قسمت عمده حرکت انگشتان دست به علت عملکرد عضلاتی است که در ساعد قرار گرفته و بالاتر از محل آسیب هستند. پس حرکات انگشتان بدون تغییر باقی میمانند.
اگر معاینات نتواند وضعیت عروقی اندام را مشخص کند از روش هایی مانند سونوگرافی داپلر و یا آنژیوگرافی برای بررسی دقیقتر عروق استفاده میشود.
وقتی خونرسانی اندام دچار اشکال میشود اعصابی هم که در آن اندام هستند دچار کم خونی میشوند پس کارکرد آنها مختل میشود. یکی از علائم این اختلال عملکرد، کاهش حس لمسی در پوست است. پس اگر در یک اندام آسیب مستقیم عصب بوجود نیامده باشد، کاهش حس میتواند نشانه مشکل عروقی اندام باشد. وقتی که کاهش حس به علت آسیب مستقیم به عصب باشد معمولا یک عصب اندام دچار مشکل میشود ولی در مواردی که کاهش حس به علت مشکل عروقی باشد تمام اعصاب اندام دچار مشکل میشوند.
گرچه مشکلات عروقی اندام میتواند اعصاب حرکتی را هم دچار مشکل کند ولی معاینه این اعصاب نمیتواند به کشف مشکل عروقی کمک کند. علت اینست که معاینه یک عصب حرکتی در واقع با معاینه عضله ایست که به توسط آن عصب تحریک شده و حرکت میکند. اگر بطور مثال مشکل عروقی در مچ دست بوجود آید گرچه اعصاب حرکتی پایینتر از مچ دست دچار مشکل میشوند ولی قسمت عمده حرکت انگشتان دست به علت عملکرد عضلاتی است که در ساعد قرار گرفته و بالاتر از محل آسیب هستند. پس حرکات انگشتان بدون تغییر باقی میمانند.
اگر معاینات نتواند وضعیت عروقی اندام را مشخص کند از روش هایی مانند سونوگرافی داپلر و یا آنژیوگرافی برای بررسی دقیقتر عروق استفاده میشود.