شبستان: پیامبر اکرم (ص) در روایات متعددی ما را به عقل و عقلانیت ارجاع داده اند. طبیعی است در به دست آوردن سبک زندگی ما به وصیت و فرمایش پیامبر اعظم (ص) عمل کنیم و عقل و عقلانیت را در عصر و زمانه خود در صدر حیات مان بنشانیم. این ضرورت عین عمل کردن به سنت پیامبر بزرگوار اسلام است چون سنت، مجموعه ای از قول و فعل و تقریر پیامبر (ص) و معصومین (ع) است. پس وقتی پیامبر دستور می دهند در هر عصر و زمانی، عالم به آن زمان باشیم و عقل را در نظر بگیریم وظیفه و مسئولیت ما روشن است و مسلما ما به عقل و عقلانیت مراجعه و طبق آن رفتار می کنیم. نکته دیگر در شناخت سنت حضرت پیامبر (ص) این است که حواسمان باشد رسول الله، نبی و پیامبر بیرونی یا خارجی بودند. حضرت فرمودند خداوند دو پیامبر برای شما قرار داده است؛ یکی پیامبر درونی و دیگری پیامبر بیرونی. من پیامبر بیرونم اما پیامبر درونی، عقل شماست.پس محور شناخت سنت النبی، عقل و عقلانیت است چون پیامبر خود ما را به این پیغمبر باطنی ارجاع داده اند.
گفتگوی سرویس قرآن و معارف خبرگزاری شبستان با حجت الاسلام و المسلمین محسن غرویان، استاد ممتاز حوزه علمیه قم و مدرس برجسته فلسفه اسلامی، درنگ کوتاهی در شناخت و معرفت درست نسبت به سیره نبوی و شیوه تبعیت از حیات طیبه رسول الله (ص) دارد.
سیره النبی یا سنت و شیوه زندگی رسول مکرم اسلام صلوات الله و سلامه علیه، رهاوردهای بسیاری برای زندگی ما دارد. خوان بزرگ و گسترده ای است که اگر آن گرسنگی معرفتی و عطش دریافت را داشته باشیم می تواند در هر عصر و زمانه ای ما را اطعام و سیراب کند. به نظر جنابعالی مهم ترین نیاز امروز ما به سیره رسول الله (ص) چیست یا به عبارت دیگر، شیرین ترین میوه ای که می توان از این شجره طیبه چید چه ثمر و میوه ای است؟
پیامبر اکرم (ص) در روایات متعددی ما را به عقل و عقلانیت ارجاع داده اند. طبیعی است در به دست آوردن سبک زندگی ما به وصیت و فرمایش پیامبر اعظم (ص) عمل کنیم و عقل و عقلانیت را در عصر و زمانه خود در صدر حیات مان بنشانیم. این ضرورت عین عمل کردن به سنت پیامبر بزرگوار اسلام است چون سنت، مجموعه ای از قول و فعل و تقریر پیامبر (ص) و معصومین (ع) است. پس وقتی پیامبر دستور می دهند در هر عصر و زمانی، عالم به آن زمان باشیم و عقل را در نظر بگیریم وظیفه و مسئولیت ما روشن است و مسلما ما به عقل و عقلانیت مراجعه و طبق آن رفتار می کنیم. نکته دیگر در شناخت سنت حضرت پیامبر (ص) این است که حواسمان باشد رسول الله، نبی و پیامبر بیرونی یا خارجی بودند. حضرت فرمودند خداوند دو پیامبر برای شما قرار داده است؛ یکی پیامبر درونی و دیگری پیامبر بیرونی. من پیامبر بیرونم اما پیامبر درونی، عقل شماست.پس محور شناخت سنت النبی، عقل و عقلانیت است چون پیامبر خود ما را به این پیغمبر باطنی ارجاع داده اند.
گاهی همین تعطیلی عقل باعث می شود ما به جای سیره پیامبر، به قدسی کردن زمان یا شکل بیرونی زندگی ایشان برسیم. چه ظرافت هایی در این باره باید مراعات شود؟
ما در سبک زندگی مان باید بین عبادیات و غیر عبادیات، تفاوت قائل شویم. پیامبر فرمودند: "صلوا کما اریتمونی اصلی / نماز بخوانید آن طور که من نماز می خوانم." شما می بینید طرز نماز خواندن ما بر پایه سنت رسول الله (ص) است؛ قیام و قعود و رکوع و سجود نماز ما همان قیام و قعود و رکوع و سجود نماز پیامبر است اما در سیاسیات، مسایل اجتماعی و شکل بیرونی زندگی لزومی ندارد که این اتفاق بیفتد. یعنی این گونه نیست که چون پیامبر، غذا را با دستان مبارک می خوردند پس ما هم دقیقا باید از پیامبر متابعت کنیم و غذا را با دست مان بخوریم. پیامبر به عرف رایج آن زمان رفتار می کردند اما عرف زمانه ما چیز دیگری است. ما امروز غذایمان را با قاشق و چنگال می خوریم یا فرض کنید همان گونه که پیامبر نعلین می پوشیدند یا لباس بلند عربی، ما هم برویم نعلین بپوشیم یا لباس عربی. این مقوله ها منطقه الفراغ است که پیامبر به عهده ما گذاشته است.
پس ما عقل و شور و مشورت را به کار می گیریم و سبک زندگی مان را با توجه به شرایط و زمانه ای که در آن زندگی می کنیم استخراج می کنیم. نکته دیگر این که پیامبر مکرم اسلام در سبک زندگی، برای ما اهدافی را بیان کردند و فرمودند زندگی شما رو به سمت و سوی این ارزش ها و مراعات اخلاق باشد. پیامبر فرمودند: "انی بعثت لاتمم مکارم الاخلاق / من برای پاسداشت مکارم اخلاق و کامل کردن فضایل اخلاقی برگزیده شده ام." از همین جا معلوم می شود ما باید مکرمت های اخلاقی را هدف قرار دهیم و در راه رسیدن به آن اهداف اخلاقی و اسلامی، سبک های زندگی مان را استخراج کنیم.
پس نوع مواجهه ما با محتوای اسلام می تواند تعیین کننده باشد. یک وقت شما با یک نگاه سطحی و قشری اسلام را می کاوید و در سطح سیره و قرآن متوقف می شوید و یک وقت باطنی و عمیق تر به اسلام نگاه می کنید. آنچه که عده ای الان تحت عنوان سنت پیامبر با عقل مخالفت می کنند، ناشی از قشری گری و نگاه سطحی آن ها به معارف نبوی است