در آيه هفت سوره محمد صلي الله عليه و آله و سلم ، خداوند تبارک و تعالي ميفرمايد: «اگر خدا را ياري کنيد، او نيز شما را ياري نموده و در سلو
ک راه حق، قدمهايتان را ثابت و استوار نگه ميدارد» و يا در سوره بقره ميفرمايد: «کيست که به خدا قرض نيکويي دهد تا آن را براي او چندين برابر کند؟».1 ممکن است اين سؤال در ذهن کسي خطور کند که خداوند تبارک و تعالي ـ که بينياز مطلق است و احتياج در مورد ذات مقدس او متصور نميباشد ـ چگونه چنين درخواستي از بندگان خود نموده است؟
در جواب ميتوان گفت که خداوند از جهت شدت محبت و علاقهاي که به اولياء خود دارد، ياري آنها را ياري خود، ظلم به آنها را ظلم به خود و احسان به آنها را احسان به خود، بيان نموده است و آنها را معيار و ملاک قرار داده تا بندگانش را امتحان کند. پس هر کس، ادعاي محبت پروردگار را دارد، بايد اولياء او را دوست بدارد؛ چنانکه در ضمن بسياري از زيارات معصومين عليهم السلام ، آمده است: «مَنْ أحبَّکُم فَقَدْ أحبَّ اللهَ وَ مَنْ أبْغَضَکُم فَقَدْ أبغَضَ اللهَ؛ کسي که شما را دوست بدارد خدا را دوست داشته و هرکه با شما دشمني کند، خدا را دشمن داشته است». لذا اگر کسي بخواهد خدا را ياري کند تا مشمول عنايت پروردگار و امدادهاي غيبي او گردد بايد اولياء او را ياري کند.
بديهي است که سر سلسله اولياء الهي و محبوبترين افراد در درگاه ربوبي، خاتم انبياء، حضرت محمد صلي الله عليه و آله و سلم و اهل بيت معصوم آن حضرت عليهم السلام هستند. ايشان، سرچشمة همه برکات و واسطه همه فيوضات الهي ميباشند و آنچه از طرف پروردگار به بندگانش احسان ميشود، به خاطر آنهاست.
در اين زمان، ولايت الهي، خلافت و وصايت محمدي به وجود مبارک حجت بن الحسن عجل الله تعالي فرجه الشريف ، اختصاص دارد؛ اوست که واسطه بين خلق و خالق است و به برکت وجود نازنينش به همه موجودات، روزي داده ميشود و به يمن وجودش، زمين و آسمان، استوار مانده است: «بيمنه رُزِقَ الوري و بوجوده ثَبَتَتِ الارض و السماء». وظيفه ما در مقابل اين همه الطاف و عنايات ـ که از ناحيه او به ما رسيده ـ شکرگزاري است و کمترين مرتبه شکر اين است که نعمتهاي ولينعمت خود را در راه مخالفت با او به کار نبريم؛ بلکه به هر نحو ممکن، موجبات خوشنودي او را فراهم آوريم و او را به هر شکل ممکن، ياري کنيم. اين، ياري پروردگار است و همان است که خداوند تبارک و تعالي در عوض آن، وعده نصرت به بندگانش داده است.
اما آنچه که در اين مقاله، مدّ نظر است، اين است که نصرت و ياري امام زمان عجل الله تعالي فرجه الشريف ، با ياري و کمک به اهل تقوا ميسّر ميگردد و کمک و ياري افراد مؤمن، آن است که نيازهاي ضروري زندگي آنها، گرفتاري و اندوه آنها را برطرف کنيم؛ شر دشمني را از آنها دور نماييم؛ در مقام دفاع از آنها برآييم و حقشان را بگيريم و اين امر، مقدمة تقوي ميباشد.
شاهد بر اين مطلب، روايتي است که در آن آمده، شخصي به اميرالمؤمنين عليه السلام ، عرض نمود: «من وجهي را نذر کردهام که در راه خدا انفاق نمايم؛ در چه مورد صرف کنم که مورد رضايت او باشد؟» ايشان فرمود: «به اهل تقوا و عبادت انفاق کن؛ زيرا آنچه به آنها انفاق شود در راه عبادتِ خداوند عالم، صرف شده است. چون که بدنهاي آنها، در راه طاعت الهي به کار گرفته ميشود».2 همچنين در حديث ديگري، پيامبر بزرگوار اسلام صلي الله عليه و آله و سلم ، ميفرمايد: «کسي که بنده ناتواني را کمک کند، خداوند او را کمک ميفرمايد، در روز قيامت، فرشتگاني را مأمور ميکند که او را برگذشتن از محلهاي هراسناک و عبور از خندقهاي آتش صراط، ياري کنند و با سلامتي و ايمني کامل وارد بهشت ميشود. کسي که شخصي را که از نظر فهم و معرفت ضعيف است را ياري کند و به او کلامي را که حجت و دليل محکمي در مقابل ادعاي باطل دشمنش باشد، ياد دهد، خداوند او را در حال سکرات مرگ و جان دادن، بر شهادت دادن به وحدانيت خدا و رسالت پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله و سلم و اقرار به ولايت ائمه طاهرين عليهم السلام کمک ميکند تا آنکه خروج او از دنيا و رجوعش به سوي خداوند عالم، جلَّ شأنه، به برترين اعمال و بهترين احوال باشد؛ پس در اين حال، به او سرور، خرمي و شادماني ميرسد و به او بشارت داده ميشود که خداوند متعال از او خشنود است و بر او خشم و غضب ندارد و هر کس کسي را که گرفتار است کمک کند به گونهاي که کار او اصلاح شود و از پريشاني نجات پيدا کند، خداوند او را در روز گرفتاري و پريشانحالي در قيامت ياري ميکند، او را از گروه بدکاران جدا کرده و در زمره نيکوکاران قرار ميدهد».3 از بزرگترين مسائلي که مؤمن در مقام تکميل تقوا بايد رعايت کند، معرفت و شناخت حقوق برادران ديني و تلاش کردن در اداء آن است که اين، موجب رضايت خداوند و ائمه عليهم السلام ، ميباشد. شيعيان علي بن ابيطالب عليه السلام ، کساني هستند که برادرانشان را بر خود ترجيح ميدهند؛ گرچه خودشان نيازمند باشند. آنها بعد از توحيد و اعتقاد به نبوت و امامت، واجبات الهي را به جا ميآورند و بزرگترين واجب، نيز اداء حقوق برادران ديني ميباشد؛ چرا که امام عسکري عليه السلام ، ميفرمايد: «کسي که به حقوق برادرانش آشناتر است و بهتر آن را ادا ميکند، نزد خدا، مقام برتري دارد و کسي که براي برادرانش در دنيا فروتني ميکند، نزد خدا از صدّيقين شمرده ميشود؛ چنين کسي به راستي از شيعيان علي بن ابيطالب عليه السلام است».4 آنچه از اين روايات، فراوان استفاده ميشود، اين است که اداء حقوق برادران، وسيلة تکميل همه خوبيها، باعث دوستي خداوند و فرشتگان و سبب آمرزش گناهان و راه يافتن به مقامات عالي در بهشت است و ترک آن يا جهل به آن، باعث محروميت انسان از همه اين فضائل و نقصان ايمان و پستي رتبه او نزد خداوند منان است.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1. بقره/245.
2. مهجالدعوات.
3. تفسير امام حسن عسگري عليه السلام ، ص635، حديث 37.
4. تفسير امام حسن عسکري عليه السلام ، ص319 تا 326، احاديث 162-173.
پدید آورنده:روح الله عليياري
در جواب ميتوان گفت که خداوند از جهت شدت محبت و علاقهاي که به اولياء خود دارد، ياري آنها را ياري خود، ظلم به آنها را ظلم به خود و احسان به آنها را احسان به خود، بيان نموده است و آنها را معيار و ملاک قرار داده تا بندگانش را امتحان کند. پس هر کس، ادعاي محبت پروردگار را دارد، بايد اولياء او را دوست بدارد؛ چنانکه در ضمن بسياري از زيارات معصومين عليهم السلام ، آمده است: «مَنْ أحبَّکُم فَقَدْ أحبَّ اللهَ وَ مَنْ أبْغَضَکُم فَقَدْ أبغَضَ اللهَ؛ کسي که شما را دوست بدارد خدا را دوست داشته و هرکه با شما دشمني کند، خدا را دشمن داشته است». لذا اگر کسي بخواهد خدا را ياري کند تا مشمول عنايت پروردگار و امدادهاي غيبي او گردد بايد اولياء او را ياري کند.
بديهي است که سر سلسله اولياء الهي و محبوبترين افراد در درگاه ربوبي، خاتم انبياء، حضرت محمد صلي الله عليه و آله و سلم و اهل بيت معصوم آن حضرت عليهم السلام هستند. ايشان، سرچشمة همه برکات و واسطه همه فيوضات الهي ميباشند و آنچه از طرف پروردگار به بندگانش احسان ميشود، به خاطر آنهاست.
در اين زمان، ولايت الهي، خلافت و وصايت محمدي به وجود مبارک حجت بن الحسن عجل الله تعالي فرجه الشريف ، اختصاص دارد؛ اوست که واسطه بين خلق و خالق است و به برکت وجود نازنينش به همه موجودات، روزي داده ميشود و به يمن وجودش، زمين و آسمان، استوار مانده است: «بيمنه رُزِقَ الوري و بوجوده ثَبَتَتِ الارض و السماء». وظيفه ما در مقابل اين همه الطاف و عنايات ـ که از ناحيه او به ما رسيده ـ شکرگزاري است و کمترين مرتبه شکر اين است که نعمتهاي ولينعمت خود را در راه مخالفت با او به کار نبريم؛ بلکه به هر نحو ممکن، موجبات خوشنودي او را فراهم آوريم و او را به هر شکل ممکن، ياري کنيم. اين، ياري پروردگار است و همان است که خداوند تبارک و تعالي در عوض آن، وعده نصرت به بندگانش داده است.
اما آنچه که در اين مقاله، مدّ نظر است، اين است که نصرت و ياري امام زمان عجل الله تعالي فرجه الشريف ، با ياري و کمک به اهل تقوا ميسّر ميگردد و کمک و ياري افراد مؤمن، آن است که نيازهاي ضروري زندگي آنها، گرفتاري و اندوه آنها را برطرف کنيم؛ شر دشمني را از آنها دور نماييم؛ در مقام دفاع از آنها برآييم و حقشان را بگيريم و اين امر، مقدمة تقوي ميباشد.
شاهد بر اين مطلب، روايتي است که در آن آمده، شخصي به اميرالمؤمنين عليه السلام ، عرض نمود: «من وجهي را نذر کردهام که در راه خدا انفاق نمايم؛ در چه مورد صرف کنم که مورد رضايت او باشد؟» ايشان فرمود: «به اهل تقوا و عبادت انفاق کن؛ زيرا آنچه به آنها انفاق شود در راه عبادتِ خداوند عالم، صرف شده است. چون که بدنهاي آنها، در راه طاعت الهي به کار گرفته ميشود».2 همچنين در حديث ديگري، پيامبر بزرگوار اسلام صلي الله عليه و آله و سلم ، ميفرمايد: «کسي که بنده ناتواني را کمک کند، خداوند او را کمک ميفرمايد، در روز قيامت، فرشتگاني را مأمور ميکند که او را برگذشتن از محلهاي هراسناک و عبور از خندقهاي آتش صراط، ياري کنند و با سلامتي و ايمني کامل وارد بهشت ميشود. کسي که شخصي را که از نظر فهم و معرفت ضعيف است را ياري کند و به او کلامي را که حجت و دليل محکمي در مقابل ادعاي باطل دشمنش باشد، ياد دهد، خداوند او را در حال سکرات مرگ و جان دادن، بر شهادت دادن به وحدانيت خدا و رسالت پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله و سلم و اقرار به ولايت ائمه طاهرين عليهم السلام کمک ميکند تا آنکه خروج او از دنيا و رجوعش به سوي خداوند عالم، جلَّ شأنه، به برترين اعمال و بهترين احوال باشد؛ پس در اين حال، به او سرور، خرمي و شادماني ميرسد و به او بشارت داده ميشود که خداوند متعال از او خشنود است و بر او خشم و غضب ندارد و هر کس کسي را که گرفتار است کمک کند به گونهاي که کار او اصلاح شود و از پريشاني نجات پيدا کند، خداوند او را در روز گرفتاري و پريشانحالي در قيامت ياري ميکند، او را از گروه بدکاران جدا کرده و در زمره نيکوکاران قرار ميدهد».3 از بزرگترين مسائلي که مؤمن در مقام تکميل تقوا بايد رعايت کند، معرفت و شناخت حقوق برادران ديني و تلاش کردن در اداء آن است که اين، موجب رضايت خداوند و ائمه عليهم السلام ، ميباشد. شيعيان علي بن ابيطالب عليه السلام ، کساني هستند که برادرانشان را بر خود ترجيح ميدهند؛ گرچه خودشان نيازمند باشند. آنها بعد از توحيد و اعتقاد به نبوت و امامت، واجبات الهي را به جا ميآورند و بزرگترين واجب، نيز اداء حقوق برادران ديني ميباشد؛ چرا که امام عسکري عليه السلام ، ميفرمايد: «کسي که به حقوق برادرانش آشناتر است و بهتر آن را ادا ميکند، نزد خدا، مقام برتري دارد و کسي که براي برادرانش در دنيا فروتني ميکند، نزد خدا از صدّيقين شمرده ميشود؛ چنين کسي به راستي از شيعيان علي بن ابيطالب عليه السلام است».4 آنچه از اين روايات، فراوان استفاده ميشود، اين است که اداء حقوق برادران، وسيلة تکميل همه خوبيها، باعث دوستي خداوند و فرشتگان و سبب آمرزش گناهان و راه يافتن به مقامات عالي در بهشت است و ترک آن يا جهل به آن، باعث محروميت انسان از همه اين فضائل و نقصان ايمان و پستي رتبه او نزد خداوند منان است.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1. بقره/245.
2. مهجالدعوات.
3. تفسير امام حسن عسگري عليه السلام ، ص635، حديث 37.
4. تفسير امام حسن عسکري عليه السلام ، ص319 تا 326، احاديث 162-173.
پدید آورنده:روح الله عليياري